5. นิสีทนสนฺถตสิกฺขาปทวณฺณนา

[565] ปญฺจเม ตตฺถ สนฺทิสฺสิสฺสตีติ สกาย กติกาย อยุตฺตการิตาวเสน วิญฺญูหิ สนฺทิสฺสิสฺสตีติ อตฺโถฯ อรญฺญกงฺคาทีนิ ตีณิ ปาฬิยํ เสนาสนาทิปจฺจยตฺตยสฺส อาทิองฺควเสน วุตฺตานิ, เสสานิปิ เต สมาทิยิํสุ เอวาติ เวทิตพฺพํฯ

[566] ปิหยนฺตาติ ปตฺถยนฺตาฯ สนฺถตสฺส อวายิมตฺตา, เสนาสนปริกฺขารตฺตา จ จีวรตา, อธิฏฺฐาตพฺพตา จ นตฺถีติ อาห ‘‘จตุตฺถจีวรสญฺญิตายา’’ติ, วิปลฺลาสสญฺญายาติ อตฺโถฯ เกจิ ปน ‘‘อิทํ นิสีทนสนฺถตํ นาม นวสุ จีวเรสุ นิสีทนจีวรเมว, นาญฺญํฯ นิสีทนสิกฺขาปเทปิ (ปาจิ. 531 อาทโย) อิมสฺมิํ สิกฺขาปเท วิย ‘นิสีทนํ นาม สทสํ วุจฺจตี’ติ จ อฏฺฐกถายญฺจสฺส ‘สนฺถตสทิสํ สนฺถริตฺวา เอกสฺมิํ อนฺเต สุคตวิทตฺถิยา วิทตฺถิมตฺเต ปเทเส ทฺวีสุ ฐาเนสุ ผาเลตฺวา ติสฺโส ทสา กรียนฺติ, ตาหิ ทสาหิ สทสํ นาม วุจฺจตี’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 531) จ วุตฺตตฺตา’’ติ วทนฺติ, ตํ น ยุตฺตํ อิธ ปมาณนิยมสฺส อวุตฺตตฺตา, สนฺถตสฺส จ อวายิมจีวรตฺตา, อธิฏฺฐานุปคตฺตาภาวา อฏฺฐกถายํ อวุตฺตตฺตา จฯ นิสีทนจีวรํ ปน ฉนฺนํ จีวรานํ ขณฺฑปิโลติกานิ ปมาณยุตฺตเมว สนฺถริตฺวา สนฺถตํ วิย กโรนฺติฯ เตเนว ‘‘สนฺถตสทิส’’นฺติ สทิสคฺคหณํ กตํ, ตสฺมา ตเทว จีวรํ อธิฏฺฐานุปคญฺจ, น อิทนฺติ คเหตพฺพํฯ

[567] สุคตวิทตฺถิกํ อนาทาย อาทิยนฺติสญฺญาย, สุคตวิทตฺถิอูเน อนูนนฺติสญฺญาย จ วเสเนตฺถ อจิตฺตกตา เวทิตพฺพาฯ วิตานาทีนญฺเญว อตฺถาย กรเณ อนาปตฺติวจนโต นิปชฺชนตฺถาย กโรโตปิ อาปตฺติ เอวฯ ปริภุญฺชิตุํ น วฏฺฏตีติ โกสิเยสุ สุทฺธกาฬกานญฺจ วตฺถูนํ อกปฺปิยตฺตา วุตฺตํฯ เตเนว ปาฬิยํ ‘‘อญฺเญน กตํ ปฏิลภิตฺวา ปริภุญฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ (ปารา. 545, 550) ตตฺถ ตตฺถ วุตฺตํ, อิตเรสุ ปน ทฺวีสุ ‘‘อนาปตฺตี’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ จตุตฺเถ อญฺญสฺสตฺถาย กรเณปิ อนาปตฺติ, ปญฺจเม ตตฺถ ทุกฺกฏนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ นิสฺสฏฺฐทานวจนโต ปน คหเณ โทโส นตฺถิ, ปริภุญฺชเน จ วิชเฏตฺวา กปฺปิยวเสน กเต น โทโสฯ

นิสีทนสนฺถตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา

[572] ฉฏฺเฐ ปาฬิยํ ‘‘อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนสฺสา’’ติ อิทํ วตฺถุวเสน วุตฺตํฯ นิวาสฏฺฐาเน ลทฺธานิปิ ติโยชนโต ปรํ หริตุํ น วฏฺฏติ เอวฯ อสนฺเต หารเกติ อนุรูปโต วุตฺตํฯ สนฺเตปิ หารเก หรโต นตฺถิ โทโสฯ อาปตฺติเยวาติ อนาณตฺเตน หฏตฺตาฯ ปกฺขทฺวยสฺสปิ การณมาห ‘‘สอุสฺสาหตฺตา’’ติ, อนุปรตคมนิจฺฉตฺตาติ อตฺโถฯ สุทฺธจิตฺตปกฺขสฺเสว การณมาห ‘‘อจิตฺตกตฺตา’’ติฯ น สเมตีติ ‘‘อนาปตฺติ, อญฺญํ หราเปตี’’ติ เอตฺตกสฺเสว ปริหรเณ วุตฺตตฺตาฯ อคจฺฉนฺเตติ ฐิเตฯ เหฏฺฐาติ ภูมิยาฯ

[575] ตํ หรนฺตสฺสาติ ปฐมํ ปฏิลาภฏฺฐานโต ปฏฺฐาย ติโยชนโต อุทฺธํ หรนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ ตถา หรนฺตสฺส หิ โจเรหิ อจฺฉินฺทิตฺวา ปุน ทินฺนฏฺฐานโต ติโยชนํ หริตุํ วฏฺฏติฯ เกจิ ปน ‘‘มาติกาฏฺฐกถายํ องฺเคสุ ‘ปฐมปฺปฏิลาโภ’ติ วุตฺตตฺตา ทุติยปฏิลาภฏฺฐานโต ติโยชนาติกฺกเมปิ อนาปตฺตี’’ติ วทนฺติ, ตํ น ยุตฺตํ, ทุติยปฏิลาภสฺสาปิ ปฏิลาภฏฺฐาเน ปวิสนโต วาสตฺถาย คมนฏฺฐานโต ปุน คมเน วิยฯ กายพนฺธนาทีนนฺติ ทฺวิปฏลกายพนฺธนาทีนํ อนฺตเร ปกฺขิตฺตํ ปสิพฺพเก ปกฺขิตฺตสทิสํ, น กตภณฺฑนฺติ วุตฺตํ, ตถา นิธานมุขนฺติฯ อกตภณฺฑตา, ปฐมปฺปฏิลาโภ, ติโยชนาติกฺกมนํ, อาหรณปจฺจาหรณํ, อวาสาธิปฺปายตาติ อิมาเนตฺถ ปญฺจ องฺคานิฯ

เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. เอฬกโลมโธวาปนสิกฺขาปทวณฺณนา

[581] สตฺตเม ปาฬิยํ อนาปตฺติวาเร อปริภุตฺตํ กตภณฺฑํ โธวาเปตีติ เอตฺถ ปริภุตฺตสฺส กมฺพลาทิกตภณฺฑสฺส โธวาปนํ ปุราณจีวรโธวาปนสิกฺขาปเทน อาปตฺติกรนฺติ ตนฺนิวตฺตนตฺถํ ‘‘อปริภุตฺตํ กตภณฺฑ’’นฺติ วุตฺตํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ

เอฬกโลมโธวาปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