เมนู

นคนฺตพฺพคนฺตพฺพวารกถาวณฺณนา

[181] น คนฺตพฺโพติ กิํ สนฺธาย? ‘‘อญฺญตฺร สงฺเฆนา’’ติ วจนโต ยสฺมิํ วิหาเร สตํ ภิกฺขู วิหรนฺติ, เต สพฺเพ เกนจิเทว กรณีเยน ทส ทส หุตฺวา วิสุํ วิสุํ นานาอุทกุกฺเขปสีมาทีสุ ฐตฺวา อุโปสถํ กาตุํ ลภนฺติฯ นวกมฺมสาลาทิกา นานาสีมาโกฏิ อุโปสถาธิฏฺฐานตฺถํ สีมาปิ นทีปิ น คนฺตพฺพาฯ ครุกํ ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วิสฺสชฺชิตฺวา ลหุกสฺส อกตฺตพฺพตฺตา ‘‘อญฺญตฺร สงฺเฆนา’’ติ วจนํ สาเธติฯ ตตฺถ ‘‘ยสฺมิํ อาวาเส อุโปสถการกา …เป.… อกตฺวา น คนฺตพฺโพ’’ติ วจนโต วิสฺสฏฺฐอุโปสถาปิ อาวาสา คนฺตุํ วฏฺฏตีติ สิทฺธํฯ ‘‘ตโต ปาริสุทฺธิอุโปสถกรณตฺถํ วิสฺสฏฺฐอุโปสถา คนฺตุํ วฏฺฏติ, ขณฺฑสีมํ วา ปวิสิตุนฺติ อปเร วทนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ อิมินา เนว อุโปสถนฺตราโยติ ‘‘อตฺตโน อุโปสถนฺตราโย’’ติ ลิขิตํฯ

วชฺชนียปุคฺคลสนฺทสฺสนกถาวณฺณนา

[183] ‘‘อนฺติมวตฺถุํ อชฺฌาปนฺนสฺส นิสินฺนปริสาย กลหาทิภเยน นาหํ กริสฺสามี’’ติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา นิสีทิตุํ วฏฺฏติฯ อญฺญกมฺเม ตสฺส นิสินฺนปริสาย อาปตฺติ นตฺถีติ เอเกฯ ‘‘น จ, ภิกฺขเว, อนุโปสเถ อุโปสโถ กาตพฺโพ อญฺญตฺร สงฺฆสามคฺคิยา’’ติ (มหาว. 183) วจนโต สามคฺคีทิวโส อนุโปสถทิวโสติ อตฺถโต วุตฺตํ วิย ทิสฺสติฯ ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, อุโปสถา’’ติ วุตฺตวจนวเสเนตํ วุตฺตํ, อญฺญถา ปริวารปาฬิยา วิรุชฺฌตีติ อาจริยาฯ จาตุทฺทสิยํ, ปนฺนรสิยํ วา เจ สงฺโฆ สมคฺโค โหติ, ‘‘อชฺชุโปสโถ สามคฺคี’’ติ อวตฺวา ปกตินีหาเรเนว กตฺตพฺพนฺติ ทสฺสนตฺถํ ยถาเทสนา กตาติ โน ตกฺโกฯ อญฺญถา ยถาวุตฺตทฺวเย เจ สามคฺคี โหติ, ตตฺถ อุโปสถํ อกตฺวา อนุโปสถทิวเส เอว สามคฺคีอุโปสโถ กาตพฺโพติ อาปชฺชติฯ อญฺญถา ปุพฺเพ ปฏิสิทฺธตฺตา อิทานิ ปฏิเสธนกิจฺจํ นตฺถิฯ ‘‘น, ภิกฺขเว, เทวสิกํ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพ’’นฺติ (มหาว. 136) ปุพฺเพ หิ วุตฺตํฯ อถ วา ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุโปสเถ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุ’’นฺติ ปุพฺเพ วุตฺตตฺตา ‘‘สกิํ ปกฺขสฺส จาตุทฺทเส วา ปนฺนรเส วา’’ติ จ ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, อุโปสถา’’ติ (มหาว. 149) จ ปจฺฉา วุตฺตตฺตา ตโต อญฺญสฺมิํ ทิวเส อุโปสโถ น กาตพฺโพติ อตฺถโต อาปนฺนํ อนิฏฺฐํ, สติ สงฺฆสามคฺคิยา อญฺโญ ทิวโส ปกติวเสน อนุโปสโถปิ อุโปสถทิวโส นาม โหตีติ ทสฺสนวเสน นิวาเรตุมฺปิ เอวํเทสนา กตาติ เวทิตพฺพาฯ

อุโปสถกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. วสฺสูปนายิกกฺขนฺธกวณฺณนา