อญฺญถา ‘‘จีวรกาลสมโย นาม อนตฺถเต กถิเน วสฺสานสฺส ปจฺฉิโม มาโส, อตฺถเต กถิเน ปญฺจ มาสา’’ติ (ปารา. 649) วิภงฺเค วุตฺตตฺตา อนฺตราปกฺกมนนฺติกาทิอุพฺภาราภาเวปิ ปญฺจหิ ปญฺจสุ มาเสสุ อนาปตฺติเยวาติ มิจฺฉาคาโห สิยา ฯ ตโต อาปตฺติเขตฺเต อนาปตฺติเขตฺตสญฺญาย ตํ ตํ อาปตฺติํ อาปชฺชติ, อิตเรสญฺจ ภิกฺขูนํ ลาภนฺตรายํ กโรตีติ เวทิตพฺพํฯ

อาทายสตฺตกกถาวณฺณนา

[311] สนฺนิฏฺฐานนฺติเก ทฺเวปิ ปลิโพธา เอกโต ฉิชฺชนฺตีติ อิธ, ปริวารฏฺฐกถายญฺจ วุตฺตํ อิมิสฺสา ขนฺธกปาฬิยา สเมติ เอกโต อุภินฺนมฺปิ ธุรนิกฺเขปสฺส กตตฺตาฯ ‘‘อิทํ พหิสีมายเมว วุตฺตํ สนฺนิฏฺฐานนฺติกํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ยํ ปน วุตฺตํ ปริวาเร ‘จตฺตาโร กถินุทฺธารา สิยา อนฺโตสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ, สิยา พหิสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ, นิฏฺฐานนฺติโก สนฺนิฏฺฐานนฺติโก นาสนนฺติโก อาสาวจฺเฉทิโก’ติ (ปริ. 416)ฯ ตตฺถ พหิสีมาย สนฺนิฏฺฐานนฺติโก อุทฺธริยฺยตีติ อิธ ทสฺสิตนโยวฯ กถํ อนฺโตสีมาย สนฺนิฏฺฐานนฺติโก? อกตจีวรมาทาย ‘น ปจฺเจสฺส’นฺติ คโต, คตคตฏฺฐาเน ผาสุวิหารํ อลภนฺโต ตเมว วิหารํ อาคจฺฉติ, ตสฺส จีวรปลิโพโธ ฐิโตฯ โส จ ‘เนวิมํ จีวรํ กาเรสฺส’นฺติ จิตฺเต อุปฺปนฺนมตฺเต ฉิชฺชติ, ตสฺมา อนฺโตสีมาย อุทฺธริยฺยติ, ตสฺมา ทุวิโธ สนฺนิฏฺฐานนฺติโก’’ติ โปราณคณฺฐิปเท ลิขิตํ, ตํ ยุตฺตํ, อญฺญถา อนฺโตสีมาย ‘‘เนวิมํ จีวรํ กาเรสฺส’’นฺติ ปวตฺตอุพฺภาโร อิตเรสุ สโมธานํ น คจฺฉตีติ อติริตฺโต สิยาฯ สีมาติกฺกนฺติโกติ จีวรกาลสีมาติกฺกนฺติโกฯ สอุพฺภาเร จีวรปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชนฺโต วิย ขายติ, อถ โข สาเปกฺขตาย จีวรกรเณ สอุสฺสาโหว โหตีติ เลสํ สนฺธาย ปริวารวเสน ‘‘ทฺเว ปลิโพธา อปุพฺพํ อจริมํ ฉิชฺชนฺตี’’ติ (มหาว. อฏฺฐ. 311) วุตฺตํฯ ‘‘กตจีวโร’’ติ วุตฺตตฺตา อิธ น สมฺภวติฯ

[316] สพฺพํ อตฺตโน ปริกฺขารํ อนวเสเสตฺวา ปกฺกมนฺโต ‘‘สมาทาย ปกฺกมตี’’ติ วุจฺจติฯ ‘‘กถินุทฺธาเร วิเสโส นตฺถิฯ ปุคฺคลาธิปฺปายวิเสเสน เกวลํ วารทสฺสนตฺถํ สมาทายวารา วุตฺตา’’ติ สพฺเพสุ คณฺฐิปเทสุ ลิขิตํฯ อิธ ปน ปุคฺคลาธิปฺปาเยน ปโยชนํ วีมํสิตพฺพํฯ ปกฺกมนนฺติกสฺส อภาวา ‘‘ยถาสมฺภว’’นฺติ วุตฺตํฯ วิปฺปกเตปิ ธุรนิกฺเขปวเสน ปกฺกมนนฺติกตา สมฺภวติ, ตสฺมา ปกฺกมนนฺติกวาโรปิ วตฺตพฺโพติ เจ? น, สนฺนิฏฺฐานนฺติกลกฺขณปฺปสงฺคโตฯ อกตจีวรสฺส น สวนนฺติกตา จฯ

ตตฺรายํ อาทิโต ปฏฺฐาย วารวิภาวนา – อาทายวารา สตฺต, ตถา สมาทายวาราติ ทฺเว สตฺตกวาราฯ ตโต ปกฺกมนนฺติกํ วชฺเชตฺวา วิปฺปกตจีวรสฺส อาทายวารา, สมาทายวารา จาติ ทฺเว ฉกฺกวาราฯ ตโต ปรํ นิฏฺฐานสนฺนิฏฺฐานนาสนนฺติกานํ วเสน ตีณิ ติกานิ ทสฺสิตานิ, ตตฺถ ปฐมตฺติกํ อนฺโตสีมาย ‘‘น ปจฺเจสฺส’’นฺติ อิมํ วิธิํ อนามสิตฺวา พหิสีมายํ เอว ‘‘น ปจฺเจสฺส’’นฺติ ปวตฺตํ, ตสฺมา ปกฺกมนนฺติกสีมาติกฺกนฺติกสอุพฺภารา ตตฺถ น ยุชฺชนฺติฯ ‘‘อาสาวจฺเฉทิโก สมฺภวนฺโตปิ ยถาวุตฺตการเณน น วุตฺโตฯ ทุติยตฺติกํ อนฺโตสีมาย ‘น ปจฺเจสฺส’นฺติ ปวตฺตํ, เอตฺถ กิญฺจาปิ ปกฺกมนนฺติโก สมฺภวติ, ตถาปิ เยหิ จีวรปลิโพโธ ฉิชฺชติ, เตสํเยวาธิปฺเปตตฺตา น วุตฺโต’’ติ โปราณคณฺฐิปเท วุตฺตํฯ สพฺพสฺมิมฺปิ ปนฺนรสเก วิปฺปกตจีวรสฺเสวาธิปฺเปตตฺตาติ ตกฺโกฯ อธิฏฺฐานุปเค จ วิปฺปกเต สติ น นิฏฺฐานนฺติโกฯ นิฏฺฐานาวเสเส สติ น นาสนนฺติโกติ โปราณาฯ ตติยตฺติกํ อนธิฏฺฐิต-ปเทน วิเสเสตฺวา ปวตฺตํ, อตฺถโต ปฐมตฺติเกน สเมติฯ ตสฺส อตฺถทสฺสนปโยชนํ กิร ตํฯ ยสฺมา อิเม ตโย อตฺถวิกปฺปา อิเมหิ เอว ตีหิ กถินุทฺธาเรหิ สกฺกา ทสฺเสตุํ, ตสฺมา อิเมว โยชิตา เอกสมฺพนฺธวเสน, อญฺญถา ปฐมตฺติกํ ฉกฺกํ ภเวยฺย อิมสฺส ปนฺนรสกสฺส อนฺเต ฉกฺกํ วิยฯ ตติยตฺติกานนฺตรํ จตุตฺถตฺติกํ สมฺภวนฺตํ ‘‘อนฺโตสีมายํ ‘ปจฺเจสฺส’’นฺติ วจนวิเสเสน สมฺภวติฯ ตถา จ โยชิยมานํ อิตเรหิ สวนนฺติกาทีหิ อวิรุทฺธกฺกมํ โหติ, ตสฺมา จตุตฺถตฺติกํ อหุตฺวา ฉกฺกํ ชาตนฺติ เวทิตพฺพํฯ เอวํ ตีณิ ติกานิ เอกํ ฉกฺกญฺจาติ ปฐมํ ปนฺนรสกํ เวทิตพฺพํฯ อิทานิ อิทเมว ปนฺนรสกํ อุปสคฺควิเสเสน ทุติยํ สมาทายปนฺนรสกํ นาม กตํฯ ปุน วิปฺปกตจีวรํ อาทายาติ ตติยํ ปนฺนรสกํ, สมาทายาติ จตุตฺถํ ปนฺนรสกํ ทสฺสิตํฯ เอวํ จตฺตาริ ปนฺนรสกานิ เวทิตพฺพานิ ฯ ตตฺถ ปฐมทุติเยสุ ปนฺนรสเกสุ สพฺเพน สพฺพํ อกตจีวรํ อธิปฺเปตํ, อิตเรสุ ทฺวีสุ วิปฺปกตนฺติ โยเชตพฺพํฯ ‘‘ปุพฺเพ นิพทฺธฏฺฐาเน จีวราสาย คเหตพฺพํ, อญฺญตฺถ น วฏฺฏติฯ อุปจฺฉินฺนาย เจ จีวราสาย จีวรํ อุปฺปนฺนํ, น ตํ จีวรปลิโพธํ กโรตี’’ติ โปราณคณฺฐิปเท วุตฺตํฯ นิสฺสคฺคิเยสุ ตติยกถิเน อาคตจีวรปจฺจาสา อิธ จีวราสาติ ตกฺโกฯ

