เมนู

ปทภาชนียวณฺณนา

[172] พฺยญฺชเน อาทรํ อกตฺวาติ ชานิตฺวา สญฺชานิตฺวาติอาทินา พฺยญฺชนานุรูปํ อวุตฺตตฺตา วุตฺตํฯ ปาโณติ ชานนฺโตติ อิทํ มนุสฺโสติ อชานิตฺวาปิ เกวลํ สตฺตสญฺญาย เอว ปาราชิกภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ วธกเจตนาวเสน เจเตตฺวาติ ‘‘อิมํ มาเรมี’’ติ วธกเจตนาย จินฺเตตฺวาฯ ปกปฺเปตฺวาติ ‘‘วธามิ น’’นฺติ เอวํ จิตฺเตน ปริจฺฉินฺทิตฺวาฯ อภิวิตริตฺวาติ สนฺนิฏฺฐานํ กตฺวา, เตนาห ‘‘นิราสงฺกจิตฺตํ เปเสตฺวา’’ติฯ สิขาปฺปตฺโต อตฺโถติ สญฺจิจฺจาติ ปุพฺพกาลกิริยาวเสน วุตฺตสฺสปิ วีติกฺกมภูตสฺส อปรกาลกิริยายุตฺตทสฺสเนน โกฏิปฺปตฺโต อตฺโถฯ ชาติอุณฺณา นาม ตทหุชาตเอฬกสฺส โลมํฯ เอวํ วณฺณปฺปฏิภาคนฺติ เอวํ วณฺณสณฺฐานํฯ ตโต วา อุทฺธนฺติ ทุติยสตฺตาหาทีสุ อพฺพุทาทิภาวปฺปตฺตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ปริหีนเวคสฺส สนฺตานสฺส ปจฺจโย โหตีติ สหการีปจฺจโย โหติ, น ชนโกฯ กมฺมเมว หิ ขเณ ขเณ อุปฺปชฺชมานานํ กมฺมชรูปานํ ชนกปจฺจโย, ตญฺจ ปวตฺติยํ ปุพฺเพ อุปฺปชฺชิตฺวา ฐิตํ อนุปหตํ จตุสนฺตติรูปํ สหการีปจฺจยํ ลภิตฺวาว กาตุํ สกฺโกติ, น อญฺญถา, เยน เกนจิ วิโรธิปจฺจเยน นิรุทฺธจกฺขาทิปฺปสาทานํ ปุคฺคลานํ วิชฺชมานมฺปิ กมฺมํ จกฺขาทิกํ ชเนตุํ น สกฺโกตีติ สิทฺธเมว โหติฯ

อติปาเตนฺโตติ อติปาเตนฺโต วินาเสนฺโตฯ วุตฺตปการเมวาติ ชีวิตินฺทฺริยาติปาตนวิธานํ วุตฺตปฺปการเมวฯ สรเสเนว ปตนสภาวสฺส สณิกํ ปติตุํ อทตฺวา อตีว ปาตนํ สีฆปาตนํ อติปาโต, ปาณสฺส อติปาโต ปาณาติปาโตฯ อาถพฺพณิกาติ อถพฺพณเวทิโนฯ อถพฺพณนฺติ อถพฺพณเวทวิหิตํฯ มนฺตํ ปโยเชนฺตีติ อโลณโภชนทพฺพสยนสุสานคมนาทีหิ ปโยเคหิ มนฺตํ ปริวตฺเตนฺติ, เตน ยถิจฺฉิตปาณวธาทิผลํ อุปปชฺชติ, ตสฺมา ตํ กายวจีกมฺเมสุ ปวิฏฺฐํฯ อีตินฺติ ปีฬํฯ อุปทฺทวนฺติ ตโต อธิกตรํ ปีฬํฯ ปชฺชรกนฺติ วิสมชฺชรํฯ สูจิกนฺติ สูจีหิ วิย วิชฺฌมานํ สูลํฯ วิสูจิกนฺติ สสูลํ อามาติสารํฯ ปกฺขนฺทิยนฺติ รตฺตาติสารํฯ วิชฺชํ ปริวตฺเตตฺวาติ คนฺธารวิชฺชาทิกํ อตฺตโน วิชฺชํ กตูปจารํ มนฺตปฐนกฺกเมน ปริชปฺปิตฺวาฯ เตหีติ เตหิ วตฺถูหิฯ ปโยชนนฺติ ปวตฺตนํฯ อโห วตายนฺติ อยํ ตํ กุจฺฉิคตํฯ คพฺภนฺติ อิทํ กุจฺฉิคตํ คพฺภํฯ กุลุมฺพสฺสาติ คพฺภสฺส, กุลสฺเสว วา, กุฏุมฺพสฺสาติ วุตฺตํ โหติฯ ภาวนามยิทฺธิยาติ อธิฏฺฐานิทฺธิํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ตํ เตสํ อิจฺฉามตฺตนฺติ สุตฺตตฺถโต น สเมตีติ อธิปฺปาโยฯ อถพฺพณิทฺธิวเสเนว หิ สุตฺเต ‘‘อิทฺธิมา เจโตวสิปฺปตฺโต’’ติ วุตฺตํ, น ภาวนามยิทฺธิวเสนาติ ทฏฺฐพฺพํฯ

อิตรถาติ ปริเยเสยฺยาติ ปทสฺส คเวสนมตฺตเมว ยถารุตวเสน อตฺโถ สิยา, ตทา ปริยิฏฺฐมตฺเตน ปริเยสิตฺวา สตฺถาทีนํ ลทฺธมตฺเตนาติ อตฺโถฯ สสนฺติ หิํสนฺติ เอเตนาติ สตฺถนฺติ วโธปกรณสฺส ปาสาณรชฺชุอาทิโน สพฺพสฺสาปิ นามนฺติ อาห ลคุฬาติอาทิฯ ลคุฬนฺติ มุคฺครสฺเสตํ อธิวจนํฯ สตฺถสงฺคโหติ มาติกายํ สตฺถหารกนฺติ เอตฺถ วุตฺตสตฺถสงฺคโหฯ