อนุคณฺฐิปเท ปน ‘‘อยํ ปน วิเสโส, อาคนฺตุกสฺส…เป.… โอกฺกมิตฺวา คจฺฉติ, รตฺติจฺเฉโท โหติเยวา’’ติ วจเน เหฏฺฐา ‘‘อนฺโตอรุเณ เอว นิกฺขมิตฺวา คามูปจารโต ทฺเว เลฑฺฑุปาเต อติกฺกมิตฺวา’’ติอาทินา นเยน ครุํ กตฺวา วจนโต, ภิกฺขุนีนํ ครุกวเสเนว ตตฺถ ตตฺถ สิกฺขาปทานํ ปญฺญตฺตตฺตา จ ตทนุรูปวเสเนว อฏฺฐกถาจริเยน ภิกฺขุนีนํ ครุํ กตฺวา มานตฺตจรณวิธิทสฺสนตฺถํ ‘‘ยตฺตกา ปุเรภตฺตํ วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ กุรุนฺทิอาทีสุ วุตฺตวจเนน กโรนฺตสฺสปิ โทโส นตฺถีติ ทสฺเสตุํ เกวลํ ลกฺขณมตฺตเมว วุตฺตํ, ตทุภยมฺปิ เตน เตน ปริยาเยน ยุชฺชติ, วินิจฺฉเย ปตฺเต ลกฺขเณ เอว ฐาตพฺพโต กุรุนฺทิอาทีสุ วุตฺตวจนํ ปจฺฉา วุตฺตํฯ ปโยโค ปน ปุริโมวฯ ยถา เจตฺถ, ตถา สเจ กาจิ ภิกฺขุนี ทฺเว เลฑฺฑุปาเต อนติกฺกมิตฺวา อรุณํ อุฏฺฐเปติ, โทโส นตฺถิ, ตถาปิ สพฺพฏฺฐกถาสุ วุตฺตตฺตา ‘‘ปุริมเมว อาจิณฺณ’’นฺติ วุตฺตํฯ ปริวาสวตฺตาทีนนฺติ ‘‘ปริวาสนิสฺสยปฏิปฺปสฺสทฺธิอาทีนํ อุปจารสีมาย ปริจฺฉินฺนตฺตา ภิกฺขุนุปสฺสยสฺส อุปจารสีมาว คเหตพฺพา, น คาโม’’ติ ลิขิตํฯ ‘‘ตสฺมิํ คาเม ภิกฺขาจาโร สมฺปชฺชตี’ติอาทิ ปวาริตวเสน วุตฺตํฯ น หิ ตตฺถ อนฺโตคาเม วิหาโร อตฺถี’’ติ จ ลิขิตํ, ‘‘ตมฺปิ เตน ปริยาเยน ยุชฺชติ, น อตฺถโต’’ติ จฯ

ปฏิจฺฉนฺนปริวาสาทิกถาวณฺณนา

[108] ‘‘วิสุํ มานตฺถํ จริตพฺพนฺติ มูลาย ปฏิกสฺสนํ อกตฺวา วิสุํ กมฺมวาจายา’’ติ จ ลิขิตํฯ ‘‘สงฺฆาทิเสสาปตฺตี’’ติ วุตฺตตฺตา เอโกว, เอกวตฺถุมฺหิ อาปนฺนา สงฺฆาทิเสสา ถุลฺลจฺจยทุกฺกฏมิสฺสกา นามฯ มกฺขธมฺโม นาม ฉาเทตุกามตาฯ

[143] ธมฺมตาติ ธมฺมตาย, ตถาตายาติ อตฺโถ ‘‘อลชฺชิตา’’ติ เอตฺถ วิยฯ

[148] ปุริมํ อุปาทาย ทฺเว มาสา ปริวสิตพฺพาติ เอตฺถ ‘‘ปริวสิตทิวสาปิ คณนูปคา โหนฺตี’’ติ ลิขิตํฯ

[184] ตสฺมิํ ภูมิยนฺติ ตสฺสํ ภูมิยํฯ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปีติอาทิ ชาติวเสเนกวจนํฯ

สมุจฺจยกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. สมถกฺขนฺธกวณฺณนา

สมฺมุขาวินยกถาวณฺณนา

[186-187] ยตฺถ ยตฺถ กมฺมวาจาย ‘‘อย’’นฺติ วา ‘‘อิเม’’ติ วา สมฺมุขานิทฺเทสนิยโม อตฺถิ, สพฺพํ ตํ กมฺมํ สมฺมุขากรณียเมว, น เกวลํ ตชฺชนียาทิปญฺจวิธเมวฯ ปญฺจวิธสฺเสว ปน อุทฺธริตฺวา ทสฺสนํ กมฺมกฺขนฺธเก ตาว ตสฺเสว ปาฬิอารุฬฺหตฺตา, จตุวีสติยา ปาราชิเกสุ วิชฺชมาเนสุ ปาราชิกกณฺเฑ อาคตานํเยว จตุนฺนํ อุทฺธริตฺวา ทสฺสนํ วิยาติ เวทิตพฺพํฯ ตตฺถ ‘‘ปุคฺคลสฺส สมฺมุขตา หตฺถปาสูปคมนเมวา’’ติ วุตฺตํ, ตํ การณํ สมฺมุขากรณียสฺสปิ สมฺมุขานิทฺเทสนิยมาภาวโตฯ กามํ อยมตฺโถ กมฺมกฺขนฺธเกเยว ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมญฺจ โหติ…เป.… อสมฺมุขากตํ โหตี’’ติ (จูฬว. 4) วจเนเนว สิทฺโธ, ตตฺถ ปน อาปตฺติ น ทสฺสิตาฯ อิธ ‘‘โย กเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ ตตฺถ ภวิตพฺพาปตฺติทสฺสนตฺถํ อิทํ อารทฺธนฺติ เวทิตพฺพํฯ ‘‘สมฺมุขาวินยปติรูปเกน วูปสนฺตมฺปิ สมฺมุขาวินเยเนว วูปสนฺตคณนํ คจฺฉตีติ ทสฺเสตุํ ‘อธมฺมวาที ปุคฺคโล’ติอาทิ อารทฺธ’’นฺติ วุตฺตํ, ลิขิตญฺจฯ เอวํ วูปสนฺตํ สมฺมุขาวินยปติรูปเกน วูปสนฺตํ นาม โหติ, น สมฺมุขาวินเยน จ อญฺเญน เกนจีติ ทสฺเสตุํ อิทมารทฺธนฺติ อาจริโยฯ

สติวินยกถาวณฺณนา

[195] ทพฺพสฺส กมฺมวาจาย ‘‘สงฺโฆ อิมํ อายสฺมนฺตํ ทพฺพ’’นฺติ สมฺมุขานิทฺเทโส นตฺถิ, ตถาปิ ‘‘ปฐมํ ทพฺโพ ยาจิตพฺโพ’’ติ วจเนน สมฺมุขากรณียตา ตสฺส สิทฺธาฯ ตถา อญฺญตฺถาปิ ยถาสมฺภวํ เลโส เวทิตพฺโพฯ สติเวปุลฺลปฺปตฺตสฺส ทาตพฺโพ วินโย สติวินโยฯ