พลวธมฺมวินิธานวเสนาติ พลวคาหสฺส วินิธานวเสนฯ ทุพฺพลทุพฺพลานนฺติ ทุพฺพลทุพฺพลานํ คาหานํฯ สกภาวปริจฺจชนวเสนาติ อตฺตโน สนฺตกภาวสฺส ปริจฺจชนวเสนฯ

[207] อุตฺตาสิตตฺตาติ ภยํ ชเนตฺวา วิย ปลาปิตตฺตาฯ เอวํ ปลาปิโต น ปุน ตํ ฐานํ อาคจฺฉตีติ อาห ‘‘ปุน อนลฺลียนภาวทสฺสนวเสนา’’ติฯ เขฏ-สทฺทํ สทฺทตฺถวิทู อุตฺตาสตฺเถ ปฐนฺตีติ อาห สฺวายมตฺโถติอาทิฯ อณุ เอว อณุสหคตํ, อณุตฺเตน วา ยุตฺตนฺติ อตฺโถฯ

วตฺตุกามวารกถาวณฺณนา

[215] เกวลญฺหิยนฺติ เกวลญฺหิ อยํ วาโรติ อชฺฌาหริตพฺพํฯ ตงฺขณญฺเญว ชานาตีติ ปกติยา วจนานนฺตรํ วิชานนํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เอวํ ปน วจีเภทํ อกตฺวา ‘‘โย อิมมฺหา อาวาสา ปฐมํ ปกฺกมิสฺสติ, นํ มยํ ‘อรหา’ติ ชานิสฺสามา’’ติ เอวํ กตสงฺเกตา วิหารา ปฐมํ ปกฺกมเนน ตสฺมิํ ขเณ อวีติวตฺเตปิ นิกฺขนฺตมตฺเตปิ ปาราชิกํ อญฺญตโร ภิกฺขุ ‘‘มํ ‘อรหา’ติ ชานนฺตู’’ติ ตมฺหา อาวาสา ปฐมํ ปกฺกามีติ อาคตวตฺถุมฺหิ (ปารา. 227) วิยฯ วิญฺญตฺติปเถติ กายวจีวิญฺญตฺตีนํ คหณโยคฺเค ปเทเส, เตน วิญฺญตฺติปถํ อติกฺกมิตฺวา ฐิโต โกจิ ทิพฺเพน จกฺขุนา กายวิการํ ทิสฺวา ทิพฺพาย โสตธาตุยา วจีเภทญฺจ สุตฺวา ชานาติ, น ปาราชิกนฺติ ทีเปติฯ ปาฬิยํ ‘‘ปฏิวิชานนฺตสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺสา’’ติ (ปารา. 215) อิมสฺมิํ ปฏิวิชานนวาเร ยสฺมิํ อกฺขเร วา อุจฺจาริเต กายปฺปโยเค วา กเตเยว อยํ ปฐมชฺฌานํ สมาปนฺโนติอาทิอตฺถํ ปโร วิชานาติ, ตโต ปุริเมสุ อกฺขรุจฺจารณาทิปฺปโยเคสุ ถุลฺลจฺจยํ อาปชฺชิตฺวา ปจฺฉิเมว ปฏิวิชานนปโยคกฺขเณ ปาราชิกํ อาปชฺชตีติ เวทิตพฺพํ ถุลฺลจฺจยสฺเสเวตฺถ สามนฺตตฺตา, เตเนว พุทฺธทตฺตาจริเยน –

‘‘ทุกฺกฏํ ปฐมสฺเสว, สามนฺตมิติ วณฺณิตํ;

เสสานํ ปน ติณฺณมฺปิ, ถุลฺลจฺจยมุทีริต’’นฺติ –