อธมฺมกมฺมทฺวาทสกกถาวณฺณนา

[4] อสมฺมุขา กตํ โหตีติอาทโย ติกา เกวลํ เทสนามตฺตเมวฯ น หิ ตีหิ เอว องฺเคหิ สโมธาเนหิ อธมฺมกมฺมํ โหติ, เอเกนปิ โหติ เอว, อยมตฺโถ ‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว’’ติอาทิปาฬิยา (จูฬว. 6) สาเธตพฺโพฯ ‘‘อปฺปฏิญฺญาย กตํ โหตี’’ติ ลชฺชิํ สนฺธาย วุตฺตํฯ กณฺหปกฺเข ‘‘อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหตี’’ติ สุกฺกปกฺเข ‘‘เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหตี’’ติ อิทํ ทฺวยํ ปรโต ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน อากงฺขมาโน สงฺโฆ ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺยฯ อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหตี’’ติ อิมินา วิรุชฺฌติ, อเทสนาคามินิํ อาปนฺโน หิ ‘‘อธิสีเล สีลวิปนฺโน’’ติ วุจฺจตีติฯ ยุตฺตเมตํ, กตฺตุ อธิปฺปาโย เอตฺถ จินฺเตตพฺโพฯ เอตฺถาห อุปติสฺสตฺเถโร ‘‘ตชฺชนียกมฺมสฺส หิ วิเสเสน ภณฺฑนการกตฺตํ องฺค’นฺติ อฏฺฐกถายํ วุตฺตํ, ตํ ปาฬิยา อาคตนิทาเนน ยุชฺชติ, ตสฺมา สพฺพตฺติเกสุปิ ภณฺฑนํ อาโรเปตฺวา ภณฺฑนปจฺจยา อาปนฺนาปตฺติวเสน อิทํ กมฺมํ กาตพฺพํ, ตสฺมา ‘อธิสีเล สีลวิปนฺโน’ติ เอตฺถาปิ ปุพฺพภาเค วา อปรภาเค วา โจทนาสารณาทิกาเล ภณฺฑนปจฺจยา อาปนฺนาปตฺติวเสเนว กาเรตพฺพํ, น เกวลํ สงฺฆาทิเสสปจฺจยา กาตพฺพ’’นฺติฯ ‘‘อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยาติ ปาราชิกาปตฺติยา’ติ เอตฺตกมตฺตํ วตฺวา ปรโต ‘อธิสีเล ปาราชิกสงฺฆาทิเสเส อชฺฌาจารา’ติ โปราณคณฺฐิปเท วุตฺต’’นฺติ ลิขิตํฯ ‘‘อธิสีเล สีลวิปนฺโน’ติ สงฺฆาทิเสสํ สนฺธายา’’ติ คณฺฐิปเท ลิขิตํฯ