‘‘ปกฺกมตายสฺมา’’ติ อิทํ ปพฺพาชนียกมฺมวเสน วุตฺตํฯ ปุน ‘‘ปกฺกมตายสฺมา’’ติ อิทมฺปิ ปพฺพาชนียกมฺมกตสฺส วตฺตวเสน วุตฺตํฯ เอตฺถ จ อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ อาจริเยสุ อเนกวิเธสุ อนาจาเรสุ ปญฺญเปตพฺพา อาปตฺติโย สิกฺขาปทนฺตเรสุ ปญฺญตฺตา เอวาติ ตา อิธ อปญฺญเปตฺวา กุลทูสกานํ ปพฺพาชนียกมฺมวเสน นิคฺคหํ กาตุํ ตตฺเถว สมฺมา อวตฺติตฺวา การกสงฺฆํ ฉนฺทคามิตาทีหิ ปาเปนฺตานํ สมนุภาสนาย สงฺฆาทิเสสํ อาโรปิตญฺจ อิทํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ปฐมสงฺฆเภทสทิสาเนวาติ เอตฺถ องฺเคสุปิ ยถา ตตฺถ ปรกฺกมนํ, เอวมิธ ฉนฺทาทีหิ ปาปนํ ทฏฺฐพฺพํฯ เสสํ ตาทิสเมวาติฯ

กุลทูสกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิคมนวณฺณนา

[442] อิตเร ปน ยาวตติยกาติ เวทิตพฺพาติ สมฺพนฺโธฯ โย หิ ชโร เอกสฺมิํ ทิวเส อาคนฺตฺวาปิ คโต อนนฺตเรสุ ทฺวีสุ ทิวเสสุ อนุปฺปชฺชิตฺวา ตติเย ทิวเส อุปฺปชฺชติ, โส ตติยโกฯ โย ปน ตติเยปิ อนุปฺปชฺชิตฺวา จตุตฺเถ เอว ทิวเส อุปฺปชฺชติ, โส จตุตฺถโก จาติ วุจฺจติฯ ตํ สนฺธายาห ‘‘ยถา ตติเย’’ติอาทิฯ ‘‘อกาเมน อวเสนา’’ติ อิมินา อปฺปฏิกมฺมกรณํ นาม ยสฺมา อลชฺชิลกฺขณํ, สคฺคโมกฺขาวรณญฺจ, ตสฺมา อาปนฺโน ปุคฺคโล ‘‘ปจฺฉา ปริวสิสฺสามี’’ติ วิกฺขิปิตุํ น ลภติ, สงฺเฆน จ อนิจฺฉนฺตสฺเสว ปริวาโส ทาตพฺโพติ ทสฺเสติฯ ปาฬิยํ จิณฺณมานตฺโต ภิกฺขุ…เป.… อพฺเภตพฺโพติ เอตฺถ โย ภิกฺขุ จิณฺณมานตฺโต, โส ภิกฺขุ อพฺเภตพฺโพติ เอวํ ภิกฺขุสทฺททฺวยสฺส โยชนา เวทิตพฺพาฯ เต จ ภิกฺขู คารยฺหาติ อูนภาวํ ญตฺวา อพฺเภนฺติ, ทุกฺกฏาปชฺชเนน ครหิตพฺพาฯ สามีจีติ วตฺตํฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยฏฺฐกถาย วิมติวิโนทนิยํ

เตรสกวณฺณนานโย นิฏฺฐิโตฯ

3. อนิยตกณฺโฑ

1. ปฐมอนิยตสิกฺขาปทวณฺณนา

[443] ปุตฺตสทฺเทน สามญฺญนิทฺเทสโต, เอกเสสนเยน วา ปุตฺตีปิ คหิตาติ อาห ‘‘พหู ธีตโร จา’’ติฯ ตทนนฺตรนฺติ ภิกฺขูนํ โภชนานนฺตรํฯ

[444-5] ตํ กมฺมนฺติ ตํ เมถุนาทิอชฺฌาจารกมฺมํฯ ปาฬิยํ ‘‘โสตสฺส รโห’’ติ อิทํ อตฺถุทฺธารวเสน วุตฺตํ, อุปริ สิกฺขาปเท ‘‘น เหว โข ปน ปฏิจฺฉนฺน’’นฺติอาทินา (ปารา. 454) เอตสฺส สิกฺขาปทสฺส วิสยํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ‘‘อลญฺจ โข โหติ มาตุคามํ ทุฏฺฐุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสิตุ’’นฺติ วิสยนฺตรภูตโสตรหสฺส วิสุํ วกฺขมานตฺตา, อิธ ปน จกฺขุรโหว อธิปฺเปโต ‘‘ปฏิจฺฉนฺเน อาสเน’’ติอาทิวจนโต, ‘‘สกฺกา โหติ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตุ’’นฺติ วุตฺตตฺตา จฯ เตนาห ‘‘กิญฺจาปี’’ติอาทิฯ ปริจฺเฉโทติ รโหนิสชฺชาปตฺติยา ววตฺถานํฯ

อิทานิ จกฺขุรเหเนว อาปตฺติํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา ทสฺเสนฺโต ‘‘สเจปิ หี’’ติอาทิมาหฯ ‘‘ปิหิตกวาฏสฺสา’’ติ อิมินา ปฏิจฺฉนฺนภาวโต จกฺขุสฺส รโหว อธิปฺเปโต, น โสตสฺส รโหติ ทสฺเสติฯ เตนาห ‘‘อปิหิตกวาฏสฺส…เป.… อนาปตฺติ’’นฺติฯ น หิ กวาฏปิทหเนน โสตสฺส รโห วิคจฺฉติ, จกฺขุสฺส รโห เอว ปน วิคจฺฉติฯ ‘‘อนฺโตทฺวาทสหตฺเถปี’’ติ อิทํ ทุติยสิกฺขาปเท อาคตโสตสฺส รเหน อาปชฺชิตพฺพทุฏฺฐุลฺลวาจาปตฺติยา สพฺพถา อนาปตฺติภาวํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ ทฺวาทสหตฺถโต พหิ นิสินฺโน หิ ตตฺถ โสตสฺส รหสพฺภาวโต ทุฏฺฐุลฺลวาจาปตฺติยา อนาปตฺติํ น กโรติ, ตถา จ ‘‘อนาปตฺติํ น กโรตี’’ติ สามญฺญโต น วตฺตพฺพํ สิยา, ‘‘เมถุนกายสํสคฺคาปตฺตีหิ อนาปตฺติํ กโรตี’’ติ วิเสเสตฺวา วตฺตพฺพํ ภเวยฺยฯ ตสฺมา ตถา ตํ อวตฺวา สพฺพถา อนาปตฺติํ ทสฺเสตุเมว ‘‘ทฺวาทสหตฺเถ’’ติ วุตฺตนฺติ คเหตพฺพํฯ