ปาโฐ ฯ ‘‘กุเลสุ จาริตฺตาปตฺตี’’ติ ปาโฐ น คเหตพฺโพ สาธารณตฺตา ตสฺส สิกฺขาปทสฺสฯ ฉจตฺตารีสา จิเมติ ฉจตฺตารีส อิเมฯ ‘‘ปาราชิกานิ สงฺฆาทิเสโส’’ติ เอวํ วุตฺตสิกฺขาปเท เอว วิภชิตฺวา วุตฺตตฺตา วิภตฺติโย นามฯ สาธารณนฺติ อฏฺฐนฺนมฺปิ สาธารณํฯ ปาราชิกภูตา วิภตฺติโย ปาราชิกวิภตฺติโยฯ สาธารเณ สตฺตวชฺโช สงฺฆาทิเสโสฯ อญฺญตรสฺมิํ คณฺฐิปเท ‘‘อถ วา ‘ทฺเว อุโปสถา ทฺเว ปวารณา จตฺตาริ กมฺมานิ ปญฺเจว อุทฺเทสา จตุโร ภวนฺติ, นญฺญถา’ติ ปาฬิํ อุทฺธรนฺติฯ ตตฺถ ‘จตฺตาริ กมฺมานี’ติ วิเสสาภาวา อุทฺธริตโปตฺถกเมว สุนฺทรํ, ปุพฺเพปิ วิภตฺติมตฺตทสฺสนวเสเนว เจตํ วุตฺตํฯ ‘น สมเถหิ วูปสมนวเสนา’ติ วตฺวา จตฺตาริ กมฺมวิภชเน ‘สมเถหิ วูปสมฺมตี’ติ น วิเสสิตํ อุโปสถปฺปวารณานํเยว วิภาคตฺตาฯ กสฺมา? เอตฺถาปิ ‘อุโปสถปฺปวารณานํเยว วิเสเสตฺวา นยํ เทถา’ติ วุตฺตตฺตา, อธมฺเมน วคฺคาทิกมฺเมน อาปตฺติโยปิ วูปสมฺมนฺตีติ อาปชฺชนโตติ เวทิตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํ, วิจาเรตพฺพํฯ ทฺวีหิ จตูหิ ตีหิ กิจฺจํ เอเกนาติ ทฺวีหิ วิวาทาธิกรณํ, จตูหิ อนุวาทาธิกรณํ, ตีหิ อาปตฺตาธิกรณํ, เอเกน กิจฺจาธิกรณํ สมฺมตีติ อตฺโถฯ

ปาราชิกาทิอาปตฺติวณฺณนา

[339] นิพฺพจนมตฺตนฺติ เววจนมตฺตํฯ เสเสติ อาทิโต เสสา มชฺฌนฺตาฯ ปทนฺติ สิกฺขาปทํฯ สทฺธาจิตฺตํ ปสนฺนจิตฺตนฺติ อตฺโถ, ‘‘สนฺตาจิตฺต’’นฺติ วา ปาโฐฯ อนาฬิยนฺติ ทลิทฺทํฯ กิญฺจาปิ อิทํ นิพฺพจนํ ‘‘ครุกํ ลหุกญฺจา’’ติอาทิปญฺเห นตฺถิ, ‘‘หนฺท วากฺยํ สุโณม เต’’ติ อิมินา ปน วจเนน สงฺคหิตสฺสตฺถสฺส ทีปนตฺถํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ‘‘อากาโส ปกฺขินํ คตี’’ติ จ ปาโฐ อตฺถิ, โส ชาติวเสน ยุชฺชติฯ ปกฺขีนนฺติ อุชุกเมวฯ

ปฐมคาถาสงฺคณิกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อธิกรณเภทวณฺณนา