อธิกรณปริยายวาราทิวณฺณนา

[293-4] โลภการณา วิวาทนโต ‘‘โลโภ ปุพฺพงฺคโม’’ติ วุตฺตํฯ เอวํ เสเสสุฯ ฐานานีติอาทีนิ การณเววจนานิฯ การณญฺหิ ติฏฺฐนฺติ เอตฺถาติ ฐานํ, วสนฺติ เอตฺถาติ วตฺถุ, ภวนฺติ เอตฺถาติ ภูมีติ วุจฺจติฯ เก ติฏฺฐนฺติ วสนฺติ ภวนฺติ จาติ? วิวาทาธิกรณาทโยฯ กุสลากุสลาพฺยากตจิตฺโต หุตฺวา วิวทนโต ‘‘นว เหตู’’ติ วุตฺตํฯ โกธโน โหติ อุปนาหีติอาทีนิ ทฺวาทส มูลานิฯ อกฺโกสนฺเตน หิ จตูสุ วิปตฺตีสุ เอเกน อนุวทนโต ‘‘จตสฺโส วิปตฺติโย ฐานานี’’ติ วุตฺตํฯ จุทฺทส มูลานีติ วิวาทาธิกรเณ วุตฺตา ทฺวาทส, กาโย, วาจา จฯ

[295-6] สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา ฐานานีติ เอตฺถ ‘‘อาปตฺติํ อาปชฺชิตฺวา ปฏิจฺฉาเทนฺตสฺส ยา อาปตฺติ โหติ, ตสฺสา อาปตฺติยา ปุพฺเพ อาปนฺนา อาปตฺติ ฐานํ โหตี’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘นตฺถิ อาปตฺตาธิกรณํ กุสลนฺติ วจนโต นตฺถิ อาปตฺตาธิกรณสฺส กุสลเหตุ, กุสลจิตฺตํ ปน องฺคํ โหตี’’ติ ลิขิตํฯ จตฺตาริ กมฺมานิ ฐานานีติ เอตฺถ ‘‘เอวํ กตฺตพฺพนฺติ ฐิตปาฬิ กมฺมํ นามฯ ‘ยถาฐิตปาฬิวเสน กโรนฺตานํ กิริยา กิจฺจาธิกรณํ นามา’’’ติ วุตฺตํ, ‘‘ปาฬิอนุสาเรน ปฏิกาตพฺพลกฺขณํ วา กมฺมํฯ ตเถว กรณํ กิจฺจาธิกรณ’’นฺติ จฯ ญตฺติญตฺติทุติยญตฺติจตุตฺถกมฺมานิ ญตฺติโต ชายนฺติ, อปโลกนกมฺมํ อปโลกนโต, ‘‘กิจฺจาธิกรณํ เอเกน สมเถน สมฺมติ สมฺปชฺชตีติ อตฺโถ’’ติ ลิขิตํฯ สิยุนฺติ โหนฺติฯ กถญฺจ สิยาติ กถํ โหติฯ วิวาทาธิกรณสฺส ทฺเวติ เต ทฺเว ฐเปตฺวา อญฺเญหิ น สมฺมติฯ

[297] สาธารณาติ ตํ สเมตพฺพาฯ

[298] ตพฺภาคิยาติ ตํโกฏฺฐาสาฯ

[299] เอกาธิกรณํ สพฺเพ สมถา สมคฺคา หุตฺวา สเมตุํ ภพฺพาติ ปุจฺฉนฺโต ‘‘สมถา สมถสฺส สาธารณา’’ติ อาหฯ สมถา สมถสฺสา สิยา สาธารณา สิยา อสาธารณาฯ