[248-9] ขาทนีเย ขาทนียตฺถนฺติ ปูวาทิขาทนีเย วิชฺชมานขาทนียกิจฺจํ ขาทนีเยหิ กาตพฺพํ ชิฆจฺฉาหรณสงฺขาตํ อตฺถํ ปโยชนํ เนว ผรนฺติ น นิปฺผาเทนฺติฯ เอกสฺมิํ เทเส อาหารกิจฺจํ สาเธนฺตํ วา อญฺญสฺมิํ เทเส อุฏฺฐิตภูมิรสาทิเภเทน อาหารกิจฺจํ อสาเธนฺตมฺปิ วา สมฺภเวยฺยาติ อาห ‘‘เตสุ เตสุ ชนปเทสู’’ติอาทิฯ เกจิ ปน ‘‘เอกสฺมิํ ชนปเท อาหารกิจฺจํ สาเธนฺตํ เสสชนปเทสุปิ วิกาเล น กปฺปติ เอวาติ ทสฺสนตฺถํ อิทํ วุตฺต’’นฺติปิ (สารตฺถ. ฏี. ปาจิตฺติยกณฺฑ 3.248-249) วทนฺติฯ ปกติอาหารวเสนาติ อญฺเญหิ ยาวกาลิเกหิ อโยชิตํ อตฺตโน ปกติยาว อาหารกิจฺจกรณวเสนฯ สมฺโมโหเยว โหตีติ อเนกตฺถานํ นามานํ, อปฺปสิทฺธานญฺจ สมฺภวโต สมฺโมโห เอว สิยาฯ เตเนเวตฺถ มยมฺปิ มูลกมูลาทีนํ ปริยายนฺตรทสฺสเนน อทสฺสนํ กริมฺห อุปเทสโตว คเหตพฺพโตฯ

ยนฺติ วฏฺฏกนฺทํฯ มุฬาลนฺติ ถูลตรุณมูลเมว, รุกฺขวลฺลิอาทีนํ มตฺถโกติ เหฏฺฐา วุตฺตเมว สมฺปิณฺเฑตฺวา วุตฺตํฯ อจฺฉิวาทีนํ อปริปกฺกาเนว ผลานิ ยาวชีวิกานีติ ทสฺเสตุํ ‘‘อปริปกฺกานี’’ติ วุตฺตํฯ หรีตกาทีนํ อฏฺฐีนีติ เอตฺถ มิญฺชํ ยาวกาลิกนฺติ เกจิ วทนฺติ, ตํ น ยุตฺตํ อฏฺฐกถายํ อวุตฺตตฺตาฯ

หิงฺคุรุกฺขโต ปคฺฆริตนิยฺยาโส หิงฺคุ นามฯ หิงฺคุชตุอาทโย จ หิงฺคุวิกติโยวฯ ตตฺถ หิงฺคุชตุ นาม หิงฺคุรุกฺขสฺส ทณฺฑปตฺตานิ ปจิตฺวา กตนิยฺยาโสฯ หิงฺคุสิปาฏิกา นาม หิงฺคุปตฺตานิ ปจิตฺวา กตนิยฺยาโสฯ อญฺเญน มิสฺเสตฺวา กโตติปิ วทนฺติฯ ตกนฺติ อคฺคโกฏิยา นิกฺขนฺตสิเลโสฯ ตกปตฺตินฺติ ปตฺตโต นิกฺขนฺตสิเลโสฯ ตกปณฺณินฺติ ปลาเส ภชฺชิตฺวา กตสิเลโสฯ ทณฺฑโต นิกฺขนฺตสิเลโสติปิ วทนฺติฯ วิกาลตา, ยาวกาลิกตา, อชฺโฌหรณนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ

วิกาลโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา

[252-3] อฏฺฐเม ตาทิสนฺติ อสูปพฺยญฺชนํฯ ยาวกาลิกํ วา ยามกาลิกํ วา…เป.… ปาจิตฺติยนฺติ เอตฺถ กิญฺจาปิ ปาฬิยํ ขาทนียโภชนียปเทหิ ยาวกาลิกเมว สงฺคหิตํ, น ยามกาลิกํฯ ตถาปิ ‘‘อนาปตฺติ ยามกาลิกํ ยาเม นิทหิตฺวา ภุญฺชตี’’ติ อิธ เจว –

‘‘ยามกาลิเกน , ภิกฺขเว, สตฺตาหกาลิกํ…เป.… ยาวชีวิกํ ตทหุปฏิคฺคหิตํ ยาเม กปฺปติ, ยามาติกฺกนฺเต น กปฺปตี’’ติ (มหาว. 305) –

อญฺญตฺถ จ วุตฺตตฺตา, ‘‘ยามกาลิก’’นฺติ วจนสามตฺถิยโต จ ภควโต อธิปฺปายญฺญูหิ อฏฺฐกถาจริเยหิ ยามกาลิกํ สนฺนิธิการกกตํ ปาจิตฺติยวตฺถุเมว วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ ยนฺติ ปตฺตํ, ฆํสนกิริยาเปกฺขาย เจตํ อุปโยควจนํฯ องฺคุลิเลขา ปญฺญายตีติ สิเนหาภาเวปิ ปตฺตสฺส สุจฺฉวิตาย ปญฺญายติฯ ยนฺติ ยาวกาลิกํ, ยามกาลิกญฺจฯ อปริจฺจตฺตเมวาติ นิรเปกฺขตาย อนุปสมฺปนฺนสฺส อทินฺนํ, อปริจฺจตฺตญฺจ ยาวกาลิกาทิวตฺถุเมว สนฺธาย วทติ, น ปน ตคฺคตปฏิคฺคหณํฯ น หิ วตฺถุํ อปริจฺจชิตฺวา ตตฺถคตปฏิคฺคหณํ ปริจฺจชิตุํ สกฺกา, น จ ตาทิสํ วจนมตฺถิฯ ยทิ ภเวยฺย, ‘‘สเจ ปตฺโต ทุทฺโธโต โหติ…เป.… ภุญฺชนฺตสฺส ปาจิตฺติย’’นฺติ วจนํ วิรุชฺเฌยฺยฯ น หิ โธวเนน อามิสํ อปเนตุํ วายมนฺตสฺส ปฏิคฺคหเณ อเปกฺขา วตฺตติฯ เยน ปุนทิวเส ภุญฺชโต ปาจิตฺติยํ ชเนยฺย, ปตฺเต ปน วตฺตมานา อเปกฺขา ตคฺคติเก อามิเสปิ วตฺตติ เอวนามาติ อามิเส อนเปกฺขตา เอตฺถ น ลพฺภติ, ตโต อามิเส อวิชหิตปฏิคฺคหณํ ปุนทิวเส ปาจิตฺติยํ ชเนตีติ อิทํ วุตฺตํฯ อถ มตํ ‘‘ยทคฺเคเนตฺถ อามิสานเปกฺขตา น ลพฺภติฯ ตทคฺเคน ปฏิคฺคหณานเปกฺขาปิ น ลพฺภตี’’ติฯ ตถา สติ ยตฺถ อามิสาเปกฺขา อตฺถิ, ตตฺถ ปฏิคฺคหณาเปกฺขาปิ น วิคจฺฉตีติ อาปนฺนํ, เอวญฺจ ปฏิคฺคหเณ อนเปกฺขวิสฺสชฺชนํ วิสุํ น วตฺตพฺพํ สิยาฯ อฏฺฐกถายญฺเจตมฺปิ ปฏิคฺคหณวิชหนการณตฺเตน อภิมตํ สิยา, อิทํ สุฏฺฐุตรํ กตฺวา วิสุํ วตฺตพฺพํ จีวราเปกฺขาย วตฺตมานายปิ ปจฺจุทฺธาเรน อธิฏฺฐานวิชหนํ วิยฯ เอตสฺมิญฺจ อุปาเย สติ คณฺฐิกาหตปตฺเตสุ อวฏฺฏนตา นาม น สิยาติ วุตฺโตวายมตฺโถฯ ตสฺมา ยํ วุตฺตํ สารตฺถทีปนิยํ ‘‘ยํ ปรสฺส ปริจฺจชิตฺวา อทินฺนมฺปิ สเจ ปฏิคฺคหเณ นิรเปกฺขนิสฺสชฺชเนน วิชหิตปฏิคฺคหณํ โหติ, ตมฺปิ ทุติยทิวเส วฏฺฏตี’’ติอาทิ (สารตฺถ. ฏี. ปาจิตฺติยกณฺฑ 3.252-253), ตํ น สารโต ปจฺเจตพฺพํฯ

ปกติอามิเสติ โอทนาทิกปฺปิยยาวกาลิเกฯ

ทฺเวติ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ ยามกาลิกํ ปุเรภตฺตํ สามิเสน มุเขน ภุญฺชโต สนฺนิธิปจฺจยา เอกํ, ยามกาลิกสํสฏฺฐตาย ยาวกาลิกตฺตภชเนน อนติริตฺตปจฺจยา เอกนฺติ ทฺเว ปาจิตฺติยานิฯ วิกปฺปทฺวเยติ สามิสนิรามิสปกฺขทฺวเยฯ ถุลฺลจฺจยญฺจ ทุกฺกฏญฺจาติ มนุสฺสมํเส ถุลฺลจฺจยํ, เสเสสุ ทุกฺกฏํฯ ยาวกาลิกยามกาลิกตา, สนฺนิธิภาโว, ตสฺส อชฺโฌหรณนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ

สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ปณีตโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[259] นวเม ปณีตสํสฏฺฐานิ โภชนานิ ปณีตโภชนานีติ ปาฬิยํ ปน โภชนานิ ปุพฺเพ วุตฺตตฺตา ปากฏานีติ อทสฺสิตานิ, ตาทิเสหิ ปณีเตหิ มิสฺสตฺตา ปณีตโภชนานิ นาม โหนฺติฯ เตสํ ปเภททสฺสนตฺถํ ‘‘เสยฺยถิทํ สปฺปิ นวนีต’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ สปฺปิภตฺตนฺติ เอตฺถ กิญฺจาปิ สปฺปินา สํสฏฺฐํ ภตฺตํ, สปฺปิ จ ภตฺตญฺจาติปิ อตฺโถ วิญฺญายติ, อฏฺฐกถายํ ปน ‘‘สาลิภตฺตํ วิย สปฺปิภตฺตํ นาม นตฺถี’’ติอาทินา วุตฺตตฺตา น สกฺกา อญฺญํ วตฺถุํฯ อฏฺฐกถาจริยา เอว หิ อีทิเสสุ ฐาเนสุ ปมาณํฯ

มูลนฺติ กปฺปิยภณฺฑํ วุตฺตํฯ ตสฺมา อนาปตฺตีติ เอตฺถ วิสงฺเกเตน ปาจิตฺติยาภาเวปิ สูโปทนทุกฺกฏา น มุจฺจตีติ วทนฺติฯ ‘‘กปฺปิยสปฺปินา, อกปฺปิยสปฺปินา’’ติ จ อิทํ กปฺปิยากปฺปิยมํสสตฺตานํ วเสน วุตฺตํฯ

[261] มหานามสิกฺขาปทํ นาม อุปริ จาตุมาสปจฺจยปวารณาสิกฺขาปทํ (ปาจิ. 303 อาทโย)ฯ อคิลาโน หิ อปฺปวาริตฏฺฐาเน วิญฺญาเปนฺโตปิ กาลปริจฺเฉทํ, เภสชฺชปริจฺเฉทํ วา กตฺวา สงฺฆวเสน ปวาริตฏฺฐานโต ตทุตฺตริ วิญฺญาเปนฺเตน, ปริจฺเฉทพฺภนฺตเรปิ น เภสชฺชกรณีเยน โรเคน เภสชฺชํ วิญฺญาเปนฺเตน จ สโม โหตีติ ‘‘มหานามสิกฺขาปเทน กาเรตพฺโพ’’ติ วุตฺตํฯ ปณีตโภชนตา, อคิลานตา, อกตวิญฺญตฺติยา ปฏิลาโภ, อชฺโฌหรณนฺติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ

ปณีตโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