เมนู

ติตฺถิยปกฺกนฺตกกถาวณฺณนา

ติตฺถิยปกฺกนฺตโก, ภิกฺขเวติอาทิ อตฺตโน นิทานภูเต ปสูรวตฺถุสฺมิํ เอว วตฺตพฺพํ สมานมฺปิ ตตฺถ วาริตอธิการาภาวา อภพฺพาฯ อิเธว เถยฺยสํวาสเกน วินา สมฺภวโต วุตฺโตฯ ตตฺถ ‘‘อถ โข น ปพฺพาเชตพฺโพปี’’ติ อิเธว วจนํ ปสูรสฺส อุปสมฺปทาย เอว ยาจนิจฺฉาย ทสฺสเนน, ‘‘โส อาคโต น อุปสมฺปาเทตพฺโพ’’ติ ภควโต อุปสมฺปทามตฺตปฏิเสธเนน จ ปพฺพชฺชานุมติโทสปฺปสงฺคภยาติ เวทิตพฺพํฯ เตสํ ลิงฺเค อาทินฺนมตฺเต ลทฺธิยา คหิตายปิ อคฺคหิตายปิ ติตฺถิยปกฺกนฺตโก โหติ, อวนฺทนียสฺเสว นคฺคลิงฺคสฺส เสฏฺฐภาวํ วา อุปคจฺฉติ, น มุจฺจติ, เอตฺถ ‘‘ปทวาเร ทุกฺกฏํ, อาชีวโก ภวิสฺสนฺติ วิสมจิตฺตวเสน คตตฺตา นคฺโค หุตฺวา น คมเนนา’’ติ วทนฺติฯ อุภินฺนมฺปิ วเสน ยุตฺตนฺติ มม ตกฺโกฯ ตาว นํ ลทฺธิ รกฺขติ อสมฺปฏิจฺฉิตตฺตาฯ อุปสมฺปนฺนภิกฺขุนา กถิโตติ กถํ ปญฺญายติ? อฏฺฐกถาวจนปฺปมาณโตวาติ เอเกฯ นิทานวเสนาติ เอเกฯ ปสูรสฺส อุปสมฺปนฺนตฺตา อุปสมฺปนฺนานํ เอว ติตฺถิยปกฺกนฺตตาวจนโตติ เอเกฯ ยถาห ‘‘อุปชฺฌาโย ปกฺกนฺโตวา โหติ, วิพฺภนฺโต วา, กาลํกโต วา, ปกฺขสงฺกนฺโต วา’’ติ อาจริโยฯ ปกฺขสงฺกนฺโต วาติ สามเณรนาสนาวตฺถูสุ อภาวโตติ เอเกฯ อญฺญติตฺถิยปุพฺพสฺส อุปสมฺปนฺนสฺส สโต ปกฺขสงฺกนฺตภยา อนุปสมฺปนฺนกาเล อุปสมฺปทตฺถํ ปริวาสปญฺญาปเนนาติ เอเก ฯ ปพฺพชฺชตฺถมฺปีติ เจ? น, ปุพฺเพ วิจาริตตฺตา, อปพฺพชิตสฺส อธิสีลาภาวโต จฯ ปาติโมกฺขสีลญฺหิ อธิสีลํ นาม, ตญฺจ อปพฺพชิตสฺส นตฺถิฯ อิมสฺส จ ปริวาสวตฺเต อธิสีลํ วุตฺตํฯ ยถาห ‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ ติพฺพจฺฉนฺโท โหติ อุทฺเทเส ปริปุจฺฉาย อธิสีเล’’ติ (มหาว. 87)ฯ อปิจ ‘‘สเจ, ภิกฺขเว, ชาติยา สากิโย อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อาคจฺฉติ, โส อาคโต อุปสมฺปาเทตพฺโพ’’ติ (มหาว. 87) เอตฺถ อุปสมฺปทามตฺตปริทีปนโตฯ อุปสมฺปทามตฺตปริทีปนญฺเหตฺถ ตสฺเสว ปริวาสทานสิทฺธิโตฯ ปริวาสทานตฺตนิทสฺสนตฺเถ เหสา ปาฬิฯ

ติตฺถิยปกฺกนฺตกกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ติรจฺฉานคตวตฺถุกถาวณฺณนา

[111] นาคโยนิยาติ นาคโยนิโต, อตฺตโน นาคชาติเหตูติ อธิปฺปาโยฯ กิํการณา? อภิกฺขณํ สกชาติยา เมถุนปฏิเสวเน, วิสฺสฏฺฐนิทฺโทกฺกมเน จ สพฺเพสมฺปิฯ

ติรจฺฉานคตวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มาตุฆาตกาทิวตฺถุกถาวณฺณนา

[112-5] อปวาหนนฺติ ปกฺขลนํ, กาสายวตฺถนิวาสนํ อิจฺฉมานนฺติ อตฺโถฯ ทุฏฺฐจิตฺเตนฯ กีทิเสน? วธกจิตฺเตนาติ อธิปฺปาโยฯ โลหิตุปฺปาทนวเสน ทุฏฺฐจิตฺตนฺติ เกจิ, ตํ น สุนฺทรํฯ

มาตุฆาตกาทิวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุภโตพฺยญฺชนกวตฺถุกถาวณฺณนา

[116] ‘‘ยทิ ปฏิสนฺธิยํ อุปฺปนฺนลิงฺเคน เอตํ นามํ ลภนฺตีติ อธิปฺปาโย’’ติ ลิขิตํฯ

อุภโตพฺยญฺชนกวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อนุปชฺฌายกาทิวตฺถุกถาวณฺณนา

[117] ‘‘เกจิ ‘กุปฺปตี’ติ วทนฺติ, ตํ ‘น คเหตพฺพ’’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ ‘‘ปญฺจวคฺคกรณียญฺเจ, ภิกฺขเว, กมฺมํ ภิกฺขุนิปญฺจโม กมฺมํ กเรยฺย, อกมฺมํ น จ กรณีย’’นฺติอาทินา (มหาว. 390) นเยน วุตฺตตฺตา ปณฺฑกาทีนํ คณปูรณภาเว เอว กมฺมํ กุปฺปติ, น สพฺพนฺติ กตฺวา สุวุตฺตํ, อิตรถา ‘‘ปณฺฑกุปชฺฌาเยน กมฺมํ กเรยฺย, อกมฺมํ น จ กรณีย’’นฺติอาทิกาย ปาฬิยา ภวิตพฺพํ สิยาฯ ยถา อปริปุณฺณปตฺตจีวรสฺส อุปสมฺปาทนกาเล กมฺมวาจายํ ‘‘ปริปุณฺณสฺส ปตฺตจีวร’’นฺติ อสนฺตํ วตฺถุํ กิตฺเตตฺวา อุปสมฺปทาย กตาย ตสฺมิํ อสนฺเตปิ อุปสมฺปทา รุหติ, เอวํ ‘‘อยํ พุทฺธรกฺขิโต อายสฺมโต ธมฺมรกฺขิตสฺส อุปสมฺปทาเปกฺโข’’ติ อวตฺถุํ ปณฺฑกุปชฺฌายาทิํ, อสนฺตํ วา, วตฺถุํ กิตฺเตตฺวา กตายปิ คณปูรกานมตฺถิตาย อุปสมฺปทา รุหเตวฯ ‘‘น, ภิกฺขเว, ปณฺฑกุปชฺฌาเยน อุปสมฺปาเทตพฺโพ, โย อุปสมฺปาเทยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส, โส จ ปุคฺคโล อนุปสมฺปนฺโน’’ติอาทิวจนสฺสาภาวา อยมตฺโถ สิทฺโธว โหติฯ น หิ พุทฺธา วตฺตพฺพยุตฺตํ น วทนฺติ, เตน วุตฺตํ ‘‘โย ปน, ภิกฺขุ, ชานํ อูนวีสติวสฺสํ…เป.… โส จ ปุคฺคโล อนุปสมฺปนฺโน’’ติอาทิ (ปาจิ. 403)ฯ ตถา ‘‘พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ ญาเปตพฺโพ’ติ (มหาว. 71) วจนโต เถยฺยสํวาสกาทิอาจริเยหิ อนุสฺสาวนาย กตาย อุปสมฺปทา น รุหติ เตสํ อภิกฺขุตฺตา’’ติ วจนมฺปิ น คเหตพฺพํฯ กิญฺจ ภิยฺโย ‘‘อิมานิ จตฺตาริ กมฺมานิ ปญฺจหากาเรหิ วิปชฺชนฺตี’’ติอาทินา (ปริ. 482) นเยน กมฺมานํ สมฺปตฺติวิปตฺติยา กถิยมานาย ‘‘สตฺตหิ อากาเรหิ กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ วตฺถุโต วา ญตฺติโต วา อนุสฺสาวนโต วา สีมโต วา ปริสโต วา อุปชฺฌายโต วา อาจริยโต วา’’ติ อกถิตตฺตา น คเหตพฺพํฯ ‘‘ปริสโต วา’’ติ วจเนน อาจริยอุปชฺฌายานํ วา สงฺคโห กโตติ เจ? น, ‘‘ทฺวาทสหากาเรหิ ปริสโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺตี’’ติ เอตสฺส วิภงฺเค เตสมนามฏฺฐตฺตาฯ อยมตฺโถ ‘‘ยสฺมา ตตฺถ ตตฺถ สรูเปน วุตฺตปาฬิวเสเนว สกฺกา ชานิตุํ, ตสฺมา นยมุขํ ทสฺเสตฺวา สํขิตฺโตติ อยมสฺส ยุตฺติคเวสนา’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺริทํ วิจาเรตพฺพํ – อนุปชฺฌายกํ อุปสมฺปาเทนฺตา เต ภิกฺขู ยถาวุตฺตนเยน อภูตํ ตํ วตฺถุํ กิตฺตยิํสุ, อุทาหุ มุสาวาทภยา ตาเนว ปทานิ น สาเวสุนฺติฯ