อิตรถา หิ ‘‘ปฏิคฺคหเณ อนเปกฺโขว ปฏิคฺคหณํ วิสฺสชฺเชตฺวา ปุน ปฏิคฺคเหตฺวา ภุญฺชตี’’ติ วตฺตพฺพํ สิยาฯ ‘‘อปฺปฏิคฺคหิตตฺตา’’ติ อิมินา เอกสฺส สนฺตกํ อญฺเญน ปฏิคฺคหิตมฺปิ นิสฺสคฺคิยํ โหตีติ ทสฺเสติฯ

เอวนฺติ ‘‘ปุน คเหสฺสามี’’ติ อเปกฺขํ อกตฺวา สุทฺธจิตฺเตน ปริจฺจตฺตตํ ปรามสติฯ ปริภุญฺชนฺตสฺส อนาปตฺติทสฺสนตฺถนฺติ นิสฺสคฺคิยมูลิกาหิ ปาจิตฺติยาทิอาปตฺตีหิ อนาปตฺติทสฺสนตฺถนฺติ อธิปฺปาโยฯ ปริโภเค อนาปตฺติทสฺสนตฺถนฺติ เอตฺถ ปน นิสฺสฏฺฐปฏิลทฺธสฺส กายิกปริโภคาทีสุ ยา ทุกฺกฏาปตฺติ วุตฺตา, ตาย อนาปตฺติทสฺสนตฺถนฺติ อธิปฺปาโยฯ สปฺปิอาทีนํ ปฏิคฺคหิตภาโว, อตฺตโน สนฺตกตา, สตฺตาหาติกฺกโมติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ

เภสชฺชสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. วสฺสิกสาฏิกสิกฺขาปทวณฺณนา

[628] จตุตฺเถ เชฏฺฐมูลปุณฺณมาสิยา…เป.… กรณกฺเขตฺตญฺจาติ ปฐมทฺธมาสมฺปิ กรณกฺเขตฺตํ วุตฺตํฯ ตํ ‘‘กตฺวา นิวาเสตพฺพ’’นฺติ อิมสฺส ปุริมทฺธมาเส วา ปจฺฉิมทฺธมาเส วา กตฺวา ปจฺฉิมมาเสว นิวาเสตพฺพนฺติ เอวมตฺถํ คเหตฺวา วุตฺตํ นิวาสเนเยว อาปตฺติยา วุตฺตตฺตาติฯ ยํ ปน มาติกาฏฺฐกถายํ ‘‘คิมฺหานํ ปจฺฉิโม มาโส ปริเยสนกฺเขตฺตํ, ปจฺฉิโม อทฺธมาโส กรณนิวาสนกฺเขตฺตมฺปี’’ติ (กงฺขา. อฏฺฐ. วสฺสิกสาฏิกสิกฺขาปทวณฺณนา) วุตฺตํ, ตํ ตสฺมิํเยว อทฺธมาเส กตฺวา นิวาเสตพฺพนฺติ เอวมตฺถํ คเหตฺวา วุตฺตํฯ อิธ วุตฺตนเยเนว อตฺเถ คหิเต วิโรโธ นตฺถิฯ

‘‘วตฺตเภเท ทุกฺกฏ’’นฺติ อิทํ วสฺสิกสาฏิกอทินฺนปุพฺเพ สนฺธาย วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘เย มนุสฺสา’’ติอาทิฯ ปกติยา วสฺสิกสาฏิกทายกา นาม สงฺฆํ วา อตฺตานํ วา อปฺปวาเรตฺวาว อนุสํวจฺฉรํ ทายกาฯ

[630] ‘‘ฉ มาเส ปริหารํ ลภตี’’ติ เอเตน อนฺโตวสฺเสปิ ยาว วสฺสานสฺส ปจฺฉิมทิวสา อกตา ปริหารํ ลภตีติ ทีปิตํ โหติฯ เอกมาสนฺติ เหมนฺตสฺส ปจฺฉิมุโปสเถน สห คเณตฺวา วุตฺตํฯ

ตสฺมิํ อุโปสถทิวเส เอว หิ ตํ มูลจีวรํ กาตพฺพํ, อิตรถา หิ นิสฺสคฺคิยโตฯ เอกาหทฺวีหาทิวเสน…เป.… ลทฺธา เจว นิฏฺฐิตา จาติ เอตฺถ เอกาหานาคตาย วสฺสูปนายิกาย ลทฺธา เจว นิฏฺฐิตา จ ทฺวีหานาคตาย…เป.… ทสาหานาคตาย วสฺสูปนายิกาย ลทฺธา เจว นิฏฺฐิตา จ, อนฺโตวสฺเส วา ลทฺธา เจว นิฏฺฐิตา จาติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ ตตฺถ อาสฬฺหีมาสสฺส ชุณฺหปกฺขปุณฺณมิยํ ลทฺธา, ตทเหว รชนกปฺปปริโยสาเนหิ นิฏฺฐิตา จ วสฺสิกสาฏิกา ‘‘เอกาหานาคตาย วสฺสูปนายิกาย ลทฺธา เจว นิฏฺฐิตา จา’’ติ วุจฺจติฯ เอเตเนว นเยน ชุณฺหปกฺขสฺส ฉฏฺฐิยํ ลทฺธา, นิฏฺฐิตา จ ‘‘ทสาหานาคตาย วสฺสูปนายิกาย ลทฺธา เจว นิฏฺฐิตา จา’’ติ วุจฺจติฯ ยาว ปฐมกตฺติกเตมาสิปุณฺณมา, ตาว ลทฺธา, นิฏฺฐิตา จ ‘‘อนฺโตวสฺเส ลทฺธา เจว นิฏฺฐิตา จา’’ติ วุจฺจติฯ ปฐมกตฺติกเตมาสิปุณฺณมิโต ปรํ ลทฺธา เจว นิฏฺฐิตา จ ยาว จีวรกาโล นาติกฺกมติ, ตาว อนธิฏฺฐหิตฺวาปิ ฐเปตุํ วฏฺฏตีติ อธิปฺปาโยฯ

เอตฺถ จ ‘‘ตสฺมิํเยว อนฺโตทสาเห อธิฏฺฐาตพฺพา’’ติ อวิเสเสน วุตฺเตปิ วสฺสานโต ปุพฺเพ เอกาหทฺวีหาทิวเสน อนาคตาย วสฺสูปนายิกาย ลทฺธา เตหิ ทิวเสหิ ทสาหํ อนติกฺกมนฺเตน วสฺสูปนายิกทิวสโต ปฏฺฐาย อธิฏฺฐานกฺเขตฺตํ สมฺปตฺตา เอว อธิฏฺฐาตพฺพา, ตโต ปน ปุพฺเพ ทสาหาติกฺกเมน นิฏฺฐิตาปิ น อธิฏฺฐาตพฺพา อธิฏฺฐานสฺส อเขตฺตตฺตาฯ ตาทิสา ปน วสฺสูปนายิกทิวเส เอว อธิฏฺฐาตพฺพา, อนธิฏฺฐหโต อรุณุคฺคมเนน นิสฺสคฺคิยํ โหติฯ ยทิ เอวํ ‘‘ทสาหานาคตายา’’ติ อิมินา กิํ ปโยชนนฺติ เจ? วสฺสานโต ปุพฺเพ เอว ทสาเห อติกฺกนฺเต นิฏฺฐิตา วสฺสูปนายิกทิวเส เอว อธิฏฺฐาตพฺพาติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ เตเนวาห ‘‘ทสาหาติกฺกเม นิฏฺฐิตา ตทเหว อธิฏฺฐาตพฺพา’’ติฯ

ทสาเห อปฺปโหนฺเต จีวรกาลํ นาติกฺกเมตพฺพาติ เตมาสพฺภนฺตเร ทสาเห อปฺปโหนฺเต นวาหานาคตาย กตฺติกเตมาสิปุณฺณมาย สตฺตมิโต ปฏฺฐาย ลทฺธา, นิฏฺฐิตา จ จีวรกาลํ นาติกฺกเมตพฺพาติ อตฺโถฯ

ตถา หิ ‘‘มาโส เสโส คิมฺหานนฺติ ภิกฺขุนา วสฺสิกสาฏิกจีวรํ ปริเยสิตพฺพ’’นฺติ ปริเยสนกฺเขตฺตํ วตฺวา ‘‘วสฺสิกสาฏิกํ วสฺสานํ จาตุมาสํ อธิฏฺฐาตุ’’นฺติ (มหาว. 358) วุตฺตตฺตา กตายปิ อกตายปิ มาสมตฺตํ อนธิฏฺฐาตพฺพตา สิทฺธาฯ ยสฺมา จ อกตา วสฺสิกสาฏิกสงฺขฺยํ น คจฺฉติ, อกรณญฺจ เกนจิ เวกลฺเลน, น อนาทเรน, ตสฺมา จาตุมาสํ อกตตฺตา เอว ปริหารํ ลภติ, กตา ปน อธิฏฺฐานกฺเขตฺเต, อกตา จ จีวรกาเล ทสาหปรมสิกฺขาปเทเนว ปริหารํ ลภตีติ อยมตฺโถ ลพฺภติฯ กสฺมาติ อตฺตโน มติยา การณปุจฺฉาฯ ตสฺมาติ วสฺสาเนเยว วสฺสิกสาฏิกาย อธิฏฺฐาตพฺพตาวจนโตฯ ‘‘ติจีวรํ อธิฏฺฐาตุ’’นฺติ สุตฺตํ ปเนตฺถ เสสจีวรานํ เอวํ กาลนิยมาภาวํ สาเธตุํ อุทฺธฏํฯ น หิ เตเนตฺถ อญฺญํ ปโยชนํ อตฺถิฯ

กทา อธิฏฺฐาตพฺพาติอาทิกุรุนฺทิวจเนนาปิ ‘‘ยทา วา ตทา วา อธิฏฺฐาตุํ วฏฺฏตี’’ติ อิทํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ทสาหพฺภนฺตเร เอว กตาย อธิฏฺฐาตพฺพตํ ทสฺเสติฯ

ปาฬิยํ อจฺฉินฺนจีวรสฺสาติอาทีสุ อจฺฉินฺนเสสจีวรสฺส นฏฺฐเสสจีวรสฺสฯ เอเตสญฺหิ อสมเย ปริเยสนนิวาสนาปตฺติยา เอว อนาปตฺติ วุตฺตาฯ เตเนว มาติกาฏฺฐกถายํ ‘‘อจฺฉินฺนจีวรสฺส วา นฏฺฐจีวรสฺส วา อนิวตฺถํ โจรา หรนฺตีติ เอวํ อาปทาสุ วา นิวาสยโต อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺตี’’ติ (กงฺขา. อฏฺฐ. วสฺสิกสาฏิกสิกฺขาปทวณฺณนา) วุตฺตํ, อิธ ปน สมนฺตปาสาทิกายํ อยํ นิสฺสคฺคิยา อนาปตฺติ ปาฬิโต สยเมว สิชฺฌตีติ อิมํ อทสฺเสตฺวา อสิชฺฌมานํ นคฺคสฺส นฺหายโต ทุกฺกฏาปตฺติยา เอว อนาปตฺติํ ทสฺเสตุํ ‘‘อจฺฉินฺนจีวรสฺสา’’ติอาทิ วุตฺตนฺติ คเหตพฺพํฯ น หิ เอสา อนาปตฺติ อวุตฺเต สิชฺฌตีติฯ วสฺสิกสาฏิกาย อตฺตุทฺเทสิกตา, อสมเย ปริเยสนตา, ตาย จ ปฏิลาโภติ อิมานิ ตาว ปริเยสนาปตฺติยา ตีณิ องฺคานิฯ นิวาสนาปตฺติยา ปน สจีวรตา, อาปทาภาโว, วสฺสิกสาฏิกาย สกภาโว, อสมเย นิวาสนนฺติ จตฺตาริ องฺคานิฯ

วสฺสิกสาฏิกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. จีวรอจฺฉินฺทนสิกฺขาปทวณฺณนา

[631] ปญฺจเม ยมฺปิ…เป.… อจฺฉินฺทีติ เอตฺถ ยํ เต อหํ จีวรํ อทาสิํ, ตํ ‘‘มยา สทฺธิํ ปกฺกมิสฺสตี’’ติ สญฺญาย อทาสิํ, น อญฺญถาติ กุปิโต อจฺฉินฺทีติ เอวํ อชฺฌาหริตฺวา โยเชตพฺพํฯ

[633] เอกํ ทุกฺกฏนฺติ ยทิ อาณตฺโต อวสฺสํ อจฺฉินฺทติ, อาณตฺติกฺขเณ ปาจิตฺติยเมวฯ ยทิ น อจฺฉินฺทติ, ตทา เอว ทุกฺกฏนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ เอกวาจาย สมฺพหุลา อาปตฺติโยติ ยทิ อาณตฺโต อนนฺตราเยน อจฺฉินฺทติ, อาณตฺติกฺขเณเยว วตฺถุคณนาย ปาจิตฺติยอาปตฺติโย ปโยคกรณกฺขเณเยว อาปตฺติยา อาปชฺชิตพฺพโต, จีวรํ ปน อจฺฉินฺเนเยว นิสฺสคฺคิยํ โหติฯ ยทิ โส น อจฺฉินฺทติ, อาณตฺติกฺขเณ เอกเมว ทุกฺกฏนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ เอวํ อญฺญตฺถาปิ อีทิเสสุ นโย ญาตพฺโพฯ

[635] อุปชฺฌํ คณฺหิสฺสตีติ สามเณรสฺส ทานํ ทีเปติ, เตน จ สามเณรกาเล ทตฺวา อุปสมฺปนฺนกาเล อจฺฉินฺทโตปิ ปาจิตฺติยํ ทีเปติฯ ‘‘ภิกฺขุสฺส สามํ จีวรํ ทตฺวา’’ติ อิทํ อุกฺกฏฺฐวเสน วุตฺตํฯ อาหราเปตุํ ปน วฏฺฏตีติ กมฺเม อกเต ภติสทิสตฺตา วุตฺตํฯ วิกปฺปนุปคปจฺฉิมจีวรตา, สามํ ทินฺนตา, สกสญฺญิตา, อุปสมฺปนฺนตา, โกธวเสน อจฺฉินฺทนํ วา อจฺฉินฺทาปนํ วาติ อิมาเนตฺถ ปญฺจ องฺคานิฯ

จีวรอจฺฉินฺทนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. สุตฺตวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา

[636] ฉฏฺเฐ วีตวีตฏฺฐานํ ยสฺมิํ จตุรสฺสทารุมฺหิ ปลิเวเฐนฺติ, ตสฺส ตุรีติ นามํฯ วายนฺตา ติริยํ สุตฺตํ ปเวเสตฺวา เยน อาโกเฏนฺตา วตฺเถ ฆนภาวํ อาปาเทนฺติ, ตํ ‘‘เวม’’นฺติ วุจฺจติฯ

‘‘อิตรสฺมิํ ตเถว ทุกฺกฏ’’นฺติ อิมินา วายิตุํ อารทฺธกาลโต ปฏฺฐาย ยถาวุตฺตปริจฺเฉทนิฏฺฐิเตเยว ทุกฺกฏมฺปิ โหติ, น ตโต ปุพฺเพ วายนปโยเคสูติ ทสฺเสติฯ