โสณโกฬิวิสวตฺถุกถาวณฺณนา

[242] อสีติยา …เป.… กาเรตีติ ‘‘อสีติ คามิกสหสฺสานิ สนฺนิปาตาเปตฺวา’’ติ อิมสฺส การณวจนํฯ ตตฺถ ‘‘คามานํ อสีติยา สหสฺเสสู’’ติ วตฺตพฺเพ ‘‘อสีติยา คามสหสฺเสสู’’ติ วุตฺตํฯ คามปฺปมุขา คามิกา, เตสํ สหสฺสานิฯ ‘‘กมฺมจิตฺตีกตานี’’ติ อุปจาเรน วุตฺตํฯ กมฺมปจฺจยอุตุสมุฏฺฐาเน หิ เตสํ อญฺชนวณฺณภาโวฯ ‘‘เกนจิเทว กรณีเยนา’’ติ วตฺตพฺเพ ‘‘เกนจิเทวา’’ติ วุตฺตํฯ เอตฺถ เอวํ-สทฺโท โอปมฺเม ปวตฺตติฯ เอวมุปมาโนปเทสปุจฺฉาวธารณปฏิญฺญาตโอปมฺเมฯ ปุรโต เปกฺขมานานนฺติ อนาทรตฺเถ สามิวจนํฯ ตโต ปน ภควโต คนฺธกุฏิยา กวาฏํ สุพทฺธํ ปสฺสิตฺวา อิจฺฉิตาการกุสลตาย อิทฺธิยา คนฺตฺวา กุฏิํ ปวิสิตฺวา อาโรเจสิฯ วิหารปจฺฉายายนฺติ วิหารสฺส วฑฺฒมานจฺฉายายํฯ ‘‘อโห นูนาติ อโห มหนฺโต’’ติ ลิขิตํฯ ภควโต สมฺพหุเลหิ สทฺธิํ อาหิณฺฑนํ อายสฺมโต โสณสฺส วีริยารมฺภนิทสฺสเนน อนารทฺธวีริยานํ อุตฺเตชนตฺถํ, เอวํ สุขุมาลานํ ปาทรกฺขณตฺถํ อุปาหนา อนุญฺญาตาติ ทสฺสนตฺถญฺจฯ

โสณสฺสปพฺพชฺชากถาวณฺณนา

[243] ตตฺถ จ นิมิตฺตํ คณฺหาหีติ เตสํ อินฺทฺริยานํ อาการํ อุปลกฺเขหิฯ

[244] อธิมุตฺโต โหตีติ ปฏิวิชฺฌิตฺวา ปจฺจกฺขํ กตฺวา ฐิโต โหติฯ เนกฺขมฺมาธิมุตฺโตติอาทีหิ นิพฺพานํ, อรหตฺตญฺจ วุตฺตํฯ ‘‘ตญฺหิ สพฺพกิเลเสหิ นิกฺขนฺตตฺตา ‘เนกฺขมฺม’นฺติ จ เคหโต ปวิวิตฺตตฺตา ‘ปวิเวโก’ติ จ พฺยาปชฺชาภาวโต ‘อพฺยาปชฺช’นฺติ จ อรหตฺตํ อุปาทานสฺส ขยนฺเต อุปฺปนฺนตฺตา ‘อุปาทานกฺขโย’ติ จ ตณฺหาย ขยนฺเต อุปฺปนฺนตฺตา ‘ตณฺหกฺขโย’ติ จ สมฺโมหาภาวโต ‘อสมฺโมโห’ติ จ วุจฺจตี’’ติ วุตฺตํฯ สพฺเพหิ อรหตฺตํ วุตฺตนฺติ เกจิฯ สิยา โข เอวมสฺสาติ กทาจิ เอวมสฺส, อสฺส วา อายสฺมโต เอวํ สิยาฯ ปจฺจาคจฺฉนฺโต ชานนฺโตฯ กรณียมตฺตานนฺติ อตฺตโนฯ

โส เอว วา ปาโฐฯ เนกฺขมฺมาธิมุตฺโตติ อิมสฺมิํเยว อรหตฺตํ กถิตํฯ เสเสสุ นิพฺพานนฺติ เกจิฯ อสมฺโมหาธิมุตฺโตติ เอตฺเถว นิพฺพานํฯ เสเสสุ อรหตฺตนฺติ เกจิฯ ‘‘สพฺเพสฺเวเวเตสุ อุภยมฺปี’’ติ วทนฺติฯ ปวิเวกญฺจ เจตโส, อธิมุตฺตสฺส, อุปาทานกฺขยสฺส จาติ อุปโยคตฺเถ สามิวจนํฯ อายตนานํ อุปฺปาทญฺจ วยญฺจ ทิสฺวาฯ

สพฺพนีลิกาทิปฏิกฺเขปกถาวณฺณนา

[246] ‘‘รญฺชนโจฬเกน ปุญฺฉิตฺวา’’ติ ปาโฐฯ ‘‘ขลฺลกาทีนิ อปเนตฺวา’ติ วุตฺตตฺตา ทฺเว ตีณิ ฉิทฺทานิ กตฺวา วฬญฺเชตุํ วฏฺฏตี’’ติ วทนฺตานํ วาโท น คเหตพฺโพฯ

ยานาทิปฏิกฺเขปกถาวณฺณนา

[254] ‘‘จตุรงฺคุลาธิกานี’’ติ วุตฺตตฺตา จตุรงฺคุลโต เหฏฺฐา วฏฺฏตีติ เอเกฯ อุภโตโลหิตกูปธานนฺติ เอตฺถ ‘‘กาสาวํ ปน วฏฺฏติ, กุสุมฺภาทิรตฺตเมว น วฏฺฏตี’’ติ ลิขิตํฯ

สพฺพจมฺมปฏิกฺเขปาทิกถาวณฺณนา

[255] กิสฺส ตฺยายนฺติ กิสฺส เต อยํฯ

[256] คิหิวิกตนฺติ คิหีนํ อตฺถาย กตํฯ ‘‘ยตฺถ กตฺถจิ นิสีทิตุํ อนุชานามีติ อตฺโถ’’ติ ลิขิตํฯ กิญฺจาปิ ทีฆนิกายฏฺฐกถายํ ‘‘ฐเปตฺวา ตูลิกํ สพฺพาเนว โคนกาทีนิ รตนปริสิพฺพิตานิ วฏฺฏนฺตี’’ติ วุตฺตํ, อถ โข วินยปริยายํ ปตฺวา ครุเก ฐาตพฺพโต อิธ วุตฺตนเยเนเวตฺถ อตฺโถ คเหตพฺโพฯ ‘‘ตตฺถ ปน สุตฺตนฺติกเทสนาย คหฏฺฐาทีนมฺปิ วเสน วุตฺตตฺตา เตสํ สงฺคณฺหนตฺถํ ฐเปตฺวา ‘ตูลิกํ…เป.… วฏฺฏนฺตี’ติ วุตฺตํ วิย ขายตีติ อปเร’’ติ วุตฺตํฯ

[259] มิคมาตุโกติ ตสฺส นามํฯ วาตมิโคติ จ ตสฺส นามํฯ ‘‘กาฬสีโห กาฬมุโข กปี’’ติ ลิขิตํฯ จมฺมํ น วฏฺฏตีติ เยน ปริยาเยน จมฺมํ วฏฺฏิสฺสติ, โส ปรโต อาวิ ภวิสฺสติฯ