เมนู

[257] อนตฺตาติ อตฺตวิรหิตา ‘‘อลวณโภชน’’นฺติอาทีสุ วิยฯ กรุณาสีตลภาเวน จนฺทสทิโสฯ กิเลสติมิรปฺปหานโต อาทิจฺโจฯ ยสฺมา เต เทสยนฺติ, ตสฺมา องฺคีรโสปิฯ ปิฏเก ตีณิ เทสยิ เตสํ อญฺญตรตฺตาติ อตฺโถฯ วินโย ยทิ ติฏฺฐติ, เอวํ ปฏิปตฺติสทฺธมฺมาทิ นียติ ปวตฺตตีติ อตฺโถฯ อยํ ปน กถํ ติฏฺฐตีติ? อาห ‘‘อุภโต จา’’ติอาทิฯ ปริวาเรน คนฺถิตา ติฏฺฐนฺตีติ อตฺโถฯ ตสฺเสว ปริวารสฺส สุตฺเตฯ นิยตสมุฏฺฐานํ กตํ, วุตฺตนฺติ อธิปฺปาโยฯ อสมฺภินฺนสมุฏฺฐานานิ อสงฺกรสมุฏฺฐานานิ, อญฺเญหิ อสทิสสมุฏฺฐานานีติ อตฺโถฯ ยสฺมา ปริวาเร สติ วินโย ติฏฺฐติ, วินเย สติ สทฺธมฺโม ติฏฺฐติ, ยสฺมา สมุฏฺฐานานิ จ สุตฺเต ทิสฺสนฺติ, ตสฺมา สิกฺเขติ อตฺโถฯ ‘‘ธมฺมกาโม สุเปสโล’’ติ ปริวาเร คารวชนนตฺถํ วุตฺตํฯ ตตฺถาติ ‘‘ทิสฺสนฺตี’’ติ ตตฺถฯ ‘‘เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาตีติ ปฐมปาราชิกํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาตี’’ติ วุตฺตํฯ ปาฬิยญฺหิ นิทฺทิฏฺฐสมุฏฺฐานญฺจ ทิสฺสติฯ ‘‘ตสฺเสว ปริวารสฺส, สมุฏฺฐานํ นิยโต กต’’นฺติ วุตฺตํ ปุริมนเยติ อตฺโถฯ ยถาญายนฺติ ยถาภูตํฯ ‘‘สญฺจริตฺตาภาสนญฺจา’’ติ ปาโฐฯ ‘‘สญฺจริตฺตานุภาสนญฺจา’’ติปิ อตฺถิฯ นยวชฺเชหิ วินยวชฺเชหีติ อตฺโถฯ

ปฐมปาราชิกสมุฏฺฐานวณฺณนา

[258] นานุพนฺเธ ปวตฺตินินฺติ ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี วุตฺถาปิตํ ปวตฺตินิํ ทฺเว วสฺสานิ นานุพนฺเธยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อยํ ปาโฐ เอกจฺเจสุ โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติฯ ฉสตฺตติ ปฐมปาราชิกสมุฏฺฐานาฯ

ทุติยปาราชิกสมุฏฺฐานวณฺณนา

[259] ‘‘กุกฺกุจฺจํ จีวรํ ทตฺวาติ กุกฺกุจฺจุปฺปาทนญฺจ ธมฺมิกานํ กมฺมานํ ฉนฺทํ ทตฺวา ขียนญฺจ จีวรํ ทตฺวา ขียนญฺจา’’ติ ปาโฐฯ ‘‘ทตฺวา’’ติ อุปฺปฏิปาฏิยา วุตฺตํ, ตสฺมา ‘‘กุกฺกุจฺจํ ธมฺมิกํ ทตฺวาติ ปาโฐ สุนฺทโร’’ติ วทนฺติ, วิจาเรตฺวา คเหตพฺพํฯ

[269] อกตนฺติ อภินวํฯ

อนฺตรเปยฺยาลํ

กติปุจฺฉาวารวณฺณนา

[271] ปฏินิทฺเทสนฺติ ปุนปฺปุนํ นิทฺทิสนํฯ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ วินีตานิ สํวรานีติ อตฺโถฯ เอเตหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิฯ ‘‘อารกา’’ติ นิวตฺติอตฺเถน วุตฺตตฺตา ตํ ปุน สรูเปน วตฺตุกาโม ‘‘ภุสา วา’’ติ อาหฯ ‘‘เคหํ ธูเมน ปุณฺณํ อาธูมิต’’นฺติอาทีสุ วิย ราคาทิเวรํ มณติ วินาเสติฯ เอตายาติ วิรติยาฯ เวล จลเนฯ นิยฺยานํ มคฺคํ สิโนติ พนฺธตีติ เสตุฯ ‘‘เสตุฆาโตติ วีติกฺกมปฏิปกฺขภูตา วิรติ, ตทตฺถนิพฺพตฺติกรจิตฺตุปฺปาโท วา’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘ธมฺมสฺสวนคฺคนฺติ ธมฺมํ สุณนฺตานํ สมูห’’นฺติ ลิขิตํฯ สเจ น คจฺฉติ, วิกฺขิตฺโต วา นิสีทติฯ กายปฺปาคพฺภิยํ กายทุจฺจริตํฯ ‘‘ปมาเท’’ติ วตฺวา ตทตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘สติวิปฺปวาเส’’ติ วุตฺตํฯ

[272-3] สปรสนฺตาเน วาติ สสนฺตาเน วา ปรสนฺตาเน วาฯ ตถา วิวทนฺตา ปนาติ เภทกรวตฺถูนิ นิสฺสาย วิวทนฺตาฯ อุภเยหิปีติ เถรนเวหิฯ นฺติ เมตฺตํ กายกมฺมํฯ เยสํ ปุคฺคลานํ ปิยํ กโรติ, เตสํ เมตฺตากายกมฺมสงฺขาโต ธมฺโมเอตฺตกนฺติ อามิสวิภตฺติทสฺสนํฯ อสุกสฺส จาติ ปุคฺคลวิภตฺติทสฺสนํฯ ‘‘ทุสฺสีลสฺส อทาตุมฺปิ วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตตฺตา เอว อลชฺชิปริโภโค วาริโตฯ สพฺเพสํ ทาตพฺพเมวาติ สนฺนิฏฺฐาเนน อชานนฺเตน วิภาคํ อกตฺวา ทาตพฺพภาวํ ทีเปตีติ เอเกฯ ‘‘สพฺเพสํ ทาตพฺพเมวา’’ติ วุตฺตํ อฏฺฐกถาสุฯ ตตฺถ ‘‘อลชฺชิอุกฺขิตฺตกานํ ปริโภคสีเสน สหตฺถา น ทาตพฺพํ, ทาเปตพฺพนฺติ อปเร’’ติ วุตฺตํฯ วิจินิตฺวา ทานํ วิเจยฺย ทานํฯ ยสฺมา อยํ วิเสโส กาตพฺโพเยวาติ อยํ กโรติ, ตสฺมา ปุคฺคลวิภาโค น กโตติ สมฺพนฺโธฯ ปกติวณฺเณน วิสภาควณฺเณนฯ ‘‘อิทํ นาม อาปนฺโน’’ติ ปเรหิ อปรามสิตพฺพโต อปรามฏฺฐานิฯ อนุโลเมหิ คหิตสงฺขารารมฺมเณหิ นิพฺพานารมฺมณํ กตฺวา นิยฺยาติ

ฉอาปตฺติสมุฏฺฐานวาราทิวณฺณนา

[276] ‘‘ปฐเมน อาปตฺติสมุฏฺฐาเนน ทุพฺภาสิตํ อาปชฺเชยฺยาติ น หีติ วตฺตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํ วาจาจิตฺตวเสเนวาปชฺชิตพฺพโตฯ