เมนู

ปาริสุทฺธิทานกถาวณฺณนา

[164] ปาริสุทฺธิํ ทมฺมีติ ‘‘สาปตฺติโก เถรานํ เทติ, สมฺปชานมุสาวาเท ทุกฺกฏํ สมฺภวตี’’ติ อาจริเยน ลิขิตํฯ กิํ นุ โข การณํ? สมฺปชานมุสาวาเทน ทุกฺกฏาปตฺติ นาม เกวลํ ภควตา วุตฺตตฺตา อกิริยสมุฏฺฐานา โหตีติฯ ‘‘ปาริสุทฺธิํ ทมฺมี’’ติ เอตฺถ ปน กิริยา ปญฺญายติ, ตสฺมา สมฺปชานมุสาวาเท ปาจิตฺติยํ วิย ทิสฺสติ, สุฏฺฐุ อุปปริกฺขิตพฺพํฯ มหนฺตา หิ เต อาจริยา นามฯ ตตฺถ ‘‘ทมฺมี’’ติ อตฺตโน อุโปสถกมฺมนิพฺพตฺตินิมิตฺตํ วุตฺตํฯ ‘‘หรา’’ติ จ ‘‘อาโรเจหี’’ติ จ หารกสฺส อนาโรจนปจฺจยา ทุกฺกฏโมจนตฺถํ วุตฺตํฯ เอเสว นโย ฉนฺททาเนปิฯ ตตฺถ ‘‘ทมฺมี’’ติ อตฺตโน จิตฺตสามคฺคิทีปนวจนํ, เสสํ วุตฺตนยเมว, เอวํ อุปติสฺสตฺเถโร วณฺเณติฯ อถ วา ปฐมํ สมคฺคภาวํ สนฺธาย, ทุติยํ ปจฺฉา วิธาตพฺพภาวํ, ตติยํ ฉนฺทหารกสฺส ทุกฺกฏโมจนตฺถํ วุตฺตํฯ อุภยตฺถาปิ ‘‘สงฺฆปฺปตฺโต ปกฺกมตี’’ติอาทิวจนโต สงฺเฆ สมคฺเค เอว ฉนฺทปาริสุทฺธิทานํ รุหติ, นาสมคฺเคติ สิทฺธํฯ ‘‘สงฺฆปฺปตฺโต อุกฺขิตฺตโก ปฏิชานาติ, อาหฏา โหติ ปาริสุทฺธี’’ติอาทิวจนโต อุกฺขิตฺตกาทีนมฺปิ ฉนฺทปาริสุทฺธิทานํ รุหตีติ สิทฺธํ, ตญฺจ โข ปกตตฺตสญฺญาย, โน อญฺญถาติ ตกฺโกฯ ชานิตฺวา สามเณรสฺส ทินฺเน น ยาติ, อาปตฺติ จ, อชานิตฺวา ทินฺเน ยาติ จ, อนาปตฺตีติ เอเกฯ พิฬาลสงฺขลิกา นาม ปาริสุทฺธีติ เอตฺถ สงฺขลิกา นาม อนนฺตเรน สมฺพชฺฌติ, อญฺเญน จ สงฺขลิเกนาติ เกวลํ สงฺขลิกา ปาริสุทฺธิ นาม โหตีติ อุปติสฺสตฺเถโรฯ เอวํ สนฺเต วิเสสนํ นิรตฺถกํ โหติฯ พิฬาลสงฺขลิกา พทฺธาว โหติ อนฺโตเคเห เอว สมฺปโยชนตฺตาฯ ยถา สา น กตฺถจิ คจฺฉติ, ตถา สาปิ น กตฺถจิ คจฺฉตีติ กิร อธิปฺปาโยฯ

ฉนฺททานาทิกถาวณฺณนา

[165-7] ‘‘ฉนฺทํ ทตฺวา ขณฺฑสีมํ วา สีมนฺตริกํ วา พหิสีมํ วา คนฺตฺวา อาคโต ภิกฺขุ กมฺมํ น โกเปติ, ตสฺมา คมิกภิกฺขูนํ ฉนฺทํ คณฺหิตฺวา ขณฺฑสีมํ พนฺธิตฺวา ปุน วิหารสีมํ พนฺธิตุํ เตสํ ฉนฺทํ น คณฺหนฺตี’’ติ วทนฺติฯ ‘‘มุหุตฺตํ เอกมนฺตํ โหถา’’ติอาทิวจนโต ยํ กิญฺจิ ภิกฺขุกมฺมํ คหฏฺฐาทีสุ หตฺถปาสคเตสุ น วฏฺฏตีติ สิทฺธํฯ นิสฺสีมนฺติ พหิสีมํฯ ตสฺส สมฺมุติทานกิจฺจํ นตฺถีติ ตสฺมิํ สติปิ วฏฺฏตีติ อตฺโถฯ อาสเนน สห อุทกนฺติ อตฺโถฯ ปนฺนรโสปีติ อปิ-สทฺโท จาตุทฺทสิํ สมฺปิณฺเฑติ, เตน วุตฺตํ มหาอฏฺฐกถายํ ‘‘ยทิ โน เอต’’นฺติฯ ‘‘อชฺช เม อุโปสโถ ปนฺนรโส’’ติ อธิฏฺฐานํ สทา น กิญฺจิ, น อญฺญถาติ เอเกฯ