1. ปฐมาทิสิกฺขาปทวณฺณนา

[1067] ‘‘คพฺภินิ’’นฺติ ทสฺสนาทีหิปิ คพฺภสมฺภวโต วุตฺตํฯ ปทภาชเนปิ ปวาริตภาโว น ทิสฺสติฯ

[1074] ธาติ วาติ เอตฺถ ทารกํ สามิกานํ ทตฺวา อาหเฏ วฑฺเฒติ, ตถา มาตาปีติ เกจิฯ

[1080] ‘‘สิกฺขมาน’’นฺติ ปาฐํ ทีปวาสิโน โรเจนฺติ กิริยากิริยตฺตา, ชมฺพุทีปวาสิโน ‘‘สิกฺขมานา’’ติฯ ตสฺสตฺโถ สิกฺขาธมฺมมานนโต สิกฺขมานาติฯ อิธ กิริยา น โหติ, สญฺญาว อธิปฺเปตาฯ น เอตาสุ อสิกฺขิตา อุปสมฺปาเทตพฺพา อุปชฺฌายินีอาทีนํ อาปตฺติภาวาฯ ‘‘ตสฺสา อุปสมฺปทา โหติ เอวา’’ติ วทนฺติฯ

[1082] ธมฺมกมฺเมติ อุปสมฺปทกมฺมํ อธิปฺเปตํฯ

[1112] วุฏฺฐาปิตนฺติ สามเณริภูมิโต ยาย เถริยา อุปสมฺปทาเปกฺขา วุฏฺฐปิตา, สา เถรี วุฏฺฐาปิตา นาม, เตเนว ปุน วิเสสนตฺถํ ‘‘ปวตฺตินิ’’นฺติ อาหฯ

ปฐมาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

คพฺภินิวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. กุมาริภูตวคฺควณฺณนา

2. ทุติยาทิสิกฺขาปทวณฺณนา

[1124] ‘‘อนุชานามิ , ภิกฺขเว, อฏฺฐารสวสฺสาย กุมาริภูตาย…เป.… สิกฺขาสมฺมุติํ ทาตุ’’นฺติ อิธ วุตฺตํ วิย ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทสวสฺสาย คิหิคตาย…เป.… สิกฺขาสมฺมุติํ ทาตุ’’นฺติ น วุตฺตํ, ตสฺมา ‘‘ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย เอว คิหิคตาย สิกฺขาสมฺมุติ ทาตพฺพา’’ติ วุตฺตํฯ คิหิคตาย สิกฺขาสมฺมุติ ทาตพฺพาติ เอเกติ กตฺวา ทสวสฺสายปิ วฏฺฏติ ฯ กสฺมา? ‘‘อนาปตฺติ ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ ปริปุณฺณสญฺญา วุฏฺฐาเปตี’ติ (ปาจิ. 1093-1095) จ ‘อนาปตฺติ ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ…เป.… สิกฺขิตสิกฺขํ วุฏฺฐาเปตี’ติ (ปาจิ. 1097-1101) จ วุตฺตตฺตา’’ติ โปราณคณฺฐิปเท วุตฺตํฯ กิํ อิมินา ปริหาเรนฯ ‘‘ทสวสฺสาย คิหิคตาย สิกฺขาสมฺมุติ ทาตพฺพา’’ติ หิ วุตฺตํฯ ‘‘คิหิคตาติปิ วตฺตุํ น วฏฺฏตี’ติ สเจ วทนฺติ, กมฺมํ กุปฺปตี’’ติ ลิขิตํฯ

[1146] อหเมว นูน…เป.… อลชฺชินี, ยา สงฺโฆติ เอตฺถ ยา อหเมว นูน พาลาติ อตฺโถฯ ‘‘ยํ สงฺโฆ’’ติปิ อตฺถิ, ตตฺถ ยํ ยสฺมา เทติ, ตสฺมา อหเมว นูน พาลาติ อตฺโถฯ

[1159] ปุริสสํสฏฺฐา กุมารกสํสฏฺฐา จณฺฑี โสกาวาสาวกถํ สิกฺขมานาติ วุจฺจติ, ปทภาชเน เอว จายํ สิกฺขมานา ‘‘ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา’’ติ กสฺมา วุตฺตนฺติ? ปุพฺเพ คหิตสิกฺขตฺตา, ปุพฺเพ ปริปุณฺณสิกฺขตฺตา จ เอวํ วุจฺจตีติ เวทิตพฺพํฯ

[1166-7] ปหูตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปสฺสิตฺวาติ เอตฺถ ‘‘สิกฺขมานาย ญาตกา กิร สมฺปาทยิํสุ, ตํ ปสฺสิตฺวา เถเร ภิกฺขู อุยฺโยเชสิฯ อุยฺโยเชตฺวา เตสํ ฉนฺทํ คเหตฺวา ปุพฺเพ ฉนฺททายเก คณํ กตฺวา เสสานํ ฉนฺทํ ฉนฺทเมว กตฺวา กมฺมํ การาเปสี’’ติ โปราณคณฺฐิปเท วุตฺตํฯ ฉนฺทํ วิสฺสชฺเชตฺวาติ เอตฺถ อนุคณฺฐิปเท เอวํ วุตฺตํ ‘‘อิทํ กมฺมํ อชฺช น กตฺตพฺพํฯ ‘ยถาสุข’นฺติ วตฺวา วิสฺสชฺชิตํ โหติ, ตสฺมา โย โกจิ มุขโร, พาโล วา กิญฺจาปิ ‘ยถาสุข’นฺติ วทติ, เถรายตฺตตฺตา ปน เถรสฺส อนุมติยา สติยา วิสฺสชฺชิโต โหติ, อสติยา น โหติ, ตถาปิ ปุน ฉนฺทํ คเหตฺวาว กมฺมํ กโรนฺติ, อยํ ปโยโคฯ คหเณ ปโยชนํ ปน นตฺถิฯ สงฺฆตฺเถโร เจ วิสฺสชฺเชติ, ฉนฺทํ คเหตฺวาว กาตพฺพํฯ ฉนฺทํ วิสฺสชฺเชตฺวา กาเยน วุฏฺฐิตายาติ เอตฺถ อิธ สมฺพาโธ, ‘อมุกมฺหิ ฐาเน กริสฺสามา’ติ หตฺถปาสํ วิชหิตฺวาปิ คจฺฉนฺติ เจ, นตฺถิ โทโสฯ กิญฺจาปิ นตฺถิ, ตา ปน หตฺถปาสํ อวิชหิตฺวาว คจฺฉนฺติ, อยํ ปโยโค’’ติฯ ‘‘รตฺติปาริวาสิเย อุโปสถปวารณาว น วฏฺฏติ, อญฺญกมฺมํ ปน วฏฺฏติฯ อุโปสถปวารณาปิ อนุโปสถปวารณทิวเส น วฏฺฏนฺติ, อิตรํ สพฺพกาลํ วฏฺฏติฯ