สา ปฏิปฺปสฺสทฺธาติ ญาปนตฺถํ วุตฺตนฺติ จ เอเกฯ ‘‘ปสฺสิสฺสสี’’ติ คหฏฺฐตฺตา เทเสตุํ น วฏฺฏตีติ อนาคตวเสน วุตฺตํฯ ‘‘อุปสมฺปาเทตฺวา ปสฺสิสฺสสี’’ติ ปริวาสาทินา กตฺตพฺพสฺส อตฺถิภาเวน ‘‘ปสฺสสี’’ติ อวตฺวา อนาคตวเสน วุตฺตํ, โอสาเรตฺวาติ อพฺภานวเสนฯ ตตฺถ ปุน กาตพฺพสฺส อภาวา ‘‘ปสฺสสี’’ติ วุตฺตํฯ อิทํ สพฺพํ สพฺพตฺถ ปฏิชานนํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เอกตฺราปิ ปุน น ปฏิชานาติ, เอเตน สห ตสฺสา อาปตฺติยา อนุรูเปน สํวาโส น กาตพฺโพ, อลชฺชิภาเวนาติ วุตฺตํ โหติฯ ทิฏฺฐิยาติอาทีสุ โอสารณํ นาม สมานกมฺมาทินา กรณนฺติ อตฺโถฯ อนาปตฺติ สมฺโภเคติ อุกฺขิตฺตเกน สมฺโภเค อนาปตฺติฯ กสฺมา? อุกฺขิตฺตกกมฺมสฺส คหฏฺฐภาเวน ปฏิปฺปสฺสทฺธตฺตา, เตเนว ‘‘อลพฺภมานาย สามคฺคิยา’’ติ วุตฺตํฯ อิทานิ ภิกฺขุภาเว กตฺตพฺพโตติ เกจิฯ ทฺวีสุปิ วาเรสุ กมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิวิธานํ เตเยว ชานนฺติ, ตสฺมา สพฺพวาเรสุ ยุตฺตมยุตฺตญฺจ สุฏฺฐุ สลฺลกฺเขตฺวา กเถตพฺพํฯ

โย ขนฺธกํ ปพฺพชฺชนามเธยฺยํ,

นานานยํ สาสนมูลภูตํ;

ญตฺวา ปกาเสติ ปรสฺส สมฺมา,

ตสฺสาธิปจฺจํ มุนิสาสนสฺมินฺติฯ

มหาขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อุโปสถกฺขนฺธกวณฺณนา

สนฺนิปาตานุชานนาทิกถาวณฺณนา

[132-3] เตน สมเยนาติ อตฺตโน โอวาทปาติโมกฺขุทฺเทเส ธุรํ นิกฺขิปิตฺวา ภิกฺขูนํเยว วิสุํ อุโปสถกรณํ อนุชานิตฺวา ฐิตสมเยนฯ โก ปน โสติ? มชฺฌิมโพธิยํ ปาติโมกฺขุทฺเทสปฺปโหนกสิกฺขาปทานํ ปรินิฏฺฐานกาโลฯ เตเนวาห ‘‘ตานิ เนสํ ปาติโมกฺขุทฺเทสํ อนุชาเนยฺย’’นฺติฯ ‘‘เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อุทฺทิสิตพฺพ’’นฺติ นิทานุทฺเทสํ ปญฺญาเปตุกามตาย จ สิกฺขาปทานํ อุทฺเทสปริจฺเฉทนิทสฺสนตฺถญฺจ วุตฺตํฯ อญฺญถา ‘‘เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยถา’’ติ สพฺพสิกฺขาปทานํ อุทฺทิสิตพฺพกฺกมสฺส ทสฺสิตตฺตา อิทานิ ‘‘เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อุทฺทิสิตพฺพ’’นฺติ อิทํ นิรตฺถกํ อาปชฺชติ, อิทญฺจ สพฺพสงฺฆุโปสถํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

[134] ‘‘ยํนูน อยฺยาปิ…เป.… สนฺนิปเตยฺยุ’’นฺติ พหูนํ อธิการปฺปวตฺติฯ ตตฺราปิ วินยํ อาคมฺม วุตฺโต ภิกฺขุ สามิ, น เกวลํ สงฺฆตฺเถโรติ ทสฺสนตฺถํ, สงฺฆสฺส คารวยุตฺตวจนารหตาทสฺสนตฺถญฺจ ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต’’ติ อาหฯ ตตฺถ สยํ เจ เถโร, ภิกฺขุํ สนฺธาย ‘‘อาวุโส’’ติ วตฺตุํ ยุชฺชติฯ กถํ ปญฺญายติ? พุทฺธกาเล สงฺฆตฺเถโร อพฺยตฺโต นาม ทุลฺลโภฯ สพฺพกมฺมวาจาย ปโยคนิทสฺสเน จ ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ’’ อิจฺเจว ภควา ทสฺเสตีติ เจ? เอวเมตํ ตถา ทสฺสนโตฯ สงฺฆํ อุปาทาย สงฺฆตฺเถเรนาปิ ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ’’ติ วตฺตพฺพํ, ภิกฺขุํ อุปาทาย ‘‘อาวุโส’’ติ มหากสฺสปสฺส กมฺมวาจาย ปโยคทสฺสนโต, ปาริสุทฺธิอุโปสเถ จ เถเรน ภิกฺขุนา ‘‘ปริสุทฺโธ อหํ, อาวุโส’’ติ ปโยคทสฺสนโต จฯ ‘‘ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺล’’นฺติ ปรโต ปญฺญาเปตพฺเพ อุโปสถกรณนฺตราเย สนฺธายาหฯ อุโปสถสฺส พหุวิธตฺตา สรูปโต วตฺตุํ ‘‘ปาติโมกฺขํ อุทฺทิเสยฺยา’’ติ อาหฯ เอตฺตาวตา ญตฺติํ นิฏฺฐเปสิฯ ญตฺติทุติยกมฺมโต เอว หิ อุโปสถกมฺมํฯ น, ตติยานุสฺสาวนสมฺภวโตติ เจ? น, อญฺเญหิ ญตฺติจตุตฺถกมฺเมหิ อสทิสตฺตาฯ น หิ เอตฺถ จตุกฺขตฺตุํ ‘‘สุณาตุ เม’’ติ อารภียตีติฯ