อุกฺโกฏนเภทาทิวณฺณนา

[340] อธิกรณอุกฺโกเฏน สมถานํ อุกฺโกฏํ ทสฺเสตุนฺติ อธิกรณานิ สตฺตหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ, ตานิ อุกฺโกเฏนฺโต สตฺต สมเถ อุกฺโกเฏติ นามาติ อธิปฺปาโยฯ ปสวตีติ สมฺภวติฯ ‘‘อนุวาทาธิกรเณ ลพฺภนฺตี’ติอาทีนิ ‘ธมฺโม อธมฺโม’ติอาทีนํ สมานตฺตา เตสุ วิเสสโต ลพฺภนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ อนิหตนฺติ สุตฺตาทินาฯ อวินิจฺฉิตนฺติ ‘‘อาปตฺติอนาปตฺตี’’ติอาทินาฯ ‘‘ตตฺถ ชาตกํ อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ…เป.… ติณวตฺถารกํ อุกฺโกเฏตี’’ติ ทเสว วุตฺตาฯ ‘‘สมฺมุขาวินยปฏิญฺญาตกรณเยภุยฺยสิกา อวุตฺตตฺตา อุกฺโกเฏตุํ น สกฺกา, กมฺมวาจาปิ เตสํ นตฺถิฯ ตสฺมา เต อุกฺโกเฏตุํ น สกฺกาติ วทนฺตี’’ติ ลิขิตํฯ ปาฬิมุตฺตกวินิจฺฉเยเนวาติ วินยลกฺขณํ วินา เกวลํ ธมฺมเทสนามตฺตวเสเนวาติ อตฺโถฯ ขนฺธกโต วา ปริวารโต วา อานีตสุตฺเตนฯ นิชฺฌาเปนฺติ ทสฺเสนฺติฯ ปุพฺเพ ธมฺมวินเยน วินิจฺฉิตํ อธิกรณํ อุปชฺฌายาทีนํ อตฺถาย ‘‘อธมฺมํ ธมฺโม’’ติอาทีนิ ทีเปตฺวาติ อตฺโถฯ วิสมานิ กายกมฺมาทีนิ นิสฺสิตตฺตา วิสมนิสฺสิโตฯ เอวํ เสเสสุฯ

อธิกรณนิทานาทิวณฺณนา

[342-3] กิํสมฺภารนฺติ กิํปริกฺขารํ, เอตฺถ กินฺติ ลิงฺคสามญฺญมพฺยยํฯ ปุพฺเพ อุปฺปนฺนวิวาทํ นิสฺสาย ปจฺฉา อุปฺปชฺชนกวิวาโท วิวาทนิทานํ นามฯ อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา จตสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชตีติ ภิกฺขุนี ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ ปฏิจฺฉาเทติ ปาราชิกํ, เวมติกา ปฏิจฺฉาเทติ ถุลฺลจฺจยํ, ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ ปฏิจฺฉาเทติ ปาจิตฺติยํ, อาจารวิปตฺติํ ปฏิจฺฉาเทติ ทุกฺกฏํฯ ปุพฺเพ กตอุกฺเขปนิยาทิกิจฺจํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกกิจฺจานํฯ กีทิสานํ? สมนุภาสนาทีนํ วเสนฯ ตํ หีติ อธิกรณํฯ