ยตฺถ จีวราสา, ตํ ฐานํ อธิกรณูปจาเรน ‘‘จีวราสา’’ตฺเวว วุจฺจตีติ กตฺวา ‘‘ตํ จีวราสํ ปยิรุปาสตี’’ติอาทิ วุตฺตํ, ตสฺมา อนาสาย ลภตีติ อนาสายิตฏฺฐาเน ลภตีติอาทินา อตฺโถ คเหตพฺโพฯ เอตฺถ นิฏฺฐานสนฺนิฏฺฐานนาสนอาสาวจฺเฉทิกวเสน เอโก วาโรติ อิทเมกํ จตุกฺกํ ชาตํ, ตสฺมา ปุพฺเพ วุตฺตานิ ตีณิ ติกานิ อาสาวจฺเฉทิกาธิกานิ ตีณิ จตุกฺกานีติ เอกํ อนาสายทฺวาทสกนฺติ เวทิตพฺพํฯ ตทนนฺตเร อาสายทฺวาทสเก กิญฺจาปิ ปฐมทฺวาทสกฺกโม ลพฺภติ, ตถาปิ ตํ นิพฺพิเสสนฺติ ตเมกํ ทฺวาทสกํ อวุตฺตสิทฺธํ กตฺวา วิเสสโต ทสฺเสตุํ อาทิโต ปฏฺฐาย ‘‘อนฺโตสีมาย ปจฺเจสฺส’’นฺติ วุตฺตํ, ตํ ทุติยจตุกฺเก ‘‘โส พหิสีมคโต สุณาตี’’ติอาทิวจนสฺส ตติยจตุกฺเก สวนนฺติกาทีนญฺจ โอกาสกรณตฺถนฺติ เวทิตพฺพํฯ อิทํ ปน ทฺวาทสกํ อนาสาย วเสน ลพฺภมานมฺปิ อิมินา อวุตฺตสิทฺธํ กตฺวา น ทสฺสิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ เอวเมตฺถ ทฺเว ทฺวาทสกานิ อุทฺธริตานิฯ กรณียทฺวาทสเกปิ ยถาทสฺสิตอนาสายทฺวาทสกํ, อวุตฺตสิทฺธํ อาสายทฺวาทสกญฺจาติ ทฺเว ทฺวาทสกานิ อุทฺธริตพฺพานิฯ อิทานิ ทิสํคมิกนวกํ โหติฯ ตตฺถ ยสฺมา ‘‘ทิสํคมิโก ปกฺกมตี’’ติ วจเนเนว ‘‘น ปจฺเจสฺส’’นฺติ อิทํ อวุตฺตสิทฺธเมว, ตสฺมา ตํ น วุตฺตํฯ เอตฺตาวตา อาวาสปลิโพธาภาโว ทสฺสิโตฯ

[321] ‘‘จีวรปฏิวีสํ อปวิลายมาโน’’ติ อิมินา จีวรปลิโพธสมงฺคิตมสฺส ทสฺเสติฯ ปฏิวีโสติ อตฺตโน ปตฺตพฺโพ จีวรภาโคฯ อปวิลายมาโนติ อากงฺขมาโนฯ ตสฺส จีวรลาเภ สติ วสฺสํวุตฺถาวาเส นิฏฺฐานสนฺนิฏฺฐานนาสนนฺติกานํ วเสน เอกํ ติกํ, เตสํเยว วเสน อนฺตรามคฺเค เอกํ, คตฏฺฐาเน เอกนฺติ ติณฺณํ ติกานํ วเสน เอกํ นวกํ เวทิตพฺพํฯ ตโต ปรํ นิฏฺฐานสนฺนิฏฺฐานนาสนนฺติ กสีมาติกฺกนฺติกสอุพฺภารานํ วเสน ผาสุวิหารปญฺจกํ วุตฺตํฯ อุภยตฺถ เสสกถินุทฺธาราสมฺภโว ปากโฏวฯ อยํ ปเนตฺถ ปญฺจเก วิเสโส – สมาทายวาโร น สมฺภวติ ‘‘ปจฺเจสฺส’’นฺติ ปจฺจาคมนาธิปฺปายโตฯ

[325] ทฺเวเม ภิกฺขเว กถินสฺส ปลิโพธาติ กถินตฺถารสฺส อนุปพนฺธนปจฺจยาติฯ

กถินกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. จีวรกฺขนฺธกวณฺณนา