เมนู

เอกกวารวณฺณนา

[321] เอกุตฺตริกนเย อาปตฺติ ชานิตพฺพาติ เอตฺถ อาปตฺติ นาม กิํ ปรมตฺถสภาวา, อุทาหุ น วตฺตพฺพสภาวาติ? น วตฺตพฺพสภาวาฯ วุตฺตญฺหิ ปริวาเร ‘‘วตฺถุ ชานิตพฺพํ, โคตฺตํ ชานิตพฺพํ, นามํ ชานิตพฺพํ, อาปตฺติ ชานิตพฺพา’’ติ เอเตสํ ปทานํ วิภงฺเค ‘‘เมถุนธมฺโมติ วตฺถุ จ โคตฺตญฺจฯ ปาราชิกนฺติ นามญฺเจว อาปตฺติ จา’’ติฯ นามญฺจ โคตฺตญฺจ ‘‘นามโคตฺตํ น ชีรตี’’ติ (สํ. นิ. 1.76) วจนโต สมฺมุติมตฺตํ, ตสฺมา ‘‘กุสลตฺติกวินิมุตฺตา น วตฺตพฺพธมฺมภูตา เอกจฺจา สมฺมุติ เอวา’’ติ วุตฺตํฯ ยํ ปน วุตฺตํ สมถกฺขนฺธเก ‘‘อาปตฺตาธิกรณํ สิยา อกุสลํ, สิยา อพฺยากต’’นฺติ (จูฬว. 222), ตํ ‘‘วิวาทาธิกรณํ สิยา กุสลํ, สิยา อกุสลํ, สิยา อพฺยากต’’นฺติ (จูฬว. 220) เอตฺถ วิย ปริยายโต วุตฺตํฯ อตฺถโต หิ วิวาโท นาม เอกจฺโจ สมฺมุติวิเสโสฯ โย จิตฺตสมงฺคิโน, โส ‘‘ตํ จิตฺตปริยาเยน ปน สิยา กุสล’’นฺติอาทิ โวหารลทฺโธ, ตถา อาปตฺตาธิกรณมฺปีติ ทฏฺฐพฺพํฯ เตเนว วุตฺตํ อฏฺฐกถายํ ‘‘อาปตฺติํ อาปชฺชมาโน หิ อกุสลจิตฺโต วา อาปชฺชติ กุสลาพฺยากตจิตฺโต วา’’ติ (กงฺขา. อฏฺฐ. ปฐมปาราชิกวณฺณนา)ฯ อญฺญถา สมเถหิ อธิกรณียตา น สมฺภวติฯ น หิ สมถา กุสลาทิํ อกุสลาทิํ วา อธิกิจฺจปวตฺตนฺติ, สมถวเสน วา กุสลาทิ สมฺมติฯ น จ กุสลสฺส วิวาทสฺส, อนุวาทสฺส วา กุสลาทิสมเถหิ วูปสเมตพฺพตา อาปชฺชตีติ เตสํ อธิกรณมตฺตเมว น สมฺภเวยฺย, ตสฺมา อธิกรณานํ, สมถานญฺจ กุสลาทิภาโว ปริยายเทสนาย ลพฺภติ, โน อญฺญถา, เตเนว สมฺมุขาวินเย วิย อาปตฺตาธิกรเณ ติกํ น ปูริตํฯ สญฺจิจฺจ อาปตฺติํ อาปชฺชมานสฺส ยสฺมา สญฺเจตนา เอกนฺตโต อกุสลาว โหติฯ อิตรสฺส สจิตฺตกสฺส วา อจิตฺตกสฺส วา ตทาภาวมตฺตํ อุปาทาย ‘‘อพฺยากต’’นฺติ วุตฺตํฯ ยถา หิ ‘‘ติกฺขตฺตุํ โจทยมาโน ตํ จีวรํ อภินิปฺผาเทยฺย, อิจฺเจตํ กุสล’’นฺติอาทีสุ (ปารา. 538) น กุสลสทฺโท สุขวิปาโก, ‘‘สมฺปรายิกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปฏิฆาตายา’’ติอาทีสุ (ปริ. 498) น อกุสลา วา โหติฯ

