เมนู

ปาณกถาวณฺณนา

[114] ปาณกถายํ อาฐปิโตติ มาตาปิตูหิ อิณํ คณฺหนฺเตหิ ‘‘ยาว อิณทานา อยํ ตุมฺหากํ สนฺติเก โหตู’’ติ อิณทายกานํ นิยฺยาติโตฯ อวหาโร นตฺถีติ มาตาปิตูหิ ปุตฺตสฺส อปริจฺจตฺตตฺตา มาตาปิตูนญฺจ อสนฺตกตฺตา อวหาโร นตฺถิฯ ธนํ ปน คตฏฺฐาเน วฑฺฒตีติ อิมินา อาฐเปตฺวา คหิตธนํ วฑฺฒิยา สห อาฐปิตปุตฺตหารกสฺส คีวาติ ทสฺสิตนฺติ วทนฺติฯ ทาสสฺส ชาโตติ อุกฺกฏฺฐลกฺขณํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ ทาสิกุจฺฉิยํ ปน อทาสสฺส ชาโตปิ เอตฺเถว สงฺคหิโต ปรเทสโต ปหริตฺวาติ ปรเทสวิลุมฺปเกหิ ราชโจราทีหิ ปหริตฺวาฯ สุขํ ชีวาติ วทตีติ เถยฺยจิตฺเตน สามิกานํ สนฺติกโต ปลาเปตุกามตาย วทติ, ตถา ปน อจินฺเตตฺวา การุญฺเญน ‘‘สุขํ คนฺตฺวา ชีวา’’ติ วทนฺตสฺส นตฺถิ อวหาโร, คีวา ปน โหติฯ ทุติยปทวาเรติ ยทิ ทุติยปทํ อวสฺสํ อุทฺธริสฺสติ, ภิกฺขุสฺส ‘‘ปลายิตฺวา สุขํ ชีวา’’ติ วจนกฺขเณเยว ปาราชิกํฯ อนาปตฺติ ปาราชิกสฺสาติ ตสฺส วจเนน เวควฑฺฒเน อกเตปิ ทุกฺกฏา น มุจฺจตีติ ทสฺเสติฯ ‘‘อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิเยยฺยา’’ติ (ปารา. 89, 91) อาทานสฺเสว วุตฺตตฺตา วุตฺตปริยาเยน มุจฺจตีติฯ

จตุปฺปทกถาวณฺณนา

[117] จตุปฺปทกถายํ ปาฬิยํ อาคตาวเสสาติ ปาฬิยํ อาคเตหิ หตฺถิ อาทีหิ อญฺเญ ปสุ-สทฺทสฺส สพฺพสาธารณตฺตาฯ ภิงฺกจฺฉาปนฺติ ‘‘ภิงฺกา ภิงฺกา’’ติ สทฺทายนโต เอวํ ลทฺธนามํ หตฺถิโปตกํฯ อนฺโตวตฺถุมฺหีติ ปริกฺขิตฺเตฯ พหินคเร ฐิตสฺสาติ ปริกฺขิตฺตนครํ สนฺธาย วุตฺตํ, อปริกฺขิตฺตนคเร ปน อนฺโตนคเร ฐิตสฺสาปิ ฐิตฏฺฐานเมว ฐานํฯ ขณฺฑทฺวารนฺติ อตฺตนา ขณฺฑิตทฺวารํฯ เอโก นิปนฺโนติ เอตฺถาปิ พนฺโธติ อาเนตฺวา สมฺพนฺธิตพฺพํ, เตนาห ‘‘นิปนฺนสฺส ทฺเว’’ติฯ ฆาเตตีติ เอตฺถ เถยฺยจิตฺเตน วินาเสนฺตสฺส สหปโยคตฺตา ทุกฺกฏเมวาติ วทนฺติฯ

โอจรกกถาวณฺณนา

[118] โอจรกกถายํ ปริยาเยน หิ อทินฺนาทานโต มุจฺจตีติ อิทํ อาณตฺติกปโยคํ สนฺธาย วุตฺตํ, สยเมว ปน อภิยุญฺชนาทีสุ ปริยาเยนปิ โมกฺโข นตฺถิฯ

โอณิรกฺขกถาวณฺณนา

โอณิรกฺขกถายํ โอณินฺติ โอณีตํ, อานีตนฺติ อตฺโถฯ โอณิรกฺขสฺส สนฺติเก ฐปิตภณฺฑํ อุปนิธิ (ปารา. 112) วิย คุตฺตฏฺฐาเน ฐเปตฺวา สงฺโคปนตฺถาย อนิกฺขิปิตฺวา ยถาฐปิตฏฺฐาเน เอว มุหุตฺตมตฺตํ โอโลกนตฺถาย ฐปิตตฺตา ตสฺส ภณฺฑสฺส ฐานาจาวนมตฺเตน โอณิรกฺขกสฺส ปาราชิกํ โหติฯ

สํวิทาวหารกถาวณฺณนา

สํวิทาวหารกถายํ สํวิธายาติ สํวิทหิตฺวาฯ เตน เนสํ ทุกฺกฏาปตฺติโยติ อาณตฺติวเสน ปาราชิกาปตฺติยา อสมฺภเว สตีติ วุตฺตํฯ ยทิ หิ เตน อาณตฺตา ยถาณตฺติวเสน หรนฺติ, อาณตฺติกฺขเณ เอว ปาราชิกาปตฺติํ อาปชฺชนฺติฯ ปาฬิยํ ‘‘สมฺพหุลา สํวิทหิตฺวา เอโก ภณฺฑํ อวหรติ, อาปตฺติ สพฺเพสํ ปาราชิกสฺสา’’ติ (ปารา. 118) เอตฺถาปิ อาณาปกานํ อาณตฺติกฺขเณเยว อาปตฺติ, อวหารกสฺส อุทฺธาเรติ คเหตพฺโพฯ สมฺพหุลา ภิกฺขู เอกํ อาณาเปนฺติ ‘คจฺเฉตํ อาหรา’ติ, ตสฺสุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกนฺติอาทีสุปิ เอวเมว อตฺโถ คเหตพฺโพฯ สาหตฺถิกํ วา อาณตฺติกสฺส อาณตฺติกํ วา สาหตฺถิกสฺส องฺคํ น โหตีติ ภินฺนกาลิกตฺตา อญฺญมญฺญสฺส องฺคํ น โหติฯ ตถา หิ สหตฺถา อวหรนฺตสฺส ฐานาจาวนกฺขเณ อาปตฺติ, อาณตฺติยา ปน อาณตฺติกฺขเณเยวาติ ภินฺนกาลิกตฺตา อาปตฺติโยติฯ

สงฺเกตกมฺมกถาวณฺณนา

[119] สงฺเกตกมฺมกถายํ โอจรเก วุตฺตนเยเนวาติ เอตฺถ อวสฺสํ หาริเย ภณฺเฑติอาทินา (ปารา. อฏฺฐ. 1.118) วุตฺตนเยเนวฯ ปาฬิยํ ‘‘ตํ สงฺเกตํ ปุเร วา ปจฺฉา วา’’ติ ตสฺส สงฺเกตสฺส ปุเร วา ปจฺฉา วาติ อตฺโถฯ ‘‘ตํ นิมิตฺตํ ปุเร วา ปจฺฉา วา’’ติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