เมนู

กถํ? เอเกน อนุสฺสาวเน เอกานุสฺสาวเนติ วิคฺคหสฺส ปากฏตฺตา ลีนเมว ทสฺเสตุํ ‘‘เอกโต อนุสฺสาวเน’’ติ วิคฺคโหว วุตฺโต, ตสฺมา อุชุกตฺตเมว สนฺธาย ตญฺจ โข เอเกน อนุสฺสาวนํ เอกานุสฺสาวนํ, เอเกน อุปชฺฌาเยน อนุชานามิ, น ตฺเวว นานุปชฺฌาเยนาติ อตฺโถฯ อิทํ สนฺธาย หิ ทฺวิธา วิคฺคโห, ตสฺมา ‘‘นานาจริเยหิ นานุปชฺฌายา น วฏฺฏนฺตีติ สิทฺธเมวา’’ติ อญฺญถาปิ วทนฺติฯ ตญฺจ โข เอเกน อุปชฺฌาเยน เอกสฺส อุปชฺฌายสฺส วา วตฺตพฺพํ อนุสฺสาวนํ, น ตฺเวว นานุปชฺฌาเยน อนุชานามีติ อตฺโถฯ กิํ วุตฺตํ โหติ? ‘‘เอโก อาจริโย, ทฺเว วา ตโย วา อุปสมฺปทาเปกฺขา ทฺวินฺนํ ติณฺณํ วา อุปชฺฌายานํ น ตฺเวว อนุชานามี’’ติ กิร วุตฺตนฺติฯ อปรสฺมิํ ปน คณฺฐิปเท ‘‘เอเกน อนุสฺสาวเนติ วิคฺคหสฺส ปากฏตฺตา ตํ ปกาเสตุํ ‘เอเกนา’ติ วุตฺตํฯ เอวํ วุตฺเต อวสฺสํ ปณฺฑิตา ชานนฺติฯ ตํปากฏตฺตา เจ ชานนฺติ, เอเกนาติ อิมินา กินฺติ เจ? กิญฺจาปิ ชานนฺติ, วิวาโท ปน โหติ อลทฺธเลสตฺตา, ชานิตุญฺจ น สกฺกา, ‘เอเกนา’ติ วุตฺเต ปน ตํ สพฺพํ น โหตีติ วุตฺต’’นฺติ ลิขิตํฯ เอวํ เอตฺถ อเนเก อาจริยา จ ตกฺกิกา จ อเนกธา ปปญฺเจนฺติ, ตํ สพฺพํ สุฏฺฐุ อุปปริกฺขิตฺวา ครุกุลํ ปยิรุปาสิตฺวา วํสานุคโตว อตฺโถ คเหตพฺโพฯ ‘‘น สพฺพตฺถ อิมสฺมิํ อตฺถวิกปฺเป มติเภโท อตฺถี’’ติ วุตฺตเมวฯ

อุปสมฺปทาวิธิกถาวณฺณนา

[125] กุฏฺฐํ คณฺโฑติ เอตฺถ กุฏฺฐาทิคฺคหเณน หตฺถจฺฉินฺนาทโยปิ คหิตาว โหนฺตีติ โปราณา, ตสฺมา ‘‘มนุสฺโสสิ ปุริโสสี’’ติ เอเตหิ ภพฺพาภพฺพปุคฺคลปริวชฺชนํ กโรติฯ ‘‘ภุชิสฺโสสิ อณโณสี’’ติอาทีหิ ปุพฺเพ หตฺถจฺฉินฺนาธิกาเร วุตฺตอตฺถวิกปฺเปสุ ทุติยํ วิกปฺปํ อุปถมฺเภติฯ ตตฺถ ‘‘อณโณสิ ภุชิสฺโสสี’’ติ อนุกฺกเมน อวตฺวา อุปฺปฏิปาฏิยา วจเนน ภุชิสฺโส โหติ, น จ รญฺโญ ภตฺตเวตนวเสน ภโฏฯ ราชาธีนตฺตา ปน โส ราชภฏปกฺขํ ภชตีติ ตพฺพิปกฺขภาวปุจฺฉนตฺถํ ‘‘นสิ ราชภโฏ’’ติ วุตฺตํฯ อญฺญถา ปญฺจหิ อาพาเธหิ ผุฏฺฐานํ คหเณเนว สพฺเพสํ คหเณ สิทฺเธ อิตเร น วตฺตพฺพาฯ อถ วตฺตพฺพา, สพฺเพปิ วตฺตพฺพา สิยุํฯ

จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถาวณฺณนา

[128-9] ‘‘ตาวเทว ฉายา เมตพฺพา’’ติอาทิ ‘‘ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทาเปตฺวา’’ติ วจนโต เถราเถรภาวชานนตฺถํ วุตฺตํฯ ‘‘จิเรน อคมาสี’’ติ กิร โปราณปาโฐ, จิรํ อกาสีติ จตฺถิฯ