อิตรสฺส สจิตฺตกสฺส วา อจิตฺตกสฺส วา ตทาภาวมตฺตํ อุปาทาย ‘‘อพฺยากต’’นฺติ วุตฺตํฯ ยถา หิ ทฺวิกฺขตฺตุํ โจทยมาโน ตํ จีวรํ อภินิปฺผาเทยฺย, ยํ ปเนตฺถ ‘‘อาปตฺตาธิกรณํ อกุสล’’นฺติ วุตฺตํ, ตสฺส วเสน ตทกุสลโต สตฺต วินีตวตฺถูนิ เวทิตพฺพานิ, ตโต จีวรนฺติ สมฺภวโต อจีวรกา, อนฺตราปตฺติกา จฯ อนนฺตริกลกฺขณปฺปตฺตสฺส วเสน นิยตา จ นามาติ เวทิตพฺพํฯ สมฺมุตินิทฺเทเส ครุกลหุกนิทฺเทโสปิ สมฺภวติฯ อญฺญถา ‘‘อนนฺตรายิกา ปณฺณตฺติวชฺชา, อนวชฺชาปณฺณตฺตี’’ติ จ วุตฺตาฯ กุฏิการมหลฺลกาปตฺติ อนฺตรายิกา โลกวชฺชสาวชฺชปณฺณตฺติโตฯ สมฺปชานมุสาวาโท โอมสวาทาทิโต ครุกาทิ น สมฺภเวยฺย, ตโต วา อยํ ลหุกาทีติ อิทํ สพฺพํ เอกจฺจานํ อาจริยานํ มตํ, ‘‘สพฺพํ อยุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ กสฺมา? ยสฺมา ‘‘ปาราชิกนฺติ นามญฺเจว อาปตฺติจา’’ติ วจเนน เจ อาปตฺติ น วตฺตพฺพธมฺโม สิยา, วตฺถุ จ น วตฺตพฺพธมฺโม สิยา โคตฺเตน สมานาธิกรณภาเวน วุตฺตตฺตา, ตสฺมา ‘‘เมถุนธมฺโม’’ติ ปทํ อชฺฌาจารสงฺขาตํ วตฺถุญฺจ ทีเปติฯ อชฺฌาจารวเสเนว อาปตฺติยา ลทฺธนามํ อสาธารณนามตฺตา ‘‘โคตฺต’’นฺติ จ วุจฺจตีติ อยํ ตตฺถ อตฺโถฯ

‘‘อาปตฺตาธิกรณสฺส กิํ ปุพฺพงฺคมนฺติ? โลโภ ปุพฺพงฺคโม, โทโส, โมโห, อโลโภ, อโทโส, อโมโห ปุพฺพงฺคโม’’ติ ‘‘กติ เหตูติ? ฉ เหตู ตโย อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู’’ติ จ วุตฺตตฺตา นิปฺปริยาเยเนว ‘‘อาปตฺตาธิกรณํ สิยา อกุสลํ, สิยา อพฺยากต’’นฺติ วุตฺตํฯ สมถกฺขนฺธเก ปน สนฺธายภาสิตวเสน ตถา เอว วุตฺตํฯ ตสฺมา อาปตฺตาธิกรณํ สภาวโต นิปฺปริยาเยเนว อกุสลา จตฺตาโร ขนฺธา, รูปอพฺยากตา จ โหนฺติฯ ‘‘นตฺถิ อาปตฺตาธิกรณํ กุสล’’นฺติ (จูฬว. 222) วุตฺตตฺตา กุสลเมว ปฏิกฺขิตฺตํ, ขีณาสวานํ กิริยาพฺยากตํ นาม โหตีติ กุสเล ปฏิกฺขิตฺเต กิริยาพฺยากตมฺปิ ปฏิกฺขิตฺตเมว โหติฯ ตสฺมิํ ปฏิกฺขิตฺเต สพฺพถา อวาวฏํ วิปากาพฺยากตํ ปฏิกฺขิตฺตเมว โหติฯ นิพฺพานาพฺยากเต วตฺตพฺพเมว นตฺถีติ เอเก, ตํ อยุตฺตํ ‘‘ฉ เหตุโย’’ติ วุตฺตตฺตาฯ กิญฺจาปิ วุตฺตํ สามญฺเญน, ตถาปิ วิปากเหตุเยว ตตฺถ อธิปฺเปโต, น กิริยาเหตุ, เต หิ กุสลสภาวา จ, ตสฺมา รูปํ, วิปากาพฺยากตญฺจาปตฺติฯ ตตฺถ อกุสลาปตฺติโต วินีตวตฺถูนิฯ

