สงฺฆิกจีวรุปฺปาทกถาวณฺณนา

[363] โน เจ อตฺถตํ โหติ ‘‘เอกํ จีวรมาส’’นฺติ น วตฺตพฺพํฯ กสฺมา? ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตสฺเสว ตานิ จีวรานิ ยาว จีวรมาสา’’ติ วจนสฺส อภาวโต, ตสฺมา อนตฺถตกถินสฺส อนนุญฺญาตนฺติ เจ? น, เหฏฺฐา อนุญฺญาตตฺตา, ตโต ลีนตฺถทีปนตฺถมิธ ตถา วุตฺตตฺตา จฯ เหฏฺฐา หิ ‘‘อกาลจีวรํ นาม อนตฺถเต กถิเน เอกาทสมาเส อุปฺปนฺนํ, อตฺถเต กถิเน สตฺตมาเส อุปฺปนฺนํ, กาเลปิ อาทิสฺส ทินฺนํ, เอตํ อกาลจีวรํ นามา’’ติ (ปารา. 500) วจนโต อนตฺถตกถินานํ เอกจีวรมาเส อุปฺปนฺนํ, เตสํเยว โหตีติ สิทฺธํ, ตสฺมา อิธ ตํ อวตฺวา เอโกปิ ตโย คณปูรเก ลภิตฺวา กถินํ อตฺถริตุํ ลภตีติ อิมํ ลีนตฺถํ ปกาเสตุํ ‘‘ยาว กถินสฺส อุพฺภารายา’’ติ วุตฺตํฯ อิตรถา อยมตฺโถ น ญายติฯ ‘‘ชานิตพฺโพ จ วินยธเรหีติ ตถา วุตฺโตติ อปเร’’ติ วุตฺตํฯ อตฺถตํ โหติ, ปญฺจ มาเส สพฺพํ ตสฺเสว ภิกฺขุโน โหตีติ สมฺพนฺโธฯ อจฺจนฺตสํโยควเสน อุปโยควจนํฯ ‘‘อิธ วสฺสํวุตฺถสงฺฆสฺสา’’ติ นิยมิตตฺตา ‘‘วสฺสาวาสิกํ เทมา’’ติ เอตฺถ จ ‘‘อิธา’’ติ อธิการตฺตา ตสฺมิํ วุตฺเต ลภติฯ ‘‘ปิฏฺฐิสมเย อุปฺปนฺนตฺตาติ จีวรกาลสฺสาสนฺนตฺตา จ อนตฺถตกถินานมฺปิ วุตฺถวสฺสานญฺจ อนุญฺญาตฏฺฐานตฺตา เอว วุตฺต’’นฺติ อญฺญตรสฺมิํ คณฺฐิปเท ลิขิตํฯ เกจิ ปน ‘‘ยํ ปน อิทํ ‘อิธ วสฺสํวุตฺถสงฺฆสฺสา’ติอาทิํ กตฺวา ยาว ‘อนาคตวสฺเส’ติ ปทํ, ตาว ปุจฺฉิตฺวา ‘กสฺมา? ปิฏฺฐิสมเย อุปฺปนฺนตฺตา’ติ อิทํ ปรโต ‘ตตฺร สมฺมุขีภูตานํ สพฺเพสํ ปาปุณาตี’ติ อิมสฺส ปริโยสาเน ‘กสฺมา? ปิฏฺฐิสมเย อุปฺปนฺนตฺตา’ติ ลิขิตพฺพํฯ กสฺมาติ เจ? ปรโต ‘จีวรมาสโต ปฏฺฐาย ยาว เหมนฺตสฺสา’ติ วุตฺเตน นิพฺพิเสสตฺตา, ตสฺมา เอว เอกจฺเจสุ ปณฺฑิตนฺติ วทนฺตี’’ติ วทนฺติฯ อิธ ปน อิธ-สทฺเทน วิเสสิตํ, ตตฺถ นตฺถิ, ตสฺมา อญฺญมญฺญวิโรโธ นตฺถีติ คเหตพฺพํฯ ‘‘มยฺหิมานิ จีวรานิ ปาปุณนฺตี’’ติ วจนเมวาธิฏฺฐานํ, อิทเมตฺถ อุกฺกฏฺฐวเสน วุตฺตํฯ ‘‘มยฺหิมานิ จีวรานี’ติ วุตฺเตปิ อธิฏฺฐิตเมว โหตี’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘มยฺหิมานี’ติ วุตฺเต ตสฺส จีวรานิ นาม นตฺถิ, ตสฺมา ‘จีวรานิ ปาปุณนฺตี’ติ วตฺตพฺพเมวา’’ติ วทนฺติฯ ทุคฺคหิตานีติ สงฺฆิกาเนว โหนฺติฯ ‘‘คหิตเมว นามา’ติ อิมสฺส อิทํ ปตฺตนฺติ กิญฺจาปิ น วิทิตํ, เต ปน ภาคา เตสํ อตฺถโต ปตฺตาเยวาติ อธิปฺปาโย’’ติ ลิขิตํฯ ‘‘เอกสฺมิํ อปติเต ปุน อาคตา ลภนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ

อุปนนฺทสกฺยปุตฺตวตฺถุกถาวณฺณนา

[364] ‘‘น, ภิกฺขเว, อญฺญตฺร วสฺสํวุตฺเถนา’’ติ จีวรสมยํ อุปาทาย ปฏิกฺเขโป กโต ฯเอกสฺมิํ วิหาเร ‘‘ราชวิหาเร วิย นานาปริเวเณสุ วา อิธ วา วุตฺถา ลภตู’’ติ วตฺวา ทินฺนํฯ ‘‘สตฺตาหวาเรน อรุณเมว อุฏฺฐาเปตีติ เอตํ วจนมตฺตเมว เอกวิหาเร สตฺตาหกิจฺจาภาวา’’ติ จ ลิขิตํฯ

มตสนฺตกกถาวณฺณนา

[369] ภิกฺขุสฺสาติ ภิกฺขุสฺมิํ กาลํกเตฯ ตตฺถ ‘‘ปตฺตจีวเร’’ติ ปธานปริกฺขารทสฺสนมุเขน สพฺพปริกฺขารนิทสฺสนนฺติ เวทิตพฺพํฯ อธมฺเมน อุปฺปนฺนญฺเจตํ โหติ, สงฺฆสฺส กปฺปิยเมว มตตฺตาติ เอเกฯ โนติ ตกฺโก ปตฺตจตุกฺเก สพฺพถา อกปฺปิยปตฺตนยวิโรธโตฯ อธมฺเมน อุปฺปนฺนเสนาสเน จ วสโต อนาปตฺติฯ อญฺญตรสฺมิํ อาวาเส ทฺเว ภิกฺขู วสนฺติ, ตตฺถ เจโก กาลํกโต, อิตโร ตสฺส ปริกฺขารํ อปาเปตฺวา ตํ เถยฺยจิตฺเตน คณฺหาติ, สงฺฆสนฺตกํ คหิตํ โหติ, ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพฯ อนาวาเส คณฺหาติ, น กาเรตพฺโพ อสฺสามิกสฺส คหิตตฺตาฯ มรณสมเย วตฺตุํ อสหนฺโต เจ จิตฺเตเนว เทติ, ปุญฺญํ ปสวติ, สงฺโฆว ตสฺส สามีฯ ปโร วา อวิสฺสาสิโก สยเมว คณฺหาติ, คหณํ น รุหติ, เถยฺยจิตฺเตน เจ, ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพฯ ตสฺส จ อาวาสคตสฺส โก สามีฯ ‘‘สงฺโฆ สามี’’ติ วจนโต สงฺเฆน พลกฺกาเรน โส วาเรตพฺโพติ เอเกฯ ชีวมานกาเล คหิตตฺตา น สงฺโฆ สามีติ เอเกฯ สามิโก เจ สยํ ปสฺสิตฺวา อจฺฉินฺทิตุํ ลภติ, สงฺโฆปิ ลภติ สามิฐาเน ฐิตตฺตาติ อิตเร, วิจาเรตฺวา คเหตพฺพํฯ

มตกสฺส หิรญฺญาทิอกปฺปิยภณฺฑํ โหติฯ อุคฺคหิตญฺเจตํ โหติ, อุคฺคหิเต วุตฺตนเยน ปฏิปชฺชิตพฺพํฯ ธมฺเมน อุปฺปนฺนํ เจ, กปฺปิยการโก อาจิกฺขิตพฺโพฯ ทาโส เจ คหิโต โหติ, น สงฺโฆ สามี, อารามิโก เจ, สงฺโฆ สามีฯ คาวีมหิํสีอาทโย โหนฺติ, อาวาสคตานํ สงฺโฆ สามี, อนาวาสคตานํ น สงฺโฆ สามีฯ สงฺโฆ เจ อาวาสํ อาเนตฺวา อตฺตโน สนฺตกํ กตฺวา ปจฺฉา สมีเป พหิสีมาย ฐเปติ, การกสงฺโฆ สามี, ตถา อารามิเกฯ มตกสฺส ปริกฺขาโร นิกฺเขปวเสน ฐปิโต โหติ, เอโสว สามีฯ มหคฺโฆ เจ โหติ, เสสสฺส สงฺโฆ สามีฯ ‘‘เกนจิ คิลานุปฏฺฐาเกนา’’ติ วตฺตพฺพกฺกโม เอเตน ทสฺสิโตฯ ปุน อุปฏฺฐากานํ พหุภาเว สติ สพฺเพสํ ทาตพฺพกมฺมํ ทสฺเสนฺเตน ภควตา กมฺมวาจายํ ‘‘คิลานุปฏฺฐากาน’’นฺติ วุตฺตํฯ สามเณรวาเร ‘‘จีวร’’นฺติ ปาโฐฯ