ปุพฺเพนิวาสกถาวณฺณนา

[12] จิตฺเตกคฺคตาสภาคตฺตา ฌานานํ ‘‘เกสญฺจิ จิตฺเตกคฺคตตฺถานี’’ติ อาหฯ กุสลานํ ภโวกฺกมนสภาคตฺตา ‘‘เกสญฺจิ ภโวกฺกมนตฺถานี’’ติฯ อสภาคตฺตา เสสฏฺฐาเนสุ ‘‘ปาทกตฺถานี’’ติ อวตฺวา ‘‘ปาทกานี’’ติ อาหฯ เตน ปาทกภูตานมฺปิ ยถาสมฺภวํ จิตฺเตกคฺคตา ภโวกฺกมนตาวหตํ, อิตเรสํ ยถาสมฺภวํ ปาทกตาวหตญฺจ ทีเปติฯ อสภาคตฺตา ชวนวิปสฺสนาปาทกานิ สมานานิ อภิญฺญาปาทกานิ จ โหนฺติ, อภิญฺญาปาทกานิ จ วิปสฺสนาปาทกานิ โหนฺตีติปิ ทีเปติ, ตถา ปาทกาภาวํ ทีเปติฯ อภิญฺญาย หิ จตุตฺถเมว ปาทกํ, น อิตรานิฯ เตสุ จตุตฺถสฺส ตติยํ ปาทกํ, ตติยสฺส ทุติยํ, ทุติยสฺส ปฐมนฺติฯ อถ วา ‘‘จตฺตาริ ฌานานี’’ติ ยถาลาภโต วุตฺตํฯ

วินยนิทานนิมิตฺตํ, เวรญฺชนิวาสกปฺปนํ;

สตฺถุ ยสฺมา ตสฺมา ภควา, วิชฺชตฺตยมาห เวรญฺเชฯ

วุตฺตญฺเหตํ ‘‘วินเย สุปฺปฏิปนฺโน ภิกฺขุ สีลสมฺปตฺติํ นิสฺสายา’’ติอาทิ (ปารา. อฏฺฐ. 1.ปฐมมหาสงฺคีติกถา)ฯ สีลวโต หิ สีลปจฺจเวกฺขณตฺถํ รตฺติฏฺฐานทิวาฐาเนสุ นิสินฺนสฺส นิสชฺชนโต ปฏฺฐาย อตฺตโน อตีตกิริยานุสฺสรณพหุลตาย ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติวิชฺชา อปฺปกสิเรน สมิชฺฌติฯ ตถา อตฺตานํ ปฏิจฺจ สตฺตานํ จุติปริคฺคหณสีลตาย จุตูปปาตญาณํ อปฺปกสิเรน สมิชฺฌติ, อุทกาทีสุ สุขุมตฺต ทสฺสนสีลตาย ทิพฺพจกฺขุญาณํ สมิชฺฌติฯ ยสฺมา สตฺตวิธเมถุนสํโยคปริวชฺชเนน, กามาสวาทิปริวชฺชเนน วา พฺรหฺมจริยํ อขณฺฑาทิภาวํ ปาปุณาติ, ตสฺมาสฺส อาสวกฺขยญาณํ อปฺปกสิเรน สมิชฺฌตีติ เอตฺถ วินยนิทาเน วิชฺชตฺตยเมว ทสฺสิตํ, ตสฺมา อาห ‘‘เยสญฺจ คุณานํ ทายกํ อโหสิ, เตสํ เอกเทสํ ทสฺเสนฺโต’’ติ, อญฺญถา วิชฺชตฺตยปฏิลาภมตฺตปฺปสงฺโค สิยาติฯ