เมนู

อนาปุจฺฉาวรณวตฺถุอาทิกถาวณฺณนา

[108] ปรสฺส ทุสฺสีลภิกฺขุสฺสปีติ อตฺโถฯ เกจิ ‘‘ทุสฺสีลภิกฺขูปี’’ติ ลิขนฺติ, ตํ น สุนฺทรํฯ โปราณา ปน ‘‘ยาวตติยํ วุจฺจมาโน เจ น โอรมติ, สงฺฆํ อปโลเกตฺวา นาเสตพฺโพ, ปุน ปพฺพชฺชํ ยาจมาโนปิ อปโลเกตฺวา ปพฺพาเชตพฺโพ’’ติ วทนฺติฯ ภิกฺขูนํ อุปสมฺปทกมฺมวาจาสทิสนฺติ เอตฺถ ‘‘ยถา อุปสมฺปนฺโน สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย ยถานิวตฺถปารุโตว หุตฺวา ปจฺฉา อุปสมฺปนฺโน ปุพฺเพ อตฺตโน นวกตรสฺส สมานวสฺสิกสฺส ปุน วนฺทนาทีนิ กโรติ, เอวํ สามเณโรปิ ปุน คหิตสรโณ ตโต ปุพฺเพ อตฺตโน นวกตรสฺส สมานวสฺสิกสฺส สามเณรสฺส ปุน วนฺทนาทีนิ กโรติฯ ลิงฺคํ ปเนตฺถ วุฑฺฒตรภาวํ น สาเธตีติ วุตฺตํ โหตี’’ติ วุตฺตํฯ วิกาลโภชนํ สามเณรานํ วีติกฺกเมวาติ เอเกฯ ‘‘อจฺจโย มํ, ภนฺเต, อจฺจาคมา’’ติอาทินา นเยน อจฺจยํ เทสาเปตพฺโพฯ ‘‘ทิฏฺฐิยา อนิสฺสชฺชเนน ‘ตฺวํ, สามเณร, คจฺฉา’ติ วุตฺเตเยว ปาราชิโก โหตี’’ติ วุตฺตํ, ‘‘ยาวตติยนฺติ วุตฺตตฺตา พุทฺธาทีนํ อวณฺณภาสิตมตฺเตน จ ทิฏฺฐิคฺคหิตมตฺเตน จ สรณานิ น ภิชฺชนฺตีติ วุตฺตํ โหตี’’ติ วทนฺติฯ เอวํ สนฺเต ปาณาติปาตาทิํ กโรนฺตสฺสาปิ ตํ สมฺโภตีติ มม ตกฺโกฯ ‘‘นิสฺสีลสฺส ปุน นาสนา วุตฺตา’’ติ จ เกจิ วทนฺติ, ตํ ยุตฺตํ วิยฯ น หิ ภควา สีลวนฺตสฺส ลิงฺคนาสนํ อนุชานาตีติ วิจาเรตพฺพํ, ภิกฺขุนิทูสกาปเทเสน ภพฺพาภพฺเพ สงฺคณฺหาตีติ โปราณาฯ ‘‘ปพฺพชฺชมฺปิ น ลภตีติ ยถา เจตฺถ อยมตฺโถ ทสฺสิโต, ตถา ‘ปณฺฑโก, ภิกฺขเว, อนุปสมฺปนฺโน น อุปสมฺปาเทตพฺโพ, อุปสมฺปนฺโน นาเสตพฺโพ’ติ (มหาว. 109) อาทินา นเยน วุตฺตานมฺปิ ปพฺพชฺชํ นตฺถีติ ทีปิตํ โหติฯ น หิ อิทํ ฐานํ ฐเปตฺวา เตสํ ปพฺพชฺชาย วาริตฏฺฐานํ อตฺถิฯ ‘ภิกฺขุนิทูสโก, ภิกฺขเว, อนุปสมฺปนฺโน น อุปสมฺปาเทตพฺโพ, อุปสมฺปนฺโน นาเสตพฺโพ’ติ (มหาว. 114) วุตฺเตนปิ สมานตฺตา ตสฺส ปพฺพชฺชา วิย เตสมฺปิ ปพฺพชฺชา วาริตาว โหตีติปิ ทสฺเสตุํ ปุน ภิกฺขุนิทูสโกติ คหิตนฺติ อปเร’’ติ วุตฺตํฯ กิํ อิมินา? นนุ อฏฺฐกถายํ วุตฺตํ ‘‘ยสฺส เจตฺถ ปพฺพชฺชา วาริตา, ตํ สนฺธาย อิทํ วุตฺตํ อนุปสมฺปนฺโน น อุปสมฺปาเทตพฺโพ, อุปสมฺปนฺโน นาเสตพฺโพ’’ติฯ

อนาปุจฺฉาวรณวตฺถุอาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปณฺฑกวตฺถุกถาวณฺณนา

[109] โอปกฺกมิกปณฺฑกสฺส หีนงฺคตฺตา อปพฺพชิตสฺส ปพฺพชฺชา วาริตา, ปพฺพชิตสฺส อุปสมฺปทา น กาตพฺพาฯ ปุพฺเพ อุปสมฺปนฺนสฺส เจ อุปจรณํ อตฺถิ, น นาสนา กาตพฺพาติ โน ตกฺโกติ อาจริโยฯ ฉินฺนงฺคชาโต น ปณฺฑโกฯ ปญฺจสุ นปุํสกปณฺฑโกว อภาวโกฯ อิตเร จตฺตาโร สภาวกาติ เวทิตพฺพาฯ ภาโว ปน เตสํ ปณฺฑโก โหติฯ เอเต จตฺตาโรปิ กิร ปุริสาวาติ เอเกฯ อิตฺถีปิ ปกฺขปณฺฑกี โหตีติ เอเกฯ อุปกฺกเม กเต ปณฺฑกภาโว อวสฺสํ โหติ, ตสฺมา ปพฺพชฺชํ น ลภติฯ ‘‘ยทิ ปน กสฺสจิ น โหติ, ปพฺพชฺชา น วาริตาติ วินิจฺฉยํ วทนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ

‘‘ปพฺพชฺชา วาริตาติ อปณฺฑกปกฺเข ปพฺพาเชตฺวา ปณฺฑกปกฺเข นาเสตพฺโพติ อธิปฺปาโย’’ติ ลิขิตํฯ โปราณคณฺฐิปเท ปน มาสปณฺฑกเลขปณฺฑเกหิ สห สตฺต ปณฺฑกา วุตฺตาฯ ตตฺถ เลขปณฺฑโก นาม กิร มนฺตวเสน อุปหตพีโชฯ ตตฺถ ‘‘โอปกฺกมิกเลขปณฺฑกา ปพฺพชิตา น นาเสตพฺพาฯ โย ปพฺพาเชติ, ตสฺส ทุกฺกฏ’’นฺติ จ วุตฺตํฯ

ปณฺฑกวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เถยฺยสํวาสกวตฺถุกถาวณฺณนา

[110] เถยฺยสํวาสโกติ เอตฺถ กิญฺจาปิ พฺยญฺชนตฺถวเสน สํวาสตฺเถนโกว เถยฺยสํวาสโกติ ปญฺญายติ, อถ โข ตโย เถยฺยสํวาสกาฯ สํวาโสติ เจตฺถ น เอกกมฺมาทิโก สํวาโส, กินฺตุ ภิกฺขุวสฺสคณนาทิโก กิริยเภโท อิธ สํวาโส นามฯ อิมญฺหิ สกฺกา เถยฺยาย กาตุํ, เนตรนฺติ อฏฺฐกถาย อธิปฺปาโยฯ วิเทสํ คนฺตฺวา ปพฺพชิเตหิ ปุจฺฉิเต ‘‘ทสวสฺโส’’ติอาทิํ ภณนฺตสฺส โทโสฯ คิหีนํ วุตฺเต โทโส นตฺถีติ เกจิฯ ราชภยาทีหิ คหิตลิงฺคานํ ‘‘คิหี มํ สมโณติ ชานาตู’’ติ วญฺจนจิตฺเต สติปิ ภิกฺขูนํ วญฺเจตุกามตาย, เตหิ สํวสิตุกามตาย จ อภาวา โทโส น ชาโตฯ ‘‘สพฺพปาสณฺฑิยภตฺตานีติ วิหารํ อาคนฺตฺวา สงฺฆิกํ คณฺหนฺตสฺส สํวาสํ ปริหริตุํ ทุกฺกรํ, ตสฺมา วุตฺต’’นฺติ จ ลิขิตํฯ ‘‘สูปสมฺปนฺโน’’ติ วุตฺตตฺตา คหฏฺฐมฺปิ สเจ อุปสมฺปาเทนฺติ, สูปสมฺปนฺโนติ อาปนฺนํ, ‘‘อนุปสมฺปนฺนกาเลเยวา’’ติ อิมินา สเจ อุปสมฺปนฺนกาเล สุณาติ, สูปสมฺปนฺโน เอว อนาโรเจนฺโตปีติ ทสฺเสติฯ อนฺธกฏฺฐกถายํ, โปราณคณฺฐิปเทสุ จ ทุสฺสีลภิกฺขุ ‘‘เถยฺยสํวาสโก’’ติ วุตฺโต ‘‘เถยฺยาย โว, ภิกฺขเว, รฏฺฐปิณฺโฑ ภุตฺโต’’ติ (ปารา. 195) อิมินา กิร ปริยาเยนาติ เวทิตพฺพํฯ เตเนวาห ‘‘ตํ น คเหตพฺพ’’นฺติฯ ‘‘มหาเปฬาทีสู’’ติ เอเตน คิหิสนฺตกํ ทสฺสิตํฯ

สยํ สามเณโรว กูฏวสฺสานิ คเณตฺวา คณฺหนฺโต ปาราชิโก โหติ, เถยฺยสํวาสโก ปน น โหติ, ตถา ภิกฺขุปิ, โส ปน ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพติ อิมินา อธิปฺปาเยน ‘‘สยํ สามเณโรวา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อยํ ปน เถยฺยสํวาสโก นาม ยสฺมา ปพฺพชิโตว โหติ, นาปพฺพชิโต, ตสฺมา ‘‘เถยฺยสํวาสโก, ภิกฺขเว, อปพฺพชิโต น ปพฺพาเชตพฺโพ, ปพฺพชิโต นาเสตพฺโพ’’ติ วตฺตุํ น สกฺกาติ กตฺวา อิมสฺส วเสน ปณฺฑกโต ปฏฺฐาย ‘‘อนุปสมฺปนฺโน น อุปสมฺปาเทตพฺโพ’’ติอาทินา ปาฬิ ฐปิตา, น อุปสมฺปทามตฺตสฺเสว อภพฺพตฺตา เอกาทสนฺนมฺปิ เนสํ ปพฺพชฺชารหภาวปฺปสงฺคโตฯ อปิจ อนิฏฺฐโทสปฺปสงฺคโต ตถา เอว ปาฬิ ฐปิตาฯ