เมนู

อญฺญติตฺถิยปุพฺพวตฺถุกถาวณฺณนา

[86] โย โส อญฺญติตฺถิยปุพฺโพติ เอตฺถ ทฺเว อตฺถวิกปฺปา – ตสฺส ปสูรสฺส ภิกฺขุภาวํ สนฺธาย อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ, โส ภิกฺขุ ตํเยว ติตฺถายตนํ สงฺกมีติ อยเมโก อตฺโถฯ เอวํ ติตฺถิยปกฺกนฺตโก ปุน คิหิเวเสน อาคโต อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ, โส อาคโต น อุปสมฺปาเทตพฺโพติ อยเมโก อตฺโถฯ ตํ อญฺญติตฺถิยปกฺกนฺตกํ ฐเปตฺวา ‘‘โย โส, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ’’ติ เอตฺถ น คิหิเวสธารโณว ปุพฺพสทฺเทน วุตฺโต, กินฺตุ ตสฺมิํ อตฺตโน ยถาสมาทินฺนติตฺถิยเวเส ฐิโตปิฯ ทิฏฺฐิวเสน อติตฺถิยภูตตฺตา อติตฺถิยปุพฺโพ, โส ปนาคโต วิพฺภนฺโต อาคจฺฉติ, ตสฺส ปริวาสทานกิจฺจํ นตฺถิฯ กิํ อิมสฺส อญฺญติตฺถิยปุพฺพสฺส ภิกฺขุเวสํ คเหตฺวา สรณคมเนน สามเณรปพฺพชฺชา ชาตา, น ชาตาติ? กิญฺเจตฺถ ยทิ ชาตา, ‘‘โย โส, ภิกฺขเว, อญฺโญปิ อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย อากงฺขติ ปพฺพชฺชํ, อากงฺขติ อุปสมฺปทํ, ตสฺส จตฺตาโร มาเส ปริวาโส ทาตพฺโพ’’ติ (มหาว. 86) วจนํ วิรุชฺฌติฯ อถ น ชาตา, ปริวาสกมฺมวาจาย ปพฺพชฺชาย อปรามสนํ วิรุชฺฌตีติฯ ตตฺถ มหาวิหารวาสิโน ‘‘สามเณรสฺเสว สโต ปริวาโส ทาตพฺโพ’’ติ วทนฺติฯ อิตเร ตถา น วทนฺติฯ เต หิ ‘‘เอวํ อาราธโก โข ภิกฺขเว อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อาคโต อุปสมฺปาเทตพฺโพ’ติ (มหาว. 87) สุตฺตปทํ ปริหริตพฺพํ, ปุเร จ ปจฺฉา จ ‘อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ’ติ วจนสามญฺญโต น สามเณโร ชาโตติ เจ, ยทิ เอวํ อปพฺพาเชตฺวาว อุปสมฺปาเทตพฺโพติ อาปชฺชติฯ ตโต จ สพฺพปฐมํ วุตฺตสุตฺตํ วิรุชฺฌติฯ ‘ติตฺถายตนํ สงฺกนฺโต’ติ ปาโฐปิ น สุนฺทรํฯ ปาณาติปาตาทีสุ อญฺญตรํ สเจ ภินฺทติ, จตฺตาโร มาเส ปริปุณฺเณปิ ปุน ปริปูเรตพฺพํ วิย ทิสฺสติฯ วุตฺตมฺปิ ตสฺส สํวรํ ภิกฺขุกรณตฺถาย อนุญฺญาตตฺตา สีเล วตฺตพฺพํ นตฺถี’’ติ วทนฺติ, วิจาเรตฺวา คเหตพฺพํฯ สรณานิ สเจ ภิชฺชนฺติ สามเณรสฺเสวฯ

อญฺญติตฺถิยปุพฺพวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปญฺจาพาธวตฺถุกถาวณฺณนา

[88] นขปิฏฺฐีติ จูฬงฺคุลินขปิฏฺฐิ อธิปฺเปตาฯ ‘‘ปฏิจฺฉนฺเน นขปิฏฺฐิโต มหนฺตมฺปิ วฏฺฏติ, เอวํ เสเสสุปี’’ติ เกจิ วทนฺติ, ตํ อฏฺฐกถาย น สเมติ วิยฯ ปทุมกณฺณิกาปิ อารุฬฺเห รตฺตปทุมวณฺณจิตฺรํฯ

ปญฺจาพาธวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โจรวตฺถุกถาวณฺณนา

[91-2] ธมฺมสามีติ ยสฺมา สยํ ธมฺมสามี, ตสฺมา ภิกฺขูหิ อปพฺพาเชตพฺพกมฺปิ โจรํ องฺคุลิมาลํ ปพฺพาเชตฺวา อายติํ เอวมาหาติ อตฺโถฯ ปาฬิโปตฺถเกสุ ‘‘ขรเภทโก’’ติปิ ลิขิตํฯ สนฺนิสินฺนาสูติ วูปสนฺตาสุฯ

โจรวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อิณายิกทาสวตฺถุกถาวณฺณนา

[96] ปสฺส เม ปตฺตจีวรมตฺตํ, อหํ อิทํ ทสฺสามีติ สามีจิ, ยโต นตฺถิ อาปตฺติฯ อุปฑฺฒุปฑฺฒนฺติ โถกํ โถกํฯ

[97] เทสจาริตฺตนฺติ สาวนปณฺณาโรปนาทิ ตํ ตํ เทสจาริตฺตํฯ ‘‘เทวทาสิปุตฺเต วฏฺฏตี’’ติ ลิขิตํฯ ‘‘อารามิกํ เจ ปพฺพาเชตุกาโม, อญฺญเมกํ ทตฺวา ปพฺพาเชตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ มหาปจฺจริวาทสฺส อยมิธ อธิปฺปาโยฯ ‘‘ภิกฺขุสงฺฆสฺส อารามิเก เทมา’’ติ ทินฺนตฺตา น เต เตสํ ทาสาฯ ‘‘อารามิโก จ เนว ทาโส น ภุชิสฺโสติ วตฺตพฺพโต น ทาโส’’ติ ลิขิตํฯ ตกฺกาสิญฺจนํ สีหฬทีเป จาริตฺตํฯ เต จ ปพฺพาเชตพฺพา สงฺฆสฺสารามิกตฺตาฯ นิสฺสามิกํ ทาสํ อตฺตนาปิ ภุชิสฺสํ กาตุํ ลภติฯ ‘‘ทาสสฺส ปพฺพชิตฺวา อตฺตโน สามิเก ทิสฺวา ปลายนฺตสฺส อาปตฺติ นตฺถีติ วทนฺตี’’ติ จ ลิขิตํฯ อตฺตโน วา ทาโส อสฺส ภิกฺขุโนติ อตฺโถฯ นิสฺสามิกสฺส ทาสสฺส ราชา สามิ, ตสฺมา ราชานํ วา ตสฺมิํ คาเม มนุสฺเส วา อาปุจฺฉิตฺวา ปพฺพาเชตพฺโพติ เอเกฯ ‘‘ภุชิสฺสํ กตฺวา’’ติ ลิขิตํฯ ตสฺส ปริหารํ ภณนฺติ ‘‘ยถา ภุชิสฺโส โหติ, ตถา กตฺตพฺโพ’’ติฯ เอวํ สงฺกปฺเปน วตฺวา ‘‘ปโยชนํ นตฺถี’’ติ เกหิจิ ลิขิตํฯ ภุชิสฺสํ กาตุเมว วฏฺฏตีติ ‘‘สเจ ปสฺสนฺติ, อนุพนฺธิสฺสนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ อาปตฺติ นตฺถิฯ ‘‘อสุทฺธา กิร เมติปิ ตํ สนฺธาเยว วุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ

อิณายิกทาสวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กมฺมารภณฺฑุวตฺถาทิกถาวณฺณนา

[98] กมฺมารภณฺฑูติ เอตฺถ ทารโก จูฬามตฺตํ ฐเปตฺวา อาคจฺฉติ, ตสฺมา อาปุจฺฉิตุํ ลภติฯ ตญฺเจ โส วา อญฺโญ วา อวหรติ, โทโส นตฺถิฯ ‘‘เกสมสฺสุโอโรหนํ อกตฺวา อสติยา สรณานิ ทตฺวา ปพฺพาเชติ, รุหเตวา’’ติ วทนฺติฯ

[101-3] เอตฺถ กุเลฯ