เมนู

3. เภสชฺชสิกฺขาปทวณฺณนา

[618-621] ตติเย ปาฬิยํ ปิลินฺทวจฺฉตฺเถเรน ‘‘น โข, มหาราช, ภควตา อารามิโก อนุญฺญาโต’’ติ ปฐมํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อารามิก’’นฺติ ปุคฺคลานมฺปิ อารามิกนาเมน ทาสคฺคหเณ อนุญฺญาเต เอว อารามิกานํ คหิตตฺตา เขตฺตวตฺถาทีนิ กปฺปิยโวหาเรนปิ ปุคฺคลานํ คเหตุํ น วฏฺฏติ, ตถา อนนุญฺญาตตฺตาติ วิญฺญายติฯ ‘‘เขตฺตวตฺถุปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต โหตี’’ติอาทินา (ที. นิ. 1.10, 194) หิ ปฏิกฺขิตฺเตสุ เอกสฺเสว ปุคฺคลิกวเสน คหเณ อนุญฺญาเต อิตรีตรานํ ตถา น คเหตพฺพตา สิทฺธาว โหติฯ ยญฺจ ปิลินฺทวจฺฉตฺเถเรน ทายกกุลสฺส ทาริกาย สุวณฺณมาลาวเสน ติณณฺฑุปกสฺส นิมฺมานํ, ตํ ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขเว, อิทฺธิมสฺส อิทฺธิวิสเย’’ติ (ปารา. 159) วจนโต กุลสงฺคหาทิ น โหตีติ กตนฺติ ทฏฺฐพฺพํ, เกจิ ปน ‘‘ขีณาสวานํ ลาภิจฺฉาย อภาวโต กุลสงฺคเหปิ อาชีวโกโป นตฺถี’’ติ วทนฺติ, ตํ น ยุตฺตํ ขีณาสวานมฺปิ อาชีววิปตฺติเหตูนํ ปิณฺฑปาตาทีนํ ปริวชฺเชตพฺพโตฯ วุตฺตญฺหิ ธมฺมเสนาปตินา ‘‘เนว ภินฺเทยฺยมาชีวํ, จชมาโนปิ ชีวิต’’นฺติ (มิ. ป. 6.1.5)ฯ ภควตา จ ‘‘คาถาภิคีตํ เม อโภชนีย’’นฺติอาทิ วุตฺตํ (สุ. นิ. 81, 484; มิ. ป. 4.5.9; สํ. นิ. 1.197)ฯ

[622] อุคฺคหิตกนฺติ ปริโภคตฺถาย สยํ คหิตํฯ สยํ กโรตีติ ปจิตฺวา กโรติฯ ปุเรภตฺตนฺติ ตทหุปุเรภตฺตเมว วฏฺฏติ สวตฺถุกปฏิคฺคหิตตฺตาฯ สยํกตนฺติ ขีรนวนีตํ ปจิตฺวา กตํฯ นิรามิสเมวาติ ตทหุปุเรภตฺตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อชฺช สยํกตํ นิรามิสเมว ภุญฺชนฺตสฺส กสฺมา สามปาโก น โหตีติ อาห ‘‘นวนีตํ ตาเปนฺตสฺสา’’ติอาทิฯ ปฏิคฺคหิเตหีติ ขีรทธีนิ สนฺธาย วุตฺตํฯ อุคฺคหิตเกหิ กตํ อพฺภญฺชนาทีสุ อุปเนตพฺพนฺติ โยชนาฯ เอเสว นโยติ นิสฺสคฺคิยาปตฺติํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อกปฺปิยมํสสปฺปิมฺหีติ หตฺถิอาทีนํ สปฺปิมฺหิฯ

เอตฺถ ปนาติ นวนีเต วิเสโส อตฺถีติ อตฺโถฯ โธตํ วฏฺฏตีติ โธตเมว ปฏิคฺคหิตุมฺปิ น วฏฺฏติ, อิตรถา สวตฺถุกปฏิคฺคหิตํ โหตีติ เถรานํ อธิปฺปาโยฯ

มหาสิวตฺเถรสฺส ปน วตฺถุโน วิโยชิตตฺตา ทธิคุฬิกาทีหิ ยุตฺตตามตฺเตน สวตฺถุกปฏิคฺคหิตํ นาม น โหติ, ตสฺมา ตกฺกโต อุทฺธฏมตฺตเมว ปฏิคฺคเหตฺวา โธวิตฺวา, ปจิตฺวา วา นิรามิสเมว กตฺวา ปริภุญฺชิํสูติ อธิปฺปาโย, น ปน ทธิคุฬิกาทีหิ สห วิกาเล ภุญฺชิํสุฯ เตนาห ‘‘ตสฺมา นวนีตํ ปริภุญฺชนฺเตน…เป.… สวตฺถุกปฏิคฺคหิตํ นาม น โหตี’’ติฯ ตตฺถ อโธตํ ปฏิคฺคเหตฺวาปิ ตํ นวนีตํ ปริภุญฺชนฺเตน ทธิอาทีนิ อปเนตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพนฺติ อตฺโถฯ ขยํ คมิสฺสตีติ นิรามิสํ โหติ, ตสฺมา วิกาเลปิ วฏฺฏตีติ อตฺโถฯ เอตฺตาวตาติ นวนีเต ลคฺคมตฺเตน วิสุํ ทธิอาทิโวหารํ อลทฺเธน อปฺปมตฺเตน ทธิอาทินาติ อตฺโถ, เอเตน วิสุํ ปฏิคฺคหิตทธิอาทีหิ สห ปกฺกํ สวตฺถุกปฏิคฺคหิตสงฺขฺยเมว คจฺฉตีติ ทสฺเสติฯ ตสฺมิมฺปีติ นิรามิสภูเตปิฯ