ทนฺตโปนกถาวณฺณนา

[109] ทนฺตกฏฺฐกถายํ ตโต ปฏฺฐาย อวหาโร นตฺถีติ ‘‘ยถาสุขํ ภิกฺขุสงฺโฆ ปริภุญฺชตู’’ติ อภาเชตฺวาว ยาวทิจฺฉกํ คหณตฺถเมว ฐปิตตฺตา อรกฺขิตตฺตา สพฺพสาธารณตฺตา จ อญฺญํ สงฺฆิกํ วิย น โหตีติ เถยฺยจิตฺเตน คณฺหนฺตสฺสาปิ นตฺถิ อวหาโรฯ ขาทนฺตุ, ปุน สามเณรา อาหริสฺสนฺตีติ เกจิ เถรา วเทยฺยุนฺติ โยเชตพฺพํฯ

วนปฺปติกถาวณฺณนา

[110] วนปฺปติกถายํ สนฺธาริตตฺตาติ ฉินฺนสฺส รุกฺขสฺส ปติตุํ อารทฺธสฺส สนฺธารณมตฺเตน วุตฺตํ, น ปน มริจวลฺลิอาทีหิ ปุพฺเพ เวเฐตฺวา ฐิตภาเวนฯ ตาทิเส หิ ฉินฺเนปิ อวหาโร นตฺถิ อรญฺญฏฺฐกถายํ เวฐิตวลฺลิยํ วิยฯ อุชุกเมว ติฏฺฐตีติ อิมินา สพฺพโส ฉินฺทนเมว วลฺลิอาทีหิ อสมฺพทฺธสฺส รุกฺขสฺส ฐานาจาวนํ ปุพฺเพ วิย อากาสาทีสุ ผุฏฺฐสกลปเทสโต โมจนนฺติ อาเวณิกมิธ ฐานาจาวนํ ทสฺเสติฯ เกจิ ปน ‘‘รุกฺขภาเรน กิญฺจิเทว ภสฺสิตฺวา ฐิตตฺตา โหติเยว ฐานาจาวน’’นฺติ วทนฺติ, ตนฺน, รุกฺเขน ผุฏฺฐสฺส สกลสฺส อากาสปเทสสฺส ปญฺจหิ ฉหิ วา อากาเรหิ อนติกฺกมิตตฺตาฯ วาตมุขํ โสเธตีติ ยถา วาโต อาคนฺตฺวา รุกฺขํ ปาเตติ, เอวํ วาตสฺส อาคมนมคฺคํ รุนฺธิตฺวา ฐิตานิ สาขาคุมฺพาทีนิ ฉินฺทิตฺวา อปเนนฺโต โสเธติฯ มณฺฑูกกณฺฏกํ วาติ มณฺฑูกานํ นงฺคุฏฺเฐ อคฺคโกฏิยํ ฐิตกณฺฏกนฺติ วทนฺติ, เอเก ‘‘วิสมจฺฉกณฺฏก’’นฺติปิ วทนฺติฯ

หรณกกถาวณฺณนา

[111] หรณกกถายํ หรณกนฺติ วตฺถุสามินา หริยมานํฯ โส จ ปาทํ อคฺฆติ, ปาราชิกเมวาติ ‘‘อนฺตํ น คณฺหิสฺสามี’’ติ อสลฺลกฺขิตตฺตา สามญฺญโต ‘‘คณฺหิสฺสามิ เอต’’นฺติ สลฺลกฺขิตสฺเสว ปฏสฺส เอกเทสตาย ตมฺปิ คณฺหิตุกาโมวาติ ปาราชิกํ วุตฺตํฯ สภณฺฑหารกนฺติ สหภณฺฑหารกํ, สการาเทสสฺส วิกปฺปตฺตา สห สทฺโทว ฐิโต, ภณฺฑหารเกน สห ตํ ภณฺฑนฺติ อตฺโถฯ สาสงฺโกติ ‘‘ยทิ อุปสงฺกมิตฺวา ภณฺฑํ คณฺหิสฺสามิ, อาวุเธน มํ ปหเรยฺยา’’ติ ภเยน สญฺชาตาสงฺโกฯ เอกมนฺตํ ปฏิกฺกมฺมาติ ภเยเนว อนุปคนฺตฺวา มคฺคโต สยํ ปฏิกฺกมฺมฯ สนฺตชฺเชตฺวาติ ผรุสวาจาย เจว อาวุธปริวตฺตนาทิกายวิกาเรน จ สนฺตชฺเชตฺวาฯ อนชฺฌาวุตฺถกนฺติ อปริคฺคหิตกํฯ อาลเยน อนธิมุตฺตมฺปิ ภณฺฑํ อนชฺฌาวุตฺถกํ นาม โหตีติ อาห ‘‘อาหราเปนฺเต ทาตพฺพ’’นฺติ, อิมินา ปฐมํ ปริจฺจตฺตาลยานมฺปิ ยทิ ปจฺฉาปิ สกสญฺญา อุปฺปชฺชติ, เตสญฺเญว ตํ ภณฺฑํ โหติ, พลกฺกาเรนาปิ สกสญฺญาย ตสฺส คหเณ โทโส นตฺถิ, อททนฺตสฺเสว อวหาโรติ ทสฺเสติฯ ยทิ ปน สามิโน ‘‘ปริจฺจตฺตํ มยา ปฐมํ, อิทานิ มม สนฺตกํ วา เอตํ, โน’’ติ อาสงฺกา โหติ, พลกฺกาเรน คเหตุํ น วฏฺฏติ สกสญฺญาพเลเนว ปุน คเหตพฺพภาวสฺส อาปนฺนตฺตาฯ ‘‘อเทนฺตสฺส ปาราชิก’’นฺติ วจนโต โจรสฺส สกสญฺญาย วิชฺชมานายปิ สามิเกสุ สาลเยสุ อทาตุํ น วฏฺฏตีติ ทีปิตํ โหติฯ อญฺเญสูติ มหาปจฺจริยาทีสุฯ วิจารณาเยว นตฺถีติ อิมินา ตตฺถาปิ ปฏิกฺเขปาภาวโต อยเมว อตฺโถติ ทสฺเสติฯ