อิตรสฺสาปิ อาทิโต ฉาทนา กุสลจิตฺตโตติ วุตฺตํ โหติฯ อนฺตรายิกนิยตสาวชฺชปญฺญตฺติภาโวปิ จสฺสา เววจนวเสน เวทิตพฺโพ ปณฺณตฺติวชฺชาย, สญฺจิจฺจ อาปนฺนาย จ, ตสฺมา ‘‘ชีวิตินฺทฺริยํ สิยา สารมฺมณํ สิยา อนารมฺมณ’’นฺติ วจนํ วิย เอกนฺตากุสลํ อเนกนฺตากุสลญฺจ โลกวชฺชํ, เอกนฺตาพฺยากตํ ภูตาโรจนํ อเนกนฺตาพฺยากตญฺจ เสสํ ปณฺณตฺติวชฺชํ เอกโต สมฺปิณฺเฑตฺวา ‘‘อาปตฺตาธิกรณํ สิยา อกุสลํ สิยาพฺยากต’’นฺติ วุตฺตํฯ สมถกฺขนฺธเก ปน ปณฺณตฺติวชฺชเมว สนฺธาย ตถา วุตฺตํฯ วุตฺตญฺเหตํ อฏฺฐกถายํ, คณฺฐิปเท จ ‘‘อาปตฺตาธิกรณํ สิยา อกุสลํ, สิยา อพฺยากตํ, นตฺถิ อาปตฺตาธิกรณํ กุสล’นฺติ เอตฺถ สนฺธายภาสิตวเสน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ยสฺมิญฺหิ ปถวิขณนาทิเก อาปตฺตาธิกรเณ อปกตญฺญุโน สนฺธาย อปฺปหริตกรณาทิกาเล กุสลจิตฺตํ องฺคํ โหติ, ขณนาทิปโยคสงฺขาตํ รูปาพฺยากตํ อาปตฺติสมุฏฺฐาเปนฺตํ โหตีติ อธิปฺปาโย’’ติฯ ยํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘อตฺถาปตฺติ กุสลจิตฺโต อาปชฺชติ, กุสลจิตฺโต วุฏฺฐาตี’’ติอาทิฯ ตสฺมิญฺหิ สติ น สกฺกา วตฺตุํ ‘‘นตฺถิ อาปตฺตาธิกรณํ กุสล’’นฺติฯ ยสฺมา อาปตฺติสมุฏฺฐาปกํ จิตฺตํ สนฺธาย วุตฺตํ น โหติ, ตสฺมา น ยิทํ องฺคปฺปโหนกจิตฺตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ยทิ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ, ‘‘สิยา กุสล’’นฺติ จ วตฺตพฺพํ ภเวยฺย, น จ วุตฺตํฯ ตสฺมา อิทํ ปน สนฺธาย วุตฺตํ – ยํ ตาว อาปตฺตาธิกรณํ โลกวชฺชํ, ตํ เอกนฺตโต อกุสลเมว, ตตฺถ ‘‘สิยา อกุสล’’นฺติ วิกปฺโป นตฺถิฯ ยํ ปน ปณฺณตฺติวชฺชํ, ตํ ยสฺมา สญฺจิจฺจ ‘‘อิมํ อาปตฺติํ วีติกฺกมามี’’ติ วีติกฺกมนฺตสฺเสว อกุสลํ โหติ, อสญฺจิจฺจ ปน กิญฺจิ อชานนฺตสฺส สหเสยฺยาทิวเสน อาปชฺชโต รูปวิปากํ อพฺยากตํ โหติ อนุฏฺฐานโตฯ ตสฺมา ตสฺส ปณฺณตฺติวชฺชสฺส สญฺจิจฺจาสญฺจิจฺจวเสน อิมํ วิกปฺปภาวํ สนฺธาย อิทํ วุตฺตํ ‘‘อาปตฺตาธิกรณํ สิยา อกุสลํ, สิยา อพฺยากตํ, นตฺถิ อาปตฺตาธิกรณํ กุสล’’นฺติฯ

สเจ ปน โกจิ วินเย อปกตญฺญู ‘‘ยํ กุสลจิตฺโต อาปชฺชติ, อิทํ วุจฺจติ อาปตฺตาธิกรณํ กุสล’’นฺติ วเทยฺย, ตสฺเสวํวาทิโน อจิตฺตกานํ เอฬกโลมาทิสมุฏฺฐานานมฺปิ กุสลจิตฺตสมงฺคิกาเล ตาสํ อาปตฺตีนํ กุสลจิตฺโต อาปชฺเชยฺย, น วา อาปชฺชติ ฯ กิํการณํ? น จ ตตฺถ วิชฺชมานมฺปิ กุสลจิตฺตํ อาปตฺติยา องฺคํฯ อตฺตภาโว สภาโว ปกตีติ วุตฺตํ โหติฯ กตรํ ปน ตสฺสา อาปตฺติยา ตทา องฺคสภาโวติ? วุจฺจเต – กายวจีวิญฺญตฺติวเสน ปน จลิตสฺส กายสฺส, ปวตฺตาย วาจาย จาติ เอเตสํ ทฺวินฺนํ จลิตปฺปวตฺตานํ กายวาจานํ อญฺญตรเมว องฺคสภาโว, ตญฺจ รูปกฺขนฺธปริยาปนฺนตฺตา อพฺยากตนฺติฯ กิํ วุตฺตํ โหติ? กาโย, วาจา จ ตทา อาปตฺตาธิกรณนฺติ วุตฺตํ โหติฯ ยา ปเนตฺถ อกุสลาปตฺติกฺขเณ กายวาจาโย อพฺยากตภาโว, ตา อพฺโพหาริกา โหนฺติ กายวจีกมฺมกาเล มโนกมฺมํ วิยฯ ตทา หิ กายวาจาโย อาปตฺติกราทิฏฺฐาเน ติฏฺฐนฺติฯ ยํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘อาปตฺติกรา ธมฺมา ชานิตพฺพาฯ กติ มูลานีติ ฉ อาปตฺติสมุฏฺฐานานิ มูลานี’’ติอาทิฯ ยทา ปน กายวาจาโย อาปตฺติยา องฺคเมว โหนฺติ, ตทา ‘‘จิตฺตํ จิตฺตาธิปเตยฺย’’นฺติ (ธ. ส. อฏฺฐ. 1 กามาวจรกุสลวณฺณนา) วจนํ วิย ปุพฺพปโยคานํ อปรปโยคสฺส ปจฺจยภาวโต อาปตฺติกราทิปญฺญตฺติํ น วิชหนฺติฯ ยถา ตพฺภาเวปิ ‘‘อาปตฺตาธิกรณสฺส กติ วตฺถูนีติ? สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา วตฺถูนิฯ กติ ภูมิโยติ? สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา ภูมิโย’’ติ วุตฺตํฯ ตถา ตพฺภาเวปิ อาปตฺติกรา ‘‘อาปตฺติสมุฏฺฐานา’’อิจฺเจว วุจฺจนฺตีติ เวทิตพฺพาฯ เอตฺตาวตา อาปตฺติ นาม จตฺตาโร อกุสลกฺขนฺธา สญฺจิจฺจ วีติกฺกมกาเล ภูตาโรจนํ ฐเปตฺวา สพฺพาปิ อวิเสสโต, วิเสสโต ปน สพฺพาปิ เอกนฺตากุสลา อกุสลา, อเนกนฺตากุสลา ปน คิรคฺคสมชฺชจิตฺตาคารสงฺฆานิอิตฺถาลงฺการคนฺธวณฺณกวาสิตปิญฺญากปฺปเภทา, ภิกฺขุนิอาทีนํ อุมฺมทฺทนปริมทฺทนปฺปเภทา จาติ ทสปฺปเภทา สกนาเมหิ ปริจฺฉินฺทิตฺวา วตฺถุชานนสจิตฺตกกาเล เอว อกุสลา, ตทภาวโต อจิตฺตกกาเล วินา อนาปตฺตาธิกรเณน กมฺมฏฺฐานาทิสีเสน กุสลจิตฺเตน ตํ ตํ วตฺถุํ วีติกฺกมนฺตสฺส อาปตฺติ เกวลํ รูปอพฺยากตเมวฯ

