เมนู

ยสฺส สา ปคุณา, โส รุกฺขมฺปิ ทิสฺวา ‘‘เอตฺตกานิ เอตฺถ ปณฺณานี’’ติ ชานาติฯ ยภ-เมถุเนติ วจนโต อาห ‘‘ย-การ-ภ-กาเร’’ติอาทิฯ

[16] น ปุริเมนาติ มุสาวาทสิกฺขาปเทนฯ โสปิ อาปตฺติยาติ อุปสคฺคาทิวิสิฏฺเฐหิปิ วทนฺโต ปาจิตฺติยาปตฺติยาว กาเรตพฺโพฯ

[26] ทุพฺภาสิตนฺติ สามญฺญโต วุตฺตตฺตา ปาฬิยํ อนาคเตหิปิ ปรมฺมุขา วทนฺตสฺสปิ ทุพฺภาสิตเมวาติ อาจริยา วทนฺติ ตโต ลามกาปตฺติยา อภาวา, อนาปตฺติยาเปตฺถ ภวิตุํ อยุตฺตตฺตาฯ สพฺพสตฺตาติ เอตฺถ วจนตฺถวิทูหิ ติรจฺฉานาทโยปิ คหิตาฯ

[35] อนุสาสนีปุเรกฺขารตาย วา ปาปครหิตาย วา วทนฺตานํ จิตฺตสฺส ลหุปริวตฺติภาวโต อนฺตรนฺตรา โกเป อุปฺปนฺเนปิ อนาปตฺติฯ กายวิการมตฺเตนปิ โอมสนสมฺภวโต ‘‘ติสมุฏฺฐานํ, กายกมฺม’’นฺติ จ วุตฺตํฯ ปริวาเร ปน ‘‘จตุตฺเถน อาปตฺติสมุฏฺฐาเนน…เป.… ทุพฺภาสิตํ อาปชฺเชยฺยาติฯ น หีติ วตฺตพฺพ’’นฺติอาทินา (ปริ. 276) อิตรานิ สมุฏฺฐานานิ ปฏิกฺขิปิตฺวา ปญฺจมสฺเสว วุตฺตตฺตา อาห ‘‘ทุพฺภาสิตาปตฺติ ปเนตฺถ วาจาจิตฺตโต สมุฏฺฐาตี’’ติฯ ทวกมฺยตาย หิ กายวาจาจิตฺเตหิ โอมสนฺตสฺสปิ วาจาจิตฺตเมว อาปตฺติยา องฺคํ โหติ, น ปน กาโย วิชฺชมาโนปิ ธมฺมเทสนาปตฺติ วิย เกวลํ กายวิกาเรเนวฯ โอมสนฺตสฺส ปน กิญฺจาปิ อิธ ทุพฺภาสิตาปตฺติยา อนาปตฺติ, อถ โข กายกีฬาปฏิกฺเขปสิกฺขาปเทน ทุกฺกฏเมวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ อุปสมฺปนฺนํ ชาติอาทีหิ อนญฺญาปเทเสน อกฺโกสนํ, ตสฺส ชานนํ, อตฺถปุเรกฺขารตาทีนํ อภาโวติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ

โอมสวาทสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. เปสุญฺญสิกฺขาปทวณฺณนา

[36] ตติเย ภณฺฑนํ ชาตํ เอเตสนฺติ ภณฺฑนชาตาฯ ปิสตีติ ปิสุณา, วาจา, สมคฺเค ภินฺเน กโรตีติ อตฺโถฯ ตาย วาจาย สมนฺนาคโต ปิสุโณ, ตสฺส กมฺมํ เปสุญฺญนฺติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

อิธาปิ ชาติอาทีหิ ทสหิ วตฺถูหิ เปสุญฺญํ อุปสํหรนฺตสฺเสว ปาจิตฺติยํ, อิตเรหิ อกฺโกสวตฺถูหิ ทุกฺกฏํฯ อนกฺโกสวตฺถูหิ ปน อุปสํหรนฺตสฺส ทุกฺกฏเมวาติ วทนฺติฯ ชาติอาทีหิ อนญฺญาปเทเสน อกฺโกสนฺตสฺส ภิกฺขุโน สุตฺวา ภิกฺขุสฺส อุปสํหรณํ, ปิยกมฺยตาเภทาธิปฺปาเยสุ อญฺญตรตา, ตสฺส วิชานนาติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ

เปสุญฺญสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ปทโสธมฺมสิกฺขาปทวณฺณนา

[45] จตุตฺเถ ปุริมพฺยญฺชเนน สทิสนฺติ ‘‘รูปํ อนิจฺจ’’นฺติ เอตฺถ อนิจฺจ-สทฺเทน สทิสํ ‘‘เวทนา อนิจฺจา’’ติ เอตฺถ อนิจฺจ-สทฺทํ วทติฯ อกฺขรสมูโหติ อวิภตฺติโก วุตฺโตฯ ปทนฺติ วิภตฺติอนฺตํ วุตฺตํฯ

เอกํ ปทนฺติ คาถาปทเมว สนฺธาย วทติฯ ปทคณนายาติ คาถาปทคณนายฯ อปาปุณิตฺวาติ สทฺธิํ อกเถตฺวาฯ เอเตน คาถาย ปจฺฉิมปาเท วุจฺจมาเน สามเณโร ปฐมปาทาทิํ วทติ, อาปตฺติเยว, ตสฺมิํ นิสฺสทฺเท เอว อิตเรน วตฺตพฺพนฺติ ทสฺเสติฯ

อฏฺฐกถานิสฺสิโตติ สงฺคีติตฺตยารุฬฺหํ โปราณฏฺฐกถํ สนฺธาย วทติฯ อิทานิปิ ‘‘ยถาปิ ทีปิโก นาม, นิลียิตฺวา คณฺหเต มิเค’’ติ (มิ. ป. 6.1.5; วิสุทฺธิ. 1.217; ที. นิ. อฏฺฐ. 2.374; ม. นิ. อฏฺฐ. 1.107; ปารา. อฏฺฐ. 2.165; ปฏิ. ม. อฏฺฐ. 2.1.163) เอวมาทิกํ อฏฺฐกถาวจนํ อตฺเถว, พุทฺธโฆสาจริยาทีหิ โปราณฏฺฐกถานเยน วุตฺตมฺปิ อิธ สงฺคเหตพฺพนฺติ วทนฺติฯ ปาฬินิสฺสิโตติ อุทานวคฺคสงฺคหาทิโกฯ วิวฏฺฏูปนิสฺสิตนฺติ นิพฺพานนิสฺสิตํฯ เถรสฺสาติ นาคเสนตฺเถรสฺสฯ มคฺคกถาทีนิ ปกรณานิฯ

[46] ปาฬิยํ อกฺขรายาติอาทิ ลิงฺควิปลฺลาเสน วุตฺตํ, อกฺขเรนาติอาทินา อตฺโถ คเหตพฺโพฯ