กตาปตฺติวาราทิวณฺณนา

[166] กตาปตฺติวาเร ‘‘สงฺฆิกํ มญฺจํ วา’’ติอาทิ อชฺโฌกาสตฺตา วิหารพฺภนฺตเรปิ อาปชฺชนโต เลฑฺฑุปาตาติกฺกมวเสน วุตฺตํฯ ทุติเย เสยฺยํ สนฺถริตฺวาติ อพฺภนฺตเร สนฺถริตภาวโต วิหารโต พหิคมเนปิ ตํทิวสานาคเม อาปชฺชนโต ‘‘ปริกฺเขปํ อติกฺกาเมตี’’ติ วุตฺตํฯ

[171] สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา โวโรเปนฺโต จตสฺโส อาปตฺติโยติ เอตฺถ กิญฺจาปิ ตสฺมิํ สิกฺขาปเท ติรจฺฉานคตปาโณว อธิปฺเปโต, อถ โข ปาโณติ โวหารสามญฺญโต อตฺถุทฺธารวเสน ‘‘จตสฺโส’’ติ วุตฺตํฯ เอส นโย อญฺเญสุปิ เอวรูเปสุ ฐาเนสุฯ

[173] วิกาเล คามปฺปเวสเน ‘‘ปฐมํ ปาทํ ปริกฺเขปํ อติกฺกาเมติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’ติ วุตฺตตฺตา อุปจาเร นาปชฺชติ, ปริกฺเขปํ อติกฺกมิตฺวาว อาปชฺชตีติ สิทฺธเมวา’’ติ วทนฺติฯ

[193] ปจฺจยวาเร ปุริมวารโต วิเสโส อตฺถิเยว, ‘‘เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺโต กติ อาปตฺติโย อาปชฺชตี’’ติ วุตฺเต ชตุมฏฺฐกสฺโสกาโส น ชาโต, อิธ ปน ‘‘เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนปจฺจยา’’ติ วุตฺเต ปุคฺคลนิทฺเทสาภาวา ชตุมฏฺฐกญฺจ ปวิฏฺฐํ, เอวํ วิเสโส อตฺถิฯ ตถา เอวรูเปสุ ฐาเนสุฯ

มหาวิภงฺเค จ ภิกฺขุนิวิภงฺเค โสฬสมหาวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมุฏฺฐานสีสวณฺณนา

[257] อนตฺตาติ อตฺตวิรหิตา ‘‘อลวณโภชน’’นฺติอาทีสุ วิยฯ กรุณาสีตลภาเวน จนฺทสทิโสฯ กิเลสติมิรปฺปหานโต อาทิจฺโจฯ ยสฺมา เต เทสยนฺติ, ตสฺมา องฺคีรโสปิฯ ปิฏเก ตีณิ เทสยิ เตสํ อญฺญตรตฺตาติ อตฺโถฯ วินโย ยทิ ติฏฺฐติ, เอวํ ปฏิปตฺติสทฺธมฺมาทิ นียติ ปวตฺตตีติ อตฺโถฯ อยํ ปน กถํ ติฏฺฐตีติ? อาห ‘‘อุภโต จา’’ติอาทิฯ ปริวาเรน คนฺถิตา ติฏฺฐนฺตีติ อตฺโถฯ ตสฺเสว ปริวารสฺส สุตฺเตฯ นิยตสมุฏฺฐานํ กตํ, วุตฺตนฺติ อธิปฺปาโยฯ อสมฺภินฺนสมุฏฺฐานานิ อสงฺกรสมุฏฺฐานานิ, อญฺเญหิ อสทิสสมุฏฺฐานานีติ อตฺโถฯ ยสฺมา ปริวาเร สติ วินโย ติฏฺฐติ, วินเย สติ สทฺธมฺโม ติฏฺฐติ, ยสฺมา สมุฏฺฐานานิ จ สุตฺเต ทิสฺสนฺติ, ตสฺมา สิกฺเขติ อตฺโถฯ ‘‘ธมฺมกาโม สุเปสโล’’ติ ปริวาเร คารวชนนตฺถํ วุตฺตํฯ ตตฺถาติ ‘‘ทิสฺสนฺตี’’ติ ตตฺถฯ ‘‘เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาตีติ ปฐมปาราชิกํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาตี’’ติ วุตฺตํฯ ปาฬิยญฺหิ นิทฺทิฏฺฐสมุฏฺฐานญฺจ ทิสฺสติฯ ‘‘ตสฺเสว ปริวารสฺส, สมุฏฺฐานํ นิยโต กต’’นฺติ วุตฺตํ ปุริมนเยติ อตฺโถฯ ยถาญายนฺติ ยถาภูตํฯ ‘‘สญฺจริตฺตาภาสนญฺจา’’ติ ปาโฐฯ ‘‘สญฺจริตฺตานุภาสนญฺจา’’ติปิ อตฺถิฯ นยวชฺเชหิ วินยวชฺเชหีติ อตฺโถฯ

ปฐมปาราชิกสมุฏฺฐานวณฺณนา

[258] นานุพนฺเธ ปวตฺตินินฺติ ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี วุตฺถาปิตํ ปวตฺตินิํ ทฺเว วสฺสานิ นานุพนฺเธยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อยํ ปาโฐ เอกจฺเจสุ โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติฯ ฉสตฺตติ ปฐมปาราชิกสมุฏฺฐานาฯ

ทุติยปาราชิกสมุฏฺฐานวณฺณนา

[259] ‘‘กุกฺกุจฺจํ จีวรํ ทตฺวาติ กุกฺกุจฺจุปฺปาทนญฺจ ธมฺมิกานํ กมฺมานํ ฉนฺทํ ทตฺวา ขียนญฺจ จีวรํ ทตฺวา ขียนญฺจา’’ติ ปาโฐฯ ‘‘ทตฺวา’’ติ อุปฺปฏิปาฏิยา วุตฺตํ, ตสฺมา ‘‘กุกฺกุจฺจํ ธมฺมิกํ ทตฺวาติ ปาโฐ สุนฺทโร’’ติ วทนฺติ, วิจาเรตฺวา คเหตพฺพํฯ

[269] อกตนฺติ อภินวํฯ

อนฺตรเปยฺยาลํ