อาจริโย ฯ อาจริเยน อทินฺนํ น วฏฺฏตีติ เอตฺถ ‘‘ปพฺพชฺชา น รุหตีติ วทนฺตี’’ติ ลิขิตํฯ โปราณคณฺฐิปเทปิ ตเถว ลิขิตํฯ อุราทีนิ ฐานานิ นามฯ สํวุตาทีนิ กรณานิ นามฯ ‘‘อนุนาสิกนฺตํ กตฺวา เอกสมฺพนฺธํ กตฺวา ทานกาเล อนฺตรา อฏฺฐตฺวา วตฺตพฺพํฯ วิจฺฉินฺทิตฺวา ทาเนปิ ยถาวุตฺตฏฺฐาเน เอว วิจฺเฉโท, อญฺญตฺร น วฏฺฏตี’’ติ ลิขิตํฯ อนุนาสิกนฺเต ทิยฺยมาเน ขลิตฺวา ‘‘พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามี’’ติ มกาเรน มิสฺสีภูเต เขตฺเต โอติณฺณตฺตา วฏฺฏตีติ อุปติสฺสตฺเถโรฯ มิสฺสํ กตฺวา วตฺตุํ วฏฺฏติ, วจนกาเล ปน อนุนาสิกฏฺฐาเน วิจฺเฉทํ อกตฺวา วตฺตพฺพนฺติ ธมฺมสิริตฺเถโรฯ ‘‘เอวํ กมฺมวาจายมฺปี’’ติ วุตฺตํฯ อุภโตสุทฺธิยาว วฏฺฏตีติ เอตฺถ มหาเถโร ปติตทนฺตาทิการณตาย อจตุรสฺสํ กตฺวา วทติ, พฺยตฺตสามเณโร สมีเป ฐิโต ปพฺพชฺชาเปกฺขํ พฺยตฺตํ วทาเปติฯ มหาเถเรน อวุตฺตํ วทาเปตีติ น วฏฺฏติฯ กมฺมวาจาย อิตโร ภิกฺขุ เจ วทติ, วฏฺฏตีติฯ สงฺโฆ หิ กมฺมํ กโรติ, น ปุคฺคโลติฯ น นานาสีมปวตฺตกมฺมวาจาสามญฺญนเยน ปฏิกฺขิปิตพฺพตฺตาฯ อถ เถเรน จตุรสฺสํ วุตฺตํ ปพฺพชฺชาเปกฺขํ วตฺตุํ อสกฺโกนฺตํ สามเณโร สยํ วตฺวา วทาเปติ, อุภโตสุทฺธิ เอว โหติ เถเรน วุตฺตสฺเสว วุตฺตตฺตาฯ พุทฺธํ สรณํ คจฺฉนฺโต อสาธารเณ พุทฺธคุเณ, ธมฺมํ สรณํ คจฺฉนฺโต นิพฺพานํ, สงฺฆํ สรณํ คจฺฉนฺโต เสกฺขธมฺมํ, อเสกฺขธมฺมญฺจ สรณํ คจฺฉตีติ อคฺคหิตคฺคหณวเสน โยชนา กาตพฺพาฯ อญฺญถา สรณตฺตยสงฺกรโทโสฯ สพฺพมสฺส กปฺปิยากปฺปิยนฺติ ทสสิกฺขาปทวินิมุตฺตํ ปรามาสาปรามาสาทิฯ ‘‘อาภิสมาจาริเกสุ วิเนตพฺโพ’’ติ วจนโต เสขิยอุปชฺฌายวตฺตาทิอาภิสมาจาริกสีลมเนน ปูเรตพฺพํฯ ตตฺถ จาริตฺตสฺส อกรเณ วาริตฺตสฺส กรเณ ทณฺฑกมฺมารโห โหตีติ ทีเปติฯ

ปพฺพชฺชากถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติยมารกถาวณฺณนา

[35] ‘‘เตน เหตุนา’’ติ วจนโต ปาฬิยํ ‘‘โยนิโสมนสิการาสมฺมปฺปธานา’’ติ เหตฺวตฺเถ นิสฺสกฺกวจนนฺติ เวทิตพฺพํฯ

ทุติยมารกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุรุเวลปาฏิหาริยกถาวณฺณนา

[37-8] วเสยฺยามาติ ‘‘ตฺวญฺจ อหญฺจ วเสยฺยามา’’ติ ปิยวจเนน ตสฺส สงฺคณฺหนตฺถํ วุตฺตํ กิรฯ เตชสา เตชนฺติ อานุภาเวน อานุภาวํฯ เตโชธาตุยา วา เตโชธาตุํฯ อุภินฺนํ สโชติภูตานนฺติ อนาทรตฺเถ สามิวจนํ, ภาวสตฺตมีอตฺเถ วาฯ อคฺยาคารเมว อาทิตฺตํ, น ตตฺถ วสนโก สตฺตชาติโกฯ อจินฺเตยฺโย หิ อิทฺธิวิสโยฯ กสฺมา ปน ภควา อคฺยาคารมฺปิ อนาทิตฺตํ นาธิฏฺฐาสีติ? อตฺตโน ทุกฺขุปฺปาทาภาวสฺส อนติวิมฺหาทิภาวปฺปสงฺคโตฯ กิมตฺถํ ปรสนฺตกํ มหาสมฺภารปวตฺตํ ตํ วินาเสตีติ? ปุน ยถาโปราณํ อิทฺธานุภาเวน กตฺตุกามตาธิปฺปายโตฯ ปริยาทินฺโนติ ขยํ นีโตฯ เตชสา เตชนฺติ อานุภาเวน อานุภาวํฯ อคฺยาคารสฺส ปริตฺตตฺตา อิตโร อตฺโถ น สมฺภวติฯ อยมตฺโถ ‘‘มกฺขํ อสหมาโน’’ติ อิมินา อติวิย สเมติฯ อิทฺธานุภาวมกฺขนญฺหิ ตตฺถ มกฺโข นามฯ ปตฺเตนาติ ปทุมปตฺเตนาติปิ โปราณาฯ ปทุมินิสณฺเฑ ฐิโต หิ ภควา ตตฺถ อโหสีติ เตสํ มติฯ

[39] ทินฺนนฺติ อนุมตินฺติ อตฺโถฯ อภีโต นิพฺภโยฯ กสฺมา? ยโต โส มคฺเคน ภยมตีโตฯ ‘‘สุมนมนโสติ สุนฺทรจิตฺตสงฺขาตมโนฯ สุมโน เอว วา’’ติ ลิขิตํฯ เตโชวาติ อคฺคิ วิยฯ ธาตุกุสโลติ เตโชธาตุมฺหิ กุสโลฯ ‘‘พฺยวหิตา เจ’’ติ สทฺทลกฺขณตฺตา จ อุปสคฺโคฯ เตโชธาตุสมาปตฺตีสุ กุสโล อิจฺเจวตฺโถฯ อุทิจฺฉเรติ อุลฺโลเกสุํฯ ‘‘สํปริวาเรสุ’’นฺติ จ ลิขิตํฯ อิติ เอวํ ภณนฺตีติ อตฺโถฯ หตาติ สมาติ อตฺโถ, กาฬกาว โหนฺตีติ กิเรตฺถ อธิปฺปาโยฯ อีสกมฺปิ พฺยาปารํ อกตฺวา อุปสมานุรูปํ ติฏฺฐนฺติฯ เย จ อเนกวณฺณา อจฺจิโย โหนฺตีติ ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘นีลา อถ โลหิติกา’’ติอาทิมาหฯ

[40] จตุทฺทิสาติ จตูสุ ทิสาสุฯ

[44] ปํสุกูลํ อุปฺปนฺนนฺติ ปริเยสมานสฺส ปฏิลาภวเสน อุปฺปนฺนํ โหติฯ จิตฺตวิจิตฺตปาฏิหีรทสฺสนตฺถาย จ สา ปริเยสนาฯ