เมนู

9. นวมสิกฺขาปทวณฺณนา

[832] ‘‘สามิเก อปโลเกตฺวา ฉฑฺเฑตี’’ติ กตฺถจิ โปตฺถเก นตฺถิ, กตฺถจิ อตฺถิ, อตฺถิภาโวว เสยฺโย กิริยากิริยตฺตา สิกฺขาปทสฺสฯ อิธ เขตฺตปาลกา, อารามาทิโคปกา จ สามิกา เอวฯ ‘‘สงฺฆสฺส เขตฺเต, อาราเม จ ตตฺถ กจวรํ น ฉฑฺเฑตพฺพนฺติ กติกา เจ นตฺถิ, ภิกฺขุสฺส ฉฑฺเฑตุํ วฏฺฏติ สงฺฆปริยาปนฺนตฺตา, น ภิกฺขุนีนํฯ ตาสมฺปิ ภิกฺขุนิสงฺฆสนฺตเก วุตฺตนเยน วฏฺฏติ, น ตตฺถ ภิกฺขุสฺส, เอวํ สนฺเตปิ สารุปฺปวเสเนว กาตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ

นวมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ทสมสิกฺขาปทวณฺณนา

[833] สาธุกีฬิตคีตํ วาติ เอตฺถ ปาจิณฺณคีตมฺปิ โสตุํ น วฏฺฏติฯ ‘‘คีตุปสญฺหิตํ ปน ธมฺมํ โสตุํ วฏฺฏตีติ ทีฆนิกายฏฺฐกถายํ วุตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ โปราณคณฺฐิปเท ปน ‘‘ธมฺมคีตมฺปิ น วฏฺฏตี’’ติ วตฺวา ‘‘พุทฺธสฺส คายาม วาเทมาติ วุตฺเต สมฺปฏิจฺฉิตุํ น วฏฺฏติ, ทุกฺกฏํ โหตี’’ติ วุตฺตํ, ‘‘ปูชํ กโรม, ชาตกํ วา วตฺถุํ วา เทเสมาติ วุตฺเต ‘สาธู’ติ สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏตี’’ติ จ วุตฺตํฯ

[836] เอกปโยโค นาม เอกทิวสาวโลกนํฯ เตสํเยวาติ เยสํ นจฺจํ ปสฺสติฯ ‘‘ภิกฺขุนี สยมฺปิ นจฺจิตุํ วา คายิตุํ วา วาทิตุํ วา น ลภตี’’ติอาทิ อิธ สิกฺขาปเท นตฺถิฯ กสฺมา? เอฬกโลมสมุฏฺฐานตฺตาฯ ยทิ เอวํ กสฺมา วุตฺตนฺติ เจ? สุตฺตานุโลมมหาปเทสโตฯ ยทิ นจฺจาทีนิ ปสฺสิตุํ วา โสตุํ วา น ลภติ, ปเคว อตฺตนา กาตุนฺติ นยโต ลพฺภมานตฺตา วุตฺตํฯ อิตรถา มหาปเทสา นิรตฺถกา สิยุํฯ เอวมญฺญตฺถาปิ นโย เนตพฺโพฯ ‘‘