9. ทุติยทุฏฺฐโทสสิกฺขาปทวณฺณนา

[391] นวเม เมตฺติยํ ภิกฺขุนินฺติ ลิงฺคนาสนาย นาสิตายปิ ตสฺสา ภูตปุพฺพโวหารํ คเหตฺวา วุตฺตํฯ อญฺญภาคสฺสาติ เถรสฺส มนุสฺสชาติภิกฺขุภาวโต อญฺญสฺส ติรจฺฉานชาติฉคลกภาวสงฺขาตสฺส โกฏฺฐาสสฺสฯ อิทนฺติ สามญฺญโต นปุํสกลิงฺเคน วุตฺตํ, อยํ ฉคลโกติ อตฺโถฯ อญฺญภาโคติ ยถาวุตฺตติรจฺฉานชาติฉคลกภาวสงฺขาโต อญฺโญ โกฏฺฐาโส, อญฺญภาคสฺส อิทนฺติ อญฺญภาคิยนฺติ ปฐมวิคฺคหสฺส อตฺโถ, อญฺญภาคมตฺถีติ ทุติยวิคฺคหสฺส, ทฺวีหิปิ ฉคลโกว วุตฺโตฯ อิทานิ ทฺวีหิปิ วิคฺคเหหิ วุตฺตเมวตฺถํ วิตฺถารโต ทสฺเสนฺโต ‘‘โย หิ โส’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ โย หิ โส ฉคลโก วุตฺโต, โส อญฺญสฺส ภาคสฺส โหตีติ จ อญฺญภาคิยสงฺขฺยํ ลภตีติ จ โยชนาฯ ทุติยวิคฺคหสฺส อตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘โส วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อธิกรณนฺติ เวทิตพฺโพติ เอตฺถาปิ โย หิ โส ‘‘ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต นามา’’ติ ฉคลโก วุตฺโต, โสติ อาเนตฺวา สมฺพนฺธิตพฺพํฯ ตญฺหิ สนฺธายาติ ‘‘ทพฺโพ’’ติ นามกรณสฺส อธิฏฺฐานภูตํ ฉคลกํ สนฺธายฯ เต ภิกฺขูติ เต อนุยุญฺชนฺตา ภิกฺขูฯ อาปตฺติยาปิ ปุคฺคลาธิฏฺฐานตฺตา ‘‘ปุคฺคลานํเยว เลสา’’ติ วุตฺตํฯ

[393] ยา จ สา อวสาเน…เป.… โจทนา วุตฺตาติ ‘‘ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโฐ โหติ สงฺฆาทิเสเส สงฺฆาทิเสสทิฏฺฐิ โหติ, ตญฺเจ ปาราชิเกน โจเทตี’’ติอาทิํ (ปารา. 407) โจทนาเภทํ สนฺธาย วทติฯ สตฺตนฺนมฺปิ อาปตฺตีนํ ปจฺเจกํ ปาราชิกตฺตาทิสามญฺเญปิ เมถุนาทินฺนาทานาทิวตฺถุโต, ราคโทสตฺตาทิสภาวโต จ วิสภาคตาปิ อตฺถีติ อาห ‘‘ยสฺมา ปน…เป.… น โหตี’’ติฯ

วุตฺตนเยเนวาติ ‘‘สภาควิสภาควตฺถุโต’’ติอาทินา (ปารา. อฏฺฐ. 2.393) วุตฺตนเยนฯ กมฺมลกฺขณํ, ตํมนสิกาโร จ อวิปนฺนกมฺมสฺส นิมิตฺตโต ผลูปจาเรน กมฺมนฺติ วุจฺจตีติ อาห ‘‘ตํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนโต’’ติฯ ปริวาสาทิํ นิสฺสาย มานตฺตาทีนํ อุปฺปชฺชนโต ‘‘ปุริมํ ปุริม’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ

[395] สวตฺถุกํ กตฺวาติ ปุคฺคลาธิฏฺฐานํ กตฺวาฯ ทีฆาทิโนติ ทีฆรสฺสาทิลิงฺคสฺสฯ ทิฏฺฐาทิโนติ ทิฏฺฐปุพฺพาทิโนฯ

[408] เอวํ ตถาสญฺญีติ อญฺญสฺส เมถุนาทิกิริยํ ทิสฺวา ‘‘อยํ โส’’ติ เอวํ ตถาสญฺญีฯ องฺคานิ ปฐมทุฏฺฐโทเส วุตฺตสทิสานิ, อิธ ปน กิญฺจิเทสํ เลสมตฺตํ อุปาทิยนา อธิกาฯ

ทุติยทุฏฺฐโทสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