ปญฺญตฺติวารวณฺณนา

[1-2] สีลสมาธิปญฺญาวิมุตฺติวิมุตฺติญาณทสฺสนสงฺขาตสฺส ธมฺมกฺขนฺธสรีรสฺส สาสเนติ อตฺโถฯ ปริวาโรติ สงฺคหํ โย สมารุฬฺโห, ตสฺส ปริวารสฺสฯ วินยภูตา ปญฺญตฺติ วินยปญฺญตฺติฯ ‘‘ปญฺญตฺติกาลํ ชานตา’’ติ ทุกนยวเสน วตฺวา ปุน สุตฺตนฺตนเยน วตฺตุํ ‘‘อปิจ ปุพฺเพนิวาสาทีหี’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ ปสฺสนํ นาม ทสฺสนตฺตา ทิพฺพจกฺขุนา โยชิตํ ปฏิเวธญาณทสฺสนํฯ เทสนาปญฺญาย ปสฺสตาติ อาสยานุสยาทิเกฯ ปุจฺฉายาติ สตฺตมีฯ ปุนปิ เอตฺถาติ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชเนฯ มิจฺฉาทิฏฺฐีติ นตฺถิกทิฏฺฐิ อนฺตคฺคาหิกทิฏฺฐิฯ ‘‘อาชีวเหตุ ปญฺญตฺตานี’’ติ วจนโต อิมานิ ฉ สิกฺขาปทานิ ฐเปตฺวา เสสา อาจารวิปตฺติ นามาติ เวทิตพฺพํฯ กาเยน ปน อาปตฺติํ อาปชฺชตีติ เอตฺถ ‘‘ปุพฺพภาเค เสวนจิตฺตมงฺคํ กตฺวา กายทฺวารสงฺขาตํ วิญฺญตฺติํ ชนยิตฺวา ปวตฺตจิตฺตุปฺปาทสงฺขาตํ อาปตฺติํ อาปชฺชติ, กิญฺจาปิ จิตฺเตน สมุฏฺฐาปิตา วิญฺญตฺติ, ตถาปิ จิตฺเตน อธิปฺเปตสฺส อตฺถสฺส วิญฺญตฺติยา สาธิตตฺตา ‘กายทฺวาเรน อาปชฺชตี’ติ วุตฺต’’นฺติ อิมมตฺถํ สนฺธาย วุตฺตํ, น ภณฺฑนาทิตฺตยวูปสมํฯ อาปาณโกฏิกนฺติ ชีวิตปริยนฺตํ กตฺวาฯ โปราณเกหิ มหาเถเรหีติ สีหฬทีเป มหาเถเรหิ โปตฺถกํ อาโรปิตกาเล ฐปิตาติ อตฺโถฯ ‘‘จตุตฺถสงฺคีติสทิสา โปตฺถการุฬฺหสงฺคีติ อโหสี’’ติ วุตฺตํฯ

มหาวิภงฺเค ปญฺญตฺติวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กตาปตฺติวาราทิวณฺณนา

[166] กตาปตฺติวาเร ‘‘สงฺฆิกํ มญฺจํ วา’’ติอาทิ อชฺโฌกาสตฺตา วิหารพฺภนฺตเรปิ อาปชฺชนโต เลฑฺฑุปาตาติกฺกมวเสน วุตฺตํฯ ทุติเย เสยฺยํ สนฺถริตฺวาติ อพฺภนฺตเร สนฺถริตภาวโต วิหารโต พหิคมเนปิ ตํทิวสานาคเม อาปชฺชนโต ‘‘ปริกฺเขปํ อติกฺกาเมตี’’ติ วุตฺตํฯ

[171] สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา โวโรเปนฺโต จตสฺโส อาปตฺติโยติ เอตฺถ กิญฺจาปิ ตสฺมิํ สิกฺขาปเท ติรจฺฉานคตปาโณว อธิปฺเปโต, อถ โข ปาโณติ โวหารสามญฺญโต อตฺถุทฺธารวเสน ‘‘จตสฺโส’’ติ วุตฺตํฯ เอส นโย อญฺเญสุปิ เอวรูเปสุ ฐาเนสุฯ

[173] วิกาเล คามปฺปเวสเน ‘‘ปฐมํ ปาทํ ปริกฺเขปํ อติกฺกาเมติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’ติ วุตฺตตฺตา อุปจาเร นาปชฺชติ, ปริกฺเขปํ อติกฺกมิตฺวาว อาปชฺชตีติ สิทฺธเมวา’’ติ วทนฺติฯ

[193] ปจฺจยวาเร ปุริมวารโต วิเสโส อตฺถิเยว, ‘‘เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺโต กติ อาปตฺติโย อาปชฺชตี’’ติ วุตฺเต ชตุมฏฺฐกสฺโสกาโส น ชาโต, อิธ ปน ‘‘เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนปจฺจยา’’ติ วุตฺเต ปุคฺคลนิทฺเทสาภาวา ชตุมฏฺฐกญฺจ ปวิฏฺฐํ, เอวํ วิเสโส อตฺถิฯ ตถา เอวรูเปสุ ฐาเนสุฯ

มหาวิภงฺเค จ ภิกฺขุนิวิภงฺเค โสฬสมหาวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมุฏฺฐานสีสวณฺณนา