อิณายิกทาสวตฺถุกถาวณฺณนา

[96] ปสฺส เม ปตฺตจีวรมตฺตํ, อหํ อิทํ ทสฺสามีติ สามีจิ, ยโต นตฺถิ อาปตฺติฯ อุปฑฺฒุปฑฺฒนฺติ โถกํ โถกํฯ

[97] เทสจาริตฺตนฺติ สาวนปณฺณาโรปนาทิ ตํ ตํ เทสจาริตฺตํฯ ‘‘เทวทาสิปุตฺเต วฏฺฏตี’’ติ ลิขิตํฯ ‘‘อารามิกํ เจ ปพฺพาเชตุกาโม, อญฺญเมกํ ทตฺวา ปพฺพาเชตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ มหาปจฺจริวาทสฺส อยมิธ อธิปฺปาโยฯ ‘‘ภิกฺขุสงฺฆสฺส อารามิเก เทมา’’ติ ทินฺนตฺตา น เต เตสํ ทาสาฯ ‘‘อารามิโก จ เนว ทาโส น ภุชิสฺโสติ วตฺตพฺพโต น ทาโส’’ติ ลิขิตํฯ ตกฺกาสิญฺจนํ สีหฬทีเป จาริตฺตํฯ เต จ ปพฺพาเชตพฺพา สงฺฆสฺสารามิกตฺตาฯ นิสฺสามิกํ ทาสํ อตฺตนาปิ ภุชิสฺสํ กาตุํ ลภติฯ ‘‘ทาสสฺส ปพฺพชิตฺวา อตฺตโน สามิเก ทิสฺวา ปลายนฺตสฺส อาปตฺติ นตฺถีติ วทนฺตี’’ติ จ ลิขิตํฯ อตฺตโน วา ทาโส อสฺส ภิกฺขุโนติ อตฺโถฯ นิสฺสามิกสฺส ทาสสฺส ราชา สามิ, ตสฺมา ราชานํ วา ตสฺมิํ คาเม มนุสฺเส วา อาปุจฺฉิตฺวา ปพฺพาเชตพฺโพติ เอเกฯ ‘‘ภุชิสฺสํ กตฺวา’’ติ ลิขิตํฯ ตสฺส ปริหารํ ภณนฺติ ‘‘ยถา ภุชิสฺโส โหติ, ตถา กตฺตพฺโพ’’ติฯ เอวํ สงฺกปฺเปน วตฺวา ‘‘ปโยชนํ นตฺถี’’ติ เกหิจิ ลิขิตํฯ ภุชิสฺสํ กาตุเมว วฏฺฏตีติ ‘‘สเจ ปสฺสนฺติ, อนุพนฺธิสฺสนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ อาปตฺติ นตฺถิฯ ‘‘อสุทฺธา กิร เมติปิ ตํ สนฺธาเยว วุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ

อิณายิกทาสวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กมฺมารภณฺฑุวตฺถาทิกถาวณฺณนา

[98] กมฺมารภณฺฑูติ เอตฺถ ทารโก จูฬามตฺตํ ฐเปตฺวา อาคจฺฉติ, ตสฺมา อาปุจฺฉิตุํ ลภติฯ ตญฺเจ โส วา อญฺโญ วา อวหรติ, โทโส นตฺถิฯ ‘‘เกสมสฺสุโอโรหนํ อกตฺวา อสติยา สรณานิ ทตฺวา ปพฺพาเชติ, รุหเตวา’’ติ วทนฺติฯ

[101-3] เอตฺถ กุเลฯ

‘‘อุภยานิ โข ปนสฺส…เป.… อนุพฺยญฺชนโสติ สพฺโพปายํ ปเภโท มาติกาฏฺฐกถายํ ญาโต โหตี’’ติ จ ‘‘อาปตฺติํ ชานาตีติ ปาเฐ อวตฺตมาเนปิ อิทํ นาม กตฺวา อิทํ อาปชฺชตีติ ชานาติ เจ, วฏฺฏตี’’ติ จ ลิขิตํฯ ‘‘ตญฺจ โข ตโต ปุพฺเพ ปาเฐ ปคุเณ กเตติ คเหตพฺพํ, อาจริยุปชฺฌายานมฺปิ เอเสว นโย’’ติ วุตฺตํฯ

กมฺมารภณฺฑุวตฺถาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ราหุลวตฺถุกถาวณฺณนา

[105] ‘‘องฺคาริโน ทานิ ทุมา ภทนฺเต’’ติอาทีหิ (เถรคา. 527) สฏฺฐิมตฺตาหิฯ ทสฺเสหิ อิติ มํ อาณาเปสิฯ เอตฺถ อิติ-สทฺโท อาหริตพฺโพฯ โปกฺขรวสฺสนฺติ โปกฺขรปตฺตวณฺณํ อุทกํ, ตมฺหิ วสฺสนฺเต เตมิตุกามาว เตเมนฺติฯ อุณฺหีสโต ปฏฺฐายาติ มุทฺธโต ปฏฺฐายฯ

‘‘สินิทฺธนีลมุทุกุญฺจิตเกโส ,

สูริยนิมฺมลตลาภินลาโฏ;

ยุตฺตตุงฺคมุทุกายตนาโส,

รํสิชาลวิตโต นรสีโห’’ติฯ (อป. อฏฺฐ. 1.สนฺติเกนิทานกถา; ชา. อฏฺฐ. 1.สนฺติเกนิทานกถา) –

อาทิคาถาหิฯ อถ วา –

‘‘จกฺกวรงฺกิตรตฺตสุปาโท,

ลกฺขณมณฺฑิตอายตปณฺหิ;

จามรฉตฺตวิภูสิตปาโท,

เอส หิ ตุยฺห ปิตา นรสีโหฯ

‘‘สกฺยกุมารวโร สุขุมาโล,

ลกฺขณจิตฺติกปุณฺณสรีโร;

โลกหิตาย คโต นรวีโร,

เอส หิ ตุยฺห ปิตา นรสีโหฯ

‘‘ปุณฺณสสงฺกนิโภ มุขวณฺโณ,

เทวนราน ปิโย นรนาโค;

มตฺตคชินฺทวิลาสิตคามี,

เอส หิ ตุยฺห ปิตา นรสีโหฯ