เมนู

3. เภสชฺชสิกฺขาปทวณฺณนา

[618-621] ตติเย ปาฬิยํ ปิลินฺทวจฺฉตฺเถเรน ‘‘น โข, มหาราช, ภควตา อารามิโก อนุญฺญาโต’’ติ ปฐมํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อารามิก’’นฺติ ปุคฺคลานมฺปิ อารามิกนาเมน ทาสคฺคหเณ อนุญฺญาเต เอว อารามิกานํ คหิตตฺตา เขตฺตวตฺถาทีนิ กปฺปิยโวหาเรนปิ ปุคฺคลานํ คเหตุํ น วฏฺฏติ, ตถา อนนุญฺญาตตฺตาติ วิญฺญายติฯ ‘‘เขตฺตวตฺถุปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต โหตี’’ติอาทินา (ที. นิ. 1.10, 194) หิ ปฏิกฺขิตฺเตสุ เอกสฺเสว ปุคฺคลิกวเสน คหเณ อนุญฺญาเต อิตรีตรานํ ตถา น คเหตพฺพตา สิทฺธาว โหติฯ ยญฺจ ปิลินฺทวจฺฉตฺเถเรน ทายกกุลสฺส ทาริกาย สุวณฺณมาลาวเสน ติณณฺฑุปกสฺส นิมฺมานํ, ตํ ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขเว, อิทฺธิมสฺส อิทฺธิวิสเย’’ติ (ปารา. 159) วจนโต กุลสงฺคหาทิ น โหตีติ กตนฺติ ทฏฺฐพฺพํ, เกจิ ปน ‘‘ขีณาสวานํ ลาภิจฺฉาย อภาวโต กุลสงฺคเหปิ อาชีวโกโป นตฺถี’’ติ วทนฺติ, ตํ น ยุตฺตํ ขีณาสวานมฺปิ อาชีววิปตฺติเหตูนํ ปิณฺฑปาตาทีนํ ปริวชฺเชตพฺพโตฯ วุตฺตญฺหิ ธมฺมเสนาปตินา ‘‘เนว ภินฺเทยฺยมาชีวํ, จชมาโนปิ ชีวิต’’นฺติ (มิ. ป. 6.1.5)ฯ ภควตา จ ‘‘คาถาภิคีตํ เม อโภชนีย’’นฺติอาทิ วุตฺตํ (สุ. นิ. 81, 484; มิ. ป. 4.5.9; สํ. นิ. 1.197)ฯ

[622] อุคฺคหิตกนฺติ ปริโภคตฺถาย สยํ คหิตํฯ สยํ กโรตีติ ปจิตฺวา กโรติฯ ปุเรภตฺตนฺติ ตทหุปุเรภตฺตเมว วฏฺฏติ สวตฺถุกปฏิคฺคหิตตฺตาฯ สยํกตนฺติ ขีรนวนีตํ ปจิตฺวา กตํฯ นิรามิสเมวาติ ตทหุปุเรภตฺตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อชฺช สยํกตํ นิรามิสเมว ภุญฺชนฺตสฺส กสฺมา สามปาโก น โหตีติ อาห ‘‘นวนีตํ ตาเปนฺตสฺสา’’ติอาทิฯ ปฏิคฺคหิเตหีติ ขีรทธีนิ สนฺธาย วุตฺตํฯ อุคฺคหิตเกหิ กตํ อพฺภญฺชนาทีสุ อุปเนตพฺพนฺติ โยชนาฯ เอเสว นโยติ นิสฺสคฺคิยาปตฺติํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อกปฺปิยมํสสปฺปิมฺหีติ หตฺถิอาทีนํ สปฺปิมฺหิฯ

เอตฺถ ปนาติ นวนีเต วิเสโส อตฺถีติ อตฺโถฯ โธตํ วฏฺฏตีติ โธตเมว ปฏิคฺคหิตุมฺปิ น วฏฺฏติ, อิตรถา สวตฺถุกปฏิคฺคหิตํ โหตีติ เถรานํ อธิปฺปาโยฯ

มหาสิวตฺเถรสฺส ปน วตฺถุโน วิโยชิตตฺตา ทธิคุฬิกาทีหิ ยุตฺตตามตฺเตน สวตฺถุกปฏิคฺคหิตํ นาม น โหติ, ตสฺมา ตกฺกโต อุทฺธฏมตฺตเมว ปฏิคฺคเหตฺวา โธวิตฺวา, ปจิตฺวา วา นิรามิสเมว กตฺวา ปริภุญฺชิํสูติ อธิปฺปาโย, น ปน ทธิคุฬิกาทีหิ สห วิกาเล ภุญฺชิํสุฯ เตนาห ‘‘ตสฺมา นวนีตํ ปริภุญฺชนฺเตน…เป.… สวตฺถุกปฏิคฺคหิตํ นาม น โหตี’’ติฯ ตตฺถ อโธตํ ปฏิคฺคเหตฺวาปิ ตํ นวนีตํ ปริภุญฺชนฺเตน ทธิอาทีนิ อปเนตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพนฺติ อตฺโถฯ ขยํ คมิสฺสตีติ นิรามิสํ โหติ, ตสฺมา วิกาเลปิ วฏฺฏตีติ อตฺโถฯ เอตฺตาวตาติ นวนีเต ลคฺคมตฺเตน วิสุํ ทธิอาทิโวหารํ อลทฺเธน อปฺปมตฺเตน ทธิอาทินาติ อตฺโถ, เอเตน วิสุํ ปฏิคฺคหิตทธิอาทีหิ สห ปกฺกํ สวตฺถุกปฏิคฺคหิตสงฺขฺยเมว คจฺฉตีติ ทสฺเสติฯ ตสฺมิมฺปีติ นิรามิสภูเตปิฯ

กุกฺกุจฺจกานํ ปน อยํ อธิปฺปาโย – ปฏิคฺคหเณ ตาว ทธิอาทีหิ อสมฺภินฺนรสตฺตา ภตฺเตน สหิเตน คุฬปิณฺฑาทิ วิย สวตฺถุกปฏิคฺคหิตํ นาม น โหติ, ตํ ปน ปจนฺเตน โธวิตฺวาว ปจิตพฺพํ, อิตรถา ปจนกฺขเณ ปจฺจมานทธิคุฬิกาทีหิ สมฺภินฺนรสตาย สามํปกฺกํ ชาตํ, เตสุ ขีเณสุ สามํปกฺกเมว โหติ, ตสฺมา นิรามิสเมว ปจิตพฺพนฺติฯ เตเนว ‘‘อามิเสน สห ปกฺกตฺตา’’ติ การณํ วุตฺตํฯ

เอตฺถ จายํ วิจารณา – สวตฺถุกปฏิคฺคหิตตฺตาภาเว อามิเสน สห ภิกฺขุนา ปกฺกสฺส สยํปากโทโส วา ปริสงฺกียติ ยาวกาลิกตา วา, ตตฺถ น ตาว สยํปากโทโส เอตฺถ สมฺภวติ สตฺตาหกาลิกตฺตาฯ ยญฺหิ ตตฺถ ทธิอาทิ อามิสคตํ, ตํ ปริกฺขีณนฺติฯ อถ ปฏิคฺคหิตทธิคุฬิกาทินา สห อตฺตนา ปกฺกตฺตา สวตฺถุกปกฺกํ วิย ภเวยฺยาติ ปริสงฺกียติ, ตทา อามิเสน สห ปฏิคฺคหิตตฺตาติ การณํ วตฺตพฺพํ, น ปน ปกฺกตฺตาติฯ ตถา จ อุปฑฺฒตฺเถรานํ มตเมว องฺคี กตํ สิยาฯ ตตฺถ จ สามเณราทีหิ ปกฺกมฺปิ ยาวกาลิกเมว สิยา ปฏิคฺคหิตขีราทิํ ปจิตฺวา อนุปสมฺปนฺเนหิ กตสปฺปิอาทิ วิย จ, น จ ตํ ยุตฺตํ, ภิกฺขาจาเรน ลทฺธนวนีตาทีนํ ตกฺกาทิอามิสสํสคฺคสมฺภเวน อปริภุญฺชิตพฺพตาปสงฺคโตฯ น หิ คหฏฺฐา โธวิตฺวา, โสเธตฺวา วา ปตฺเต อากิรนฺตีติ นิยโม อตฺถิ, อฏฺฐกถายญฺจ ‘‘ยถา ตตฺถ ปติตตณฺฑุลกณาทโย น ปจฺจนฺติ, เอวํ…เป.… ปุน ปจิตฺวา เทติ, ปุริมนเยเนว สตฺตาหํ วฏฺฏตี’’ติ อิมินา วจเนนเปตํ วิรุชฺฌติ, ตสฺมา อิธ กุกฺกุจฺจกานํ กุกฺกุจฺจุปฺปตฺติยา นิมิตฺตเมว น ทิสฺสติฯ ยถา เจตฺถ, เอวํ ‘‘ลชฺชี สามเณโร ยถา ตตฺถ ปติตตณฺฑุลกณาทโย น ปจฺจนฺติ, เอวํ สามิสปากํ โมเจนฺโต อคฺคิมฺหิ วิลียาเปตฺวา…เป.… วฏฺฏตี’’ติ วจนสฺสาปิ นิมิตฺตํ น ทิสฺสติฯ ยทิ หิ เอตํ ยาวกาลิกสํสคฺคปริหาราย วุตฺตํ สิยา, อตฺตนาปิ ตถา กาตพฺพํ ภเวยฺยฯ คหฏฺเฐหิ ทินฺนสปฺปิอาทีสุ จ อามิสสํสคฺคสงฺกา น วิคจฺเฉยฺยฯ น หิ คหฏฺฐา เอวํ วิลียาเปตฺวา ปน ตณฺฑุลาทิํ อปเนตฺวา ปุน ปจนฺติ, อปิจ เภสชฺเชหิ สทฺธิํ ขีราทิํ ปกฺขิปิตฺวา ยถา ขีราทิ ขยํ คจฺฉติ, เอวํ ปเรหิ ปกฺกเภสชฺชเตลาทิปิ ยาวกาลิกเมว สิยา, น จ ตมฺปิ ยุตฺตํ ทธิอาทิขยกรณตฺถํ ‘‘ปุน ปจิตฺวา เทตี’’ติ วุตฺตตฺตาฯ ตสฺมา มหาสิวตฺเถรวาเท กุกฺกุจฺจํ อกตฺวา อโธตมฺปิ นวนีตํ ตทหุปิ ปุนทิวสาทีสุปิ ปจิตุํ, ตณฺฑุลาทิมิสฺสํ สปฺปิอาทิํ อตฺตนาปิ อคฺคิมฺหิ วิลียาเปตฺวา ปริสฺสาเวตฺวา ปุน ตกฺกาทิขยตฺถํ ปจิตุญฺจ วฏฺฏติฯ

ตตฺถ วิชฺชมานสฺสปิ ปจฺจมานกฺขเณ สมฺภินฺนรสสฺส ยาวกาลิกสฺส อพฺโพหาริกตฺเตน สวตฺถุกปฏิคฺคหิตปุเรปฏิคฺคหิตานมฺปิ อพฺโพหาริกโตติ นิฏฺฐเมตฺถ คนฺตพฺพนฺติฯ เตเนว ‘‘เอตฺตาวตา สวตฺถุกปฏิคฺคหิตํ นาม น โหตี’’ติ วุตฺตํฯ วิสุํ ปฏิคฺคหิเตน ปน ขีราทิอามิเสน นวนีตาทิํ มิสฺเสตฺวา ภิกฺขุนา วา อญฺเญหิ วา ปกฺกเตลาทิเภสชฺชํ สวตฺถุกปฏิคฺคหิตสงฺขฺยเมว คจฺฉติ, ตตฺถ ปวิฏฺฐยาวกาลิกสฺส อพฺโพหาริกตฺตาภาวาฯ ยํ ปน ปุเรปริคฺคหิตเภสชฺเชหิ อปฺปฏิคฺคหิตํ ขีราทิํ ปกฺขิปิตฺวา ปกฺกเตลาทิกํ อนุปสมฺปนฺเนเหว ปกฺกมฺปิ สวตฺถุกปฏิคฺคหิตมฺปิ สนฺนิธิปิ น โหติ, ตตฺถ ปกฺขิตฺตขีราทิกสฺสปิ ตสฺมิํ ขเณ สมฺภินฺนรสตาย ปุเรปฏิคฺคหิตตฺตาปตฺติโตฯ สเจ ปน อปฺปฏิคฺคหิเตเหว, อญฺเญหิ วา ปกฺกเตลาทีสุปิ สเจ อามิสรโส ปญฺญายติ, ตํ ยาวกาลิกเมว โหตีติ เวทิตพฺพํฯ อุคฺคเหตฺวาติ สยเมว คเหตฺวาฯ

ปริสฺสาเวตฺวา คหิตนฺติ ตณฺฑุลาทิวิคมตฺถํ ปริสฺสาเวตฺวา, ตกฺกาทิวิคมตฺถํ ปุน ปจิตฺวา คหิตนฺติ อตฺโถฯ ปฏิคฺคเหตฺวา ฐปิตเภสชฺเชหีติ อติเรกสตฺตาหปฏิคฺคหิเตหิ, เอเตน เตหิ ยุตฺตมฺปิ สปฺปิอาทิ อติเรกสตฺตาหปฏิคฺคหิตํ น โหตีติ ทสฺเสติฯ วทฺทลิสมเยติ วสฺสกาลสมเย, อนาตปกาเลติ อตฺโถฯ

นิพฺพฏฺฏิตตฺตาติ ยาวกาลิกวตฺถุโต วิเวจิตตฺตา, เอเตน เตเล สภาวโต ยาวกาลิกตฺตาภาวํ, ภิกฺขุโน สวตฺถุกปฏิคฺคหเณน ยาวกาลิกตฺตุปคมนญฺจ ทสฺเสติฯ อุภยมฺปีติ อตฺตนา, อญฺเญหิ จ กตํฯ

[623] อจฺฉวสนฺติ ทุกฺกฏวตฺถูนญฺเญว อุปลกฺขณนฺติ อาห ‘‘ฐเปตฺวา มนุสฺสวส’’นฺติฯ สํสฏฺฐนฺติ ปริสฺสาวิตํฯ ติณฺณํ ทุกฺกฏานนฺติ อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร ตีณิ ทุกฺกฏานิ สนฺธาย วุตฺตํฯ กิญฺจาปิ ปริโภคตฺถาย วิกาเล ปฏิคฺคหณปจนปริสฺสาวนาทีสุ ปุพฺพปโยเคสุ ปาฬิยํ, อฏฺฐกถายญฺจ อาปตฺติ น วุตฺตา, ตถาปิ เอตฺถ อาปตฺติยา เอว ภวิตพฺพํ ปฏิกฺขิตฺตสฺส กรณโต อาหารตฺถาย วิกาเล ยามกาลิกาทีนํ ปฏิคฺคหเณ วิยฯ ยสฺมา ขีราทิํ ปกฺขิปิตฺวา ปกฺกเภสชฺชเตเล กสฏํ อามิสคติกํ, เตน สห เตลํ ปฏิคฺคเหตุํ, ปจิตุํ วา ภิกฺขุโน น วฏฺฏติฯ ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ปกฺกเตลกสเฏ วิย กุกฺกุจฺจายตี’’ติฯ

สเจ วสาย สห ปกฺกตฺตา น วฏฺฏติ, อิทํ กสฺมา น วฏฺฏตีติ ปุจฺฉนฺตา ‘‘ภนฺเต …เป.… วฏฺฏตี’’ติ อาหํสุฯ เถโร อติกุกฺกุจฺจตาย จ ‘‘เอตมฺปิ, อาวุโส, น วฏฺฏตี’’ติ อาหฯ โรคนิคฺคหตฺถาย เอว วสาย อนุญฺญาตตฺตํ สลฺลกฺเขตฺวา ปจฺฉา ‘‘สาธู’’ติ สมฺปฏิจฺฉิฯ

‘‘มธุกรีหิ นาม มธุมกฺขิกาหี’’ติ อิทํ ขุทฺทกภมรานํ ทฺวินฺนํ เอว วิเสสนนฺติ เกจิ วทนฺติ , อญฺเญ ปน ‘‘ทณฺฑเกสุ มธุการิกา มธุกรีมกฺขิกา นาม, ตาหิ สห ติสฺโส มธุมกฺขิกาชาติโย’’ติ วทนฺติฯ ภมรมกฺขิกาติ มหาปฏลการิกาฯ สิเลสสทิสนฺติ สุกฺขตาย วา ปกฺกตาย วา ฆนีภูตํฯ อิตรนฺติ ตนุกมธุฯ

อุจฺฉุรสํ อุปาทายาติ นิกฺกสฏรสสฺสปิ สตฺตาหกาลิกตํ ทสฺเสติ ‘‘อุจฺฉุมฺหา นิพฺพตฺต’’นฺติ ปาฬิยํ สามญฺญโต วุตฺตตฺตาฯ ยํ ปน สุตฺตนฺตฏฺฐกถายํ ‘‘อุจฺฉุ เจ, ยาวกาลิโกฯ อุจฺฉุรโส เจ, ยามกาลิโกฯ ผาณิตํ เจ, สตฺตาหกาลิกํฯ ตโจ เจ, ยาวชีวโก’’ติ วุตฺตํ, ตํ อมฺพผลรสาทิมิสฺสตาย ยามกาลิกตฺตํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ คเหตพฺพํ, อวินยวจนตฺตา ตํ อปฺปมาณนฺติฯ เตเนว ‘‘ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิเตน อปริสฺสาวิตอุจฺฉุรเสนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ นิรามิสเมว วฏฺฏติ ตตฺถ ปวิฏฺฐยาวกาลิกสฺส อพฺโพหาริกตฺตาติ อิทํ คุเฬ กเต ตตฺถ วิชฺชมานมฺปิ กสฏํ ปาเกน สุกฺขตาย ยาวชีวิกตฺตํ ภชตีติ วุตฺตํฯ ตสฺส ยาวกาลิกตฺเต หิ สามํปาเกน ปุเรภตฺเตปิ อนชฺโฌหรณียํ สิยาติฯ ‘‘สวตฺถุกปฏิคฺคหิตตฺตา’’ติ อิทํ อุจฺฉุรเส จุณฺณวิจุณฺณํ หุตฺวา ฐิตกสฏํ สนฺธาย วุตฺตํ, เตน จ อปริสฺสาวิเตน อปฺปฏิคฺคหิเตน อนุปสมฺปนฺเนหิ กตํ สตฺตาหํ วฏฺฏตีติ ทสฺเสติฯ ฌามอุจฺฉุผาณิตนฺติ อคฺคิมฺหิ อุจฺฉุํ ตาเปตฺวา กตํฯ โกฏฺฏิตอุจฺฉุผาณิตนฺติ ขุทฺทานุขุทฺทกํ ฉินฺทิตฺวา โกฏฺเฏตฺวา นิปฺปีเฬตฺวา ปกฺกํฯ

ตํ ตตฺถ วิชฺชมานมฺปิ กสฏํ ปกฺกกาเล ยาวกาลิกตฺตํ วิชหตีติ อาห ‘‘ตํ ยุตฺต’’นฺติฯ สีโตทเกน กตนฺติ มธุกปุปฺผานิ สีโตทเกน มทฺทิตฺวา ปริสฺสาเวตฺวา ปจิตฺวา กตํ, อมทฺทิตฺวา กตนฺติ เกจิ, ตตฺถ การณํ น ทิสฺสติฯ ขีรชลฺลิกนฺติ ขีรเผณํฯ มธุกปุปฺผํ ปนาติอาทิ ยาวกาลิกรูเปน ฐิตสฺสปิ อวฏฺฏนกเมรยพีชวตฺถุํ ทสฺเสตุํ อารทฺธํฯ

สพฺพานิปีติ สปฺปิอาทีนิ ปญฺจปิฯ อาหารกิจฺจํ กโรนฺตานิ เอตานิ กสฺมา เอวํ ปริภุญฺชิตพฺพานีติ โจทนาปริหาราย เภสชฺโชทิสฺสํ ทสฺเสนฺเตน ตปฺปสงฺเคน สพฺพานิปิ โอทิสฺสกานิ เอกโต ทสฺเสตุํ ‘‘สตฺตวิธํ หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อปกติเภสชฺชตฺตา วิกฏานิ วิรูปานิ วิสหรณโต มหาวิสยตฺตา มหนฺตานิ จาติ มหาวิกฏานิฯ อุปสมฺปทาทีนีติ อาทิ-สทฺเทน คณงฺคณูปาหนาทิํ สงฺคณฺหาติฯ

อธิฏฺเฐตีติ พาหิรปริโภคตฺถเมตนฺติ จิตฺตํ อุปฺปาเทติ, เอวํ ปริโภเค อนเปกฺขตาย ปฏิคฺคหณํ วิชหตีติ อธิปฺปาโยฯ เอวํ อญฺเญสุปิ กาลิเกสุ อนชฺโฌหริตุกามตาย สุทฺธจิตฺเตน พาหิรปริโภคตฺถาย นิยเมปิ ปฏิคฺคหณํ วิชหตีติ อิทมฺปิ วิสุํ เอกํ ปฏิคฺคหณวิชหนการณนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

[625] สเจ ทฺวินฺนํ…เป.… น วฏฺฏตีติ เอตฺถ ปาโฐ คฬิโต, เอวํ ปเนตฺถ ปาโฐ เวทิตพฺโพ ‘‘สเจ ทฺวินฺนํ สนฺตกํ เอเกน ปฏิคฺคหิตํ อวิภตฺตํ โหติ, สตฺตาหาติกฺกเม ทฺวินฺนมฺปิ อนาปตฺติ, ปริภุญฺชิตุํ ปน น วฏฺฏตี’’ติฯ อญฺญถา หิ สทฺทปฺปโยโคปิ น สงฺคหํ คจฺฉติฯ ‘‘คณฺฐิปเทปิ จ อยเมว ปาโฐ ทสฺสิโต’’ติ (สารตฺถ. ฏี. 2.625) สารตฺถทีปนิยํ วุตฺตํฯ ทฺวินฺนมฺปิ อนาปตฺตีติ อวิภตฺตตฺตา วุตฺตํฯ ‘‘ปริภุญฺชิตุํ ปน น วฏฺฏตี’’ติ อิทํ ‘‘สตฺตาหปรมํ สนฺนิธิการกํ ปริภุญฺชิตพฺพ’’นฺติ วจนโต วุตฺตํฯ ‘‘เยน ปฏิคฺคหิตํ, เตน วิสฺสชฺชิตตฺตา’’ติ อิมินา อุปสมฺปนฺนสฺส ทานมฺปิ สนฺธาย ‘‘วิสฺสชฺเชตี’’ติ อิทํ วุตฺตนฺติ ทสฺเสติฯ อุปสมฺปนฺนสฺส นิรเปกฺขทินฺนวตฺถุมฺหิ ปฏิคฺคหณสฺส อวิคตตฺเตปิ สกสนฺตกตา วิคตาว โหติ, เตน นิสฺสคฺคิยํ น โหติฯ อตฺตนาว ปฏิคฺคหิตตฺตํ, สกสนฺตกตฺตญฺจาติ อิเมหิ ทฺวีหิ การเณหิ นิสฺสคฺคิยํ โหติ, น เอเกนฯ อนุปสมฺปนฺนสฺส นิรเปกฺขทาเน ปน ตทุภยมฺปิ วิชหติ, ปริโภโคเปตฺถ วฏฺฏติ, น สาเปกฺขทาเน ทานลกฺขณาภาวโตฯ ‘‘วิสฺสชฺเชตี’’ติ เอตสฺมิญฺจ ปาฬิปเท กสฺสจิ อทตฺวา อนเปกฺขตาย ฉฑฺฑนมฺปิ สงฺคหิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ‘‘อนเปกฺโข ทตฺวา’’ติ อิทญฺจ ปฏิคฺคหณวิชหนวิธิทสฺสนตฺถเมว วุตฺตํฯ ปฏิคฺคหเณ หิ วิชหิเต ปุน ปฏิคฺคเหตฺวา ปริโภโค สยเมว วฏฺฏิสฺสติ, ตพฺพิชหนญฺจ วตฺถุโน สกสนฺตกตาปริจฺจาเคน โหตีติ, เอเตน จ วตฺถุมฺหิ อชฺโฌหรณาเปกฺขาย สติ ปฏิคฺคหณวิสฺสชฺชนํ นาม วิสุํ น ลพฺภตีติ สิชฺฌติฯ

อิตรถา หิ ‘‘ปฏิคฺคหเณ อนเปกฺโขว ปฏิคฺคหณํ วิสฺสชฺเชตฺวา ปุน ปฏิคฺคเหตฺวา ภุญฺชตี’’ติ วตฺตพฺพํ สิยาฯ ‘‘อปฺปฏิคฺคหิตตฺตา’’ติ อิมินา เอกสฺส สนฺตกํ อญฺเญน ปฏิคฺคหิตมฺปิ นิสฺสคฺคิยํ โหตีติ ทสฺเสติฯ

เอวนฺติ ‘‘ปุน คเหสฺสามี’’ติ อเปกฺขํ อกตฺวา สุทฺธจิตฺเตน ปริจฺจตฺตตํ ปรามสติฯ ปริภุญฺชนฺตสฺส อนาปตฺติทสฺสนตฺถนฺติ นิสฺสคฺคิยมูลิกาหิ ปาจิตฺติยาทิอาปตฺตีหิ อนาปตฺติทสฺสนตฺถนฺติ อธิปฺปาโยฯ ปริโภเค อนาปตฺติทสฺสนตฺถนฺติ เอตฺถ ปน นิสฺสฏฺฐปฏิลทฺธสฺส กายิกปริโภคาทีสุ ยา ทุกฺกฏาปตฺติ วุตฺตา, ตาย อนาปตฺติทสฺสนตฺถนฺติ อธิปฺปาโยฯ สปฺปิอาทีนํ ปฏิคฺคหิตภาโว, อตฺตโน สนฺตกตา, สตฺตาหาติกฺกโมติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ

เภสชฺชสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. วสฺสิกสาฏิกสิกฺขาปทวณฺณนา

[628] จตุตฺเถ เชฏฺฐมูลปุณฺณมาสิยา…เป.… กรณกฺเขตฺตญฺจาติ ปฐมทฺธมาสมฺปิ กรณกฺเขตฺตํ วุตฺตํฯ ตํ ‘‘กตฺวา นิวาเสตพฺพ’’นฺติ อิมสฺส ปุริมทฺธมาเส วา ปจฺฉิมทฺธมาเส วา กตฺวา ปจฺฉิมมาเสว นิวาเสตพฺพนฺติ เอวมตฺถํ คเหตฺวา วุตฺตํ นิวาสเนเยว อาปตฺติยา วุตฺตตฺตาติฯ ยํ ปน มาติกาฏฺฐกถายํ ‘‘คิมฺหานํ ปจฺฉิโม มาโส ปริเยสนกฺเขตฺตํ, ปจฺฉิโม อทฺธมาโส กรณนิวาสนกฺเขตฺตมฺปี’’ติ (กงฺขา. อฏฺฐ. วสฺสิกสาฏิกสิกฺขาปทวณฺณนา) วุตฺตํ, ตํ ตสฺมิํเยว อทฺธมาเส กตฺวา นิวาเสตพฺพนฺติ เอวมตฺถํ คเหตฺวา วุตฺตํฯ อิธ วุตฺตนเยเนว อตฺเถ คหิเต วิโรโธ นตฺถิฯ

‘‘วตฺตเภเท ทุกฺกฏ’’นฺติ อิทํ วสฺสิกสาฏิกอทินฺนปุพฺเพ สนฺธาย วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘เย มนุสฺสา’’ติอาทิฯ ปกติยา วสฺสิกสาฏิกทายกา นาม สงฺฆํ วา อตฺตานํ วา อปฺปวาเรตฺวาว อนุสํวจฺฉรํ ทายกาฯ

[630] ‘‘ฉ มาเส ปริหารํ ลภตี’’ติ เอเตน อนฺโตวสฺเสปิ ยาว วสฺสานสฺส ปจฺฉิมทิวสา อกตา ปริหารํ ลภตีติ ทีปิตํ โหติฯ เอกมาสนฺติ เหมนฺตสฺส ปจฺฉิมุโปสเถน สห คเณตฺวา วุตฺตํฯ