อตฺถวสปกรณวณฺณนา

[334] ทส อตฺถวเส ปฏิจฺจาติ เอตฺถ ตสฺส ตสฺส สิกฺขาปทสฺส ปญฺญาปเน คุณวิเสสทีปนโต, อปญฺญาปเน อาทีนวทสฺสนโต จ สงฺฆสุฏฺฐุตา โหติฯ ตตฺถ ยถาสมฺภวํ โลกวชฺชสฺส อปณฺณตฺติสมฺภวสฺส ปญฺญาปเน ปโยควิสุทฺธิ คุโณฯ ปณฺณตฺติสมฺภวสฺส ปน เสขิยสฺส โลกวชฺชสฺส ปญฺญาปเน ปฏิปตฺติวิสุทฺธิ คุโณ, ปณฺณตฺติวชฺชสฺส อาสยวิสุทฺธิ คุโณ อปฺปิจฺฉาทิคุณาวหนโต, เตเนวาห ‘‘สุภรตาย สุโปสตาย อปฺปิจฺฉตาย อปฺปิจฺฉสฺส วณฺณํ ภาสิตฺวา’’ติฯ สมณาจารวิสุทฺธิ จสฺส คุโณติ เวทิตพฺพํฯ อถ วา โลกวชฺชสฺส ปญฺญาปเน สงฺฆสุฏฺฐุตา โหติ ปากฏาทีนวโต, ปณฺณตฺติวชฺชสฺส ปญฺญาปเน สงฺฆผาสุตา โหติ ปากฏานิสํสตฺตาฯ ตถา ปฐเมน ทุมฺมงฺกูนํ นิคฺคโห, ทุติเยน เปสลานํ ผาสุวิหาโร, ปฐเมน สมฺปรายิกานํ อาสวานํ ปฏิฆาโต, ทุติเยน ทิฏฺฐธมฺมิกานํ, ตถา ปฐเมน อปฺปสนฺนานํ ปสาโท, ทุติเยน ปสนฺนานํ ภิยฺโยภาโว, ตถา ปฐเมน สทฺธมฺมฏฺฐิติ, ทุติเยน วินยานุคฺคโห โหตีติ เวทิตพฺโพฯ ปริวารนเยน วา ปฐเมน ปาปิจฺฉานํ ภิกฺขูนํ ปกฺขุปจฺเฉโท, ทุติเยน คิหีนํ อนุกมฺปา โหติฯ วุตฺตญฺเหตํ ‘‘ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ คิหีนํ อนุกมฺปาย ปาปิจฺฉานํ ปกฺขุปจฺเฉทายา’’ติ (ปริ. 498)ฯ ตถา ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกานํ เวรานํ วชฺชานํ อกุสลานํ วเสนปิ โยชนา กาตพฺพาฯ วุตฺตญฺเหตํ ‘‘ทฺเว อตฺถวเส…เป.… ปญฺญตฺตํ ทิฏฺฐธมฺมิกานํ เวรานํ สมฺปรายิกานํ เวรานํ ปฏิฆาตายา’’ติอาทิ (ปริ. 498)ฯ อปิเจตฺถ สพฺพมฺปิ อกตวิญฺญตฺติปฏิสํยุตฺตํ, คิหีนํ ปีฬาปฏิสํยุตฺตํ, เตสํ ปสาทโภคกฺขยรกฺขาปฏิสํยุตฺตญฺจ คิหีนํ อนุกมฺปาย ปญฺญตฺตํ นาม, กุลทูสกคณโภชนานิ ปาปิจฺฉานํ ปกฺขุปจฺเฉทาย ปญฺญตฺตํฯ สพฺพํ โลกวชฺชํ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกเวราทิปฏิฆาตาย , มาตุคาเมน สํวิธานํ ทิฏฺฐธมฺมิกเวราทิสํวราย ปญฺญตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ อปิเจตฺถ อาทิโต ปฏฺฐาย ทสอตฺถวสปกรณเมว นิสฺสาย วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพฯ

วตฺถุวีติกฺกเมน ยํ, เอกนฺตากุสลํ ภเว;

ตํ สงฺฆสุฏฺฐุภาวาย, ปญฺญตฺตํ โลกวชฺชโตฯ

ปาราชิกาทิํ,

ปญฺญตฺติชานเนเนว, ยตฺถาปตฺติ น อญฺญถา;

ตํ ธมฺมฏฺฐิติยา วาปิ, ปสาทุปฺปาทพุทฺธิยาฯ

ธมฺมเทสนาปฏิสํยุตฺตํ อิตรญฺจ เสขิยํ, อิทํ ปณฺณตฺติสมฺภวํ โลกวชฺชํ นามฯ วตฺถุโน, ปญฺญตฺติยา วา วีติกฺกมเจตนายาภาเวปิ ปฏิกฺขิตฺตสฺส กรเณ, กตฺตพฺพสฺส อกรเณ วา สติ ยตฺถ อาปตฺติ ปโหติ, ตํ สพฺพํ ฐเปตฺวา สุราปานํ ปณฺณตฺติวชฺชนฺติ เวทิตพฺพํฯ