สุกฺกวิสฺสฏฺฐิกถาวณฺณนา

[97] ‘‘เวทยามีติ ชานามิ, จิตฺเตน สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สุขํ อนุภวามิ, น ตปฺปจฺจยา อหํ ทุกฺขิโตติ อธิปฺปาโย’’ติ ลิขิตํฯ ยสฺส มาฬเก นาโรจิตํ, ตสฺส อาโรเจตฺวา นิกฺขิปิตพฺพํฯ ยสฺส อาโรจิตํ, ตสฺส ปุน อาโรจนกิจฺจํ นตฺถิ, เกวลํ นิกฺขิปิตพฺพเมวฯ วตฺตํ นิกฺขิปิตฺวา วสนฺตสฺส อุปจารสีมาคตานํ สพฺเพสํ อาโรจนกิจฺจํ นตฺถิฯ ทิฏฺฐรูปานํ สุตสทฺทานํ อาโรเจตพฺพํ, อทิฏฺฐอสฺสุตานมฺปิ อนฺโตทฺวาทสหตฺถคตานํ อาโรเจตพฺพํฯ ‘‘อิทํ วตฺตํ นิกฺขิปิตฺวา วสนฺตสฺส ลกฺขณ’’นฺติ วุตฺตํฯ ‘‘ปริกฺขิตฺตสฺส วิหารสฺส ปริกฺเขปโต’ติอาทิ กิญฺจาปิ ปาฬิยํ นตฺถิ, อถ โข อฏฺฐกถาจริยานํ วจเนน ตถา เอว ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ จ วุตฺตํฯ ‘‘อตฺถิภาวํ สลฺลกฺเขตฺวาติ ทฺวาทสหตฺเถ อุปจาเร สลฺลกฺเขตฺวา, อนิกฺขิตฺตวตฺตานํ อุปจารสีมาย อาคตภาวํ สลฺลกฺเขตฺวา สหวาสาทิกํ เวทิตพฺพ’’นฺติ จ วุตฺตํฯ ‘‘นิกฺขิปนฺเตน อาโรเจตฺวา นิกฺขิปิตพฺพํ, ปโยชนํ อตฺถี’’ติ จ วุตฺตํ, น ปน ตํ ปโยชนํ ทสฺสิตํฯ จิณฺณมานตฺโต ภิกฺขุ อพฺเภตพฺโพติ จิณฺณมานตฺตสฺส จ อพฺภานารหสฺส จ นินฺนานาการณตฺตา อญฺญถา ‘‘อพฺภานารโห อพฺเภตพฺโพ’’ติ วตฺตพฺพํ สิยาฯ อุกฺเขปนียกมฺมกโตปิ อตฺตโน ลทฺธิคฺคหณวเสน สภาคภิกฺขุมฺหิ สติ ตสฺส อนาโรจาเปตุํ น ลภติฯ

ปริวาสกถาวณฺณนา

[102] ‘‘อนนฺตรายิกสฺส ปน อนฺตรายิกสญฺญาย ฉาทยโต อจฺฉนฺนาวา’’ติ ปาโฐฯ อเวริภาเวน สภาโค อเวริสภาโคฯ ‘‘สภาคสงฺฆาทิเสสํ อาปนฺนสฺส ปน สนฺติเก อาวิ กาตุํ น วฏฺฏตี’’ติ ปสงฺคโต อิเธว ปกาสิตํฯ ลหุเกสุ ปฏิกฺเขโป นตฺถิฯ ตตฺถ ญตฺติยา อาวิ กตฺวา อุโปสถํ กาตุํ อนุญฺญาตตฺตา ลหุกสภาคํ อาวิ กาตุํ วฏฺฏตีติฯ สภาคสงฺฆาทิเสสํ ปน ญตฺติยา อาโรจนํ น วฏฺฏตีติ กิรฯ ‘‘ตสฺส สนฺติเก ตํ อาปตฺติํ ปฏิกริสฺสตี’ติ (มหาว. 171) วุตฺตตฺตา ลหุกสฺเสวายมนุญฺญาตา ฯ น หิ สกฺกา สุทฺธสฺส เอกสฺส สนฺติเก สงฺฆาทิเสสสฺส ปฏิกรณํ กาตุ’’นฺติ ลิขิตํฯ ลหุเกสุปิ สภาคํ อาวิ กาตุํ น วฏฺฏตีติ, ตสฺมา เอว หิ ญตฺติยา อาวิกรณํ อนุญฺญาตํ, อิตรถา ตํ นิรตฺถกํ สิยาฯ อญฺญมญฺญาโรจนสฺส วฏฺฏติ, ตโต น วฏฺฏตีติ ทีปนตฺถเมว ญตฺติยา อาวิกรณมนุญฺญาตํ, เตเนว อิธ ‘‘สภาคสงฺฆาทิเสสํ อาปนฺนสฺสา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อยมตฺโถ ‘‘เอตฺตาวตา เต ทฺเว นิราปตฺติกา โหนฺติ, เตสํ สนฺติเก เสเสหิ สภาคาปตฺติโย เทเสตพฺพา’’ติ (กงฺขา. อฏฺฐ. นิทานวณฺณนา) วจเนน กงฺขาวิตรณิยํ ปกาสิโตวฯ สงฺฆาทิเสสํ ปน ญตฺติยา อาโรเจตฺวา อุโปสถํ กาตุํ วฏฺฏติฯ ตสฺสา ญตฺติยา อยมตฺโถ ยทา สุทฺธํ ภิกฺขุํ ปสฺสิสฺสติ, ตสฺส สนฺติเก อาโรจนวเสน ปฏิกริสฺสติฯ เอวํ ปฏิกเต ‘‘น จ, ภิกฺขเว, สาปตฺติเกน ปาติโมกฺขํ โสตพฺพํ, โย สุเณยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ (จูฬว. 386) วุตฺตาปตฺติโต โมกฺโข โหตีติ, ตสฺมา ‘‘ครุกํ วา โหตุ ลหุกํ วา, ญตฺติยา อาวิ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํ, อุโภสุ นเยสุ ยุตฺตตรํ คเหตพฺพํฯ

นามญฺเจว อาปตฺติ จาติ ‘‘เตน เตน วีติกฺกเมนาปนฺนาปตฺติ อาปตฺติฯ นามนฺติ ตสฺสา อาปตฺติยา นาม’’นฺติ ลิขิตํฯ อาโรเจตฺวา นิกฺขิปิตพฺพนฺติ เอตฺถ อาโรจนํ วตฺตเภททุกฺกฏปอหรณปฺปโยชนนฺติ เวทิตพฺพํฯ อการณเมตนฺติ ‘‘สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ’’นฺติ วุตฺเต วุฏฺฐานโตฯ

ทสสตํ รตฺติสตนฺติ ทสสตํ อาปตฺติโย รตฺติสตํ ฉาเทตฺวาติ โยเชตพฺพํฯ อคฺฆสโมธาโน นาม สภาควตฺถุกาโย สมฺพหุลา อาปตฺติโย อาปนฺนสฺส พหุรตฺติํ ปฏิจฺฉาทิตาปตฺติยํ นิกฺขิปิตฺวา ทาตพฺโพ, อิตโร นานาวตฺถุกานํ วเสนาติ อยเมเตสํ วิเสโสติฯ

ปริวาสกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

‘‘คามสฺสาติ น วุตฺต’’นฺติ วจนโต กิร คามูปจาเรปิ วฏฺฏตีติ อธิปฺปาโยติ ลิขิตํฯ วุตฺตญฺจ ‘‘อยํ ปน วิเสโส’’ติฯ ‘‘เอตฺถ อฏฺฐกถาจริยาว ปมาณํฯ ยุตฺตํ น ทิสฺสตี’’ติ ลิขิตํฯ