เกจิ ปเนตฺถ ‘‘อปฺปกาเส ฐาเน กฏิสุตฺตกสญฺญาย สงฺฆาณิํ, มตฺติกาสญฺญาย คนฺธวณฺณกาทิํ วา ธาเรนฺติยาปิ อาปตฺติ, ตสฺมา อจิตฺตกาเยวา’’ติ วณฺณยนฺติฯ เต ‘‘สงฺฆาณิยา อสงฺฆาณิสญฺญาย ธาเรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสา’’ติ ปาฐาภาวํ ทสฺเสตฺวา ปฏิกฺขิปิตพฺพาฯ สุราปานาปตฺติ ปน อจิตฺตกาปิ เอกนฺตากุสลาวฯ

เตเนว ‘‘มชฺเช อมชฺชสญฺญี ปิวติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสา’’ติ (ปาจิ. 328) วุตฺตํฯ ยสฺมา ปเนตฺถ อาพาธปจฺจยาปิ น สกฺกา วินา อกุสเลน สุราปานํ ปาตุํ, ตสฺมา ยถาวุตฺเตสุ อเนกนฺตากุสเลสุ วิย โลกวชฺเชสุ อิธ ‘‘สุราปาเนสุ อนาปตฺติ อาพาธปจฺจยา’’ติ น วุตฺตํฯ สูปสํปากาทิ ปน อมชฺชเมวฯ ตตฺถ กุกฺกุจฺจวิโนทนตฺถํ ‘‘อนาปตฺตี’’ติ วุตฺตํ อุทกทนฺตโปเณ วิยฯ ภูตาโรจนาปตฺติ รูปาพฺยากตเมว, อจิตฺตกกาเล สหเสยฺยาทิ รูปวิปากาพฺยากตเมว, ตตฺถ สุปินนฺโต วิชฺชมานมฺปิ อกุสลํ อนงฺคตฺตา อพฺโพหาริกํ โหติฯ กุสเล กถาว นตฺถิ อนาปตฺติ สภาวตฺตา กุสลสฺสฯ ตถา กิริยาติ อิมินา นเยน สพฺพตฺถ ยถาสมฺภวํ อกุสลํ วา สุทฺธรูปํ วา สวิปากํ วาติ ติธา ภิชฺชตีติ อยมตฺโถ ทสฺสิโต โหติฯ

ตตฺถ ฐเปตฺวา สุราปานํ เอกจฺจญฺจ ปณฺณตฺติวชฺชํ, เอกนฺตากุสลญฺจ สจิตฺตกเมว, ภูตาโรจนํ อจิตฺตกเมว, เสสํ สห สุราปาเนน อเนกนฺตากุสลํ โลกวชฺชญฺจ อเนกนฺตาพฺยากตํ ปณฺณตฺติวชฺชญฺจ เยภุยฺเยน สจิตฺตกาจิตฺตกนฺติ สพฺพสิกฺขาปทํ ติปฺปเภทํ โหติฯ ยํ ปเนตฺถ สจิตฺตกเมว, ตํ เมถุนาทิวตฺถุชานนจิตฺเตเนว สจิตฺตกํ, สพฺพํ เสขิยํ ปณฺณตฺติชานนจิตฺเตเนว สจิตฺตกํ ‘‘อนาทริยํ ปฏิจฺจา’’ติ วจนโตติ สจิตฺตกํ ทุวิธํ โหติฯ เอกนฺตาจิตฺตกํ ปณฺณตฺติชานนจิตฺตาภาเวน, น วตฺถุชานนจิตฺตาภาเวนฯ ตทภาวโต เอกนฺตากุสลํ สุราปานํ, เอกนฺตาพฺยากตํ สญฺจริตฺตํ, วตฺถุชานนจิตฺตสฺส วา ปณฺณตฺติชานนจิตฺตสฺส วา อุภินฺนํ อภาเวน อจิตฺตกภาเวน อจิตฺตกํ โหติฯ สุราปานํ ปน สจิตฺตกํ โหติ วตฺถุชานนจิตฺเตเนวฯ อริยปุคฺคลานํ อิตเรสํ อุภินฺนํ วา อญฺญตรสฺส ภาเวน เสสํ จิตฺตกาจิตฺตกํ ฯ วิเสสโต จ วตฺถุชานนจิตฺตาภาเวน, อปกตญฺญุโน ปณฺณตฺติชานนจิตฺตาภาเวน วา อจิตฺตกภาเวน อจิตฺตกํ โหติฯ ตตฺถ เอกนฺตาจิตฺตกญฺจ สจิตฺตกญฺจ ‘‘อจิตฺตก’’มิจฺเจว วุจฺจติฯ อยํ ตาว ‘‘อาปตฺติ ชานิตพฺพา’’ติ เอตฺถ วินิจฺฉโยฯ

มูลวิสุทฺธิยา อนฺตราปตฺตีติ อนฺตราปตฺติํ อาปชฺชิตฺวา มูลายปฏิกสฺสนํ กตฺวา ฐิเตน อาปนฺนาปตฺติฯ

อยํ อคฺฆวิสุทฺธิยา อนฺตราปตฺตีติ สมฺพหุลา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา ตาสุ สพฺพจิรปฏิจฺฉนฺนวเสน อคฺฆสโมธานํ คเหตฺวา วสนฺเตน อาปนฺนาปตฺติฯ ‘‘ปุนปิ อาปชฺชิสฺสามี’’ติ สอุสฺสาเหเนว จิตฺเตนฯ ‘‘อยํ ภิกฺขุนิยา เอวา’’ติ ลิขิตํฯ ‘‘ปาราชิกเมวา’’ติ อิทญฺจ ภูตวเสน ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ ‘‘เอวํ เทสิเต ปน ยา กาจิ อาปตฺติ น วุฏฺฐาตีติ อปเร, ตํ น คเหตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ ‘‘ธมฺมิกสฺส ปฏิสฺสวสฺส อสจฺจาปเน’’ติ วุตฺตตฺตา อธมฺมิกปฏิสฺสเว ทุกฺกฏํ น โหติฯ ‘‘ปุพฺเพ สุทฺธจิตฺตสฺส ‘ตุมฺเห วิพฺภมถา’ติ วุตฺเต ‘สาธู’ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา สเจ น วิพฺภมติ อนาปตฺติ, เอวํ สพฺพตฺถา’’ติ จ วุตฺตํฯ ‘‘อาวิกโร ชานิตพฺโพ’’ติปิ ปาฬิฯ กาเลน วกฺขามิ, โน อกาเลนา’’ติอาทีสุ ปญฺจทสสุ ธมฺเมสุภพฺพาปตฺติกา นาม อาปตฺติํ อาปชฺชิตุํ ภพฺพาฯ

ทุกวารวณฺณนา

[322] นิทหเน อาตเปฯ ‘‘เอกรตฺตมฺปิ เจ ภิกฺขุ ติจีวเรน วิปฺปวเสยฺย (ปารา. 472)ฯ ฉารตฺตปรมํ เตนา’’ติอาทินา (ปารา. 653) วุตฺตาปตฺติโก คณปูรโก หุตฺวาปิ กมฺมํ โกเปติ นานาสํวาสกตฺตาฯ กมฺเมน วา สลากคฺคาเหน วาติ เอตฺถ อุทฺเทโส เจว กมฺมญฺจ เอกนฺติ เอตฺถ ปาติโมกฺขุทฺเทโสติ วา กมฺมนฺติ วา อตฺถโต เอกเมว, เตสุ ยํ กิญฺจิ กเต สงฺฆเภโท โหตีติ อตฺโถฯ ปุพฺพภาคาติ สงฺฆเภทโต ปุพฺพภาคาฯ ‘‘ปมาณ’’นฺติ อิเมสํ ทฺวินฺนํ อญฺญตเรน เภโท โหติ, น อิตเรหีติ วุตฺตํฯ วินเย สิทฺธา วินยสิทฺธา, โรมชนปเท ชาตํ โรมกํ, อนุญฺญาตโลณตฺตา ทุเกสุ วุตฺตาติฯ