10. ปฐมสงฺฆเภทสิกฺขาปทวณฺณนา

[410] ทสเม พหูนนฺติ ทุพฺพลตาย อรญฺญาทิเสวาย จิตฺตํ สมาหิตํ กาตุํ อสกฺโกนฺตานํฯ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยาย ตสฺมิํ อตฺตภาเว พุทฺธวจนคฺคหณธารณาทิสงฺขาตํ พฺยญฺชนปทเมว ปรมํ อสฺส, น มคฺคลาโภติ ปทปรโมฯ อภิสมฺภุณิตฺวาติ นิปฺผาเทตฺวาฯ ธมฺมโต อเปตํ อุทฺธมฺมํฯ ปฏิกฺขิตฺตเมวาติ ‘‘น, ภิกฺขเว, อเสนาสนิเกน วสฺสํ อุปคนฺตพฺพ’’นฺติ (มหาว. 204) วจนโต วุตฺตํ, อิทเมว วจนํ สนฺธาย ปาฬิยมฺปิ ‘‘อฏฺฐ มาเส’’ติอาทิ (ปารา. 409) วุตฺตํฯ

ตีหิ โกฏีหีติ อสุทฺธมูเลหิฯ เอตฺถ จ ภิกฺขูนํ จตูสุ กุเลสุ ปกฺกปิณฺฑิยาโลปโภชนนิสฺสิตตาย, มจฺฉมํสโภชนวิรหิตสฺส จ กุลสฺส ทุลฺลภตาย ตตฺถ ลทฺเธสุ ภตฺตพฺยญฺชเนสุ มจฺฉมํสสํสคฺคสงฺกาย, ทุนฺนิวารณตาย จ ภิกฺขูนํ สรีรยาปนมฺปิ น สิยาติ ภควตา มจฺฉมํสํ สพฺพถา อปฺปฏิกฺขิปิตฺวา ตีหิ โกฏีหิ อปริสุทฺธเมว ปฏิกฺขิตฺตํฯ ยทิ หิ ตํ ภควา สพฺพถา ปฏิกฺขิเปยฺย, ภิกฺขู มรมานาปิ มจฺฉาทิสํสคฺคสงฺกิตํ ภตฺตํ น ภุญฺเชยฺยุํ, ตโต ตณฺฑุลธญฺญาทิํ ปฏิคฺคเหตฺวา นิทหิตฺวา สยํ ปจิตฺวา ภุญฺชิตุํ ตทุปกรณภูตํ ทาสิทาสํ, อุทุกฺขลมุสลาทิกญฺจ ภิกฺขูนํ ปตฺตาทิ วิย อวสฺสํ คเหตุํ อนุชานิตพฺพํ สิยาติ ติตฺถิยานํ วิย คหฏฺฐาวาโส เอว สิยา, น ภิกฺขุอาวาโสติ เวทิตพฺพํฯ ชาลํ มจฺฉพนฺธนํฯ วาคุรา มิคพนฺธนีฯ กปฺปตีติ ยทิ เตสํ วจเนน สงฺกา น วตฺตติ, วฏฺฏติ, น ตํ วจนํ เลสกปฺปํ กาตุํ วฏฺฏติฯ เตเนว วกฺขติ ‘‘ยตฺถ จ นิพฺเพมติโก โหติ, ตํ สพฺพํ กปฺปตี’’ติฯ

ปวตฺตมํสนฺติ อาปณาทีสุ ปวตฺตํ วิกฺกายิกํ มตมํสํฯ ภิกฺขูนํเยว อตฺถาย อกตนฺติ เอตฺถ อฏฺฐานปฺปยุตฺโต เอว-สทฺโท, ภิกฺขูนํ อตฺถาย อกตเมวาติ สมฺพนฺธิตพฺพํ, ตสฺมา ภิกฺขูนญฺจ มงฺคลาทีนญฺจาติ มิสฺเสตฺวา กตมฺปิ น วฏฺฏตีติ เวทิตพฺพํฯ เกจิ ปน ยถาฐิตวเสน อวธารณํ คเหตฺวา ‘‘วฏฺฏตี’’ติ วทนฺติ, ตํ น สุนฺทรํฯ ‘‘วตฺต’’นฺติ อิมินา อาปตฺติ นตฺถีติ ทสฺเสติฯ

กปฺปนฺติ อสงฺเขยฺยกปฺปํ, ‘‘อายุกปฺป’’นฺติปิ (สารตฺถ. ฏี. 2.410) เกจิฯ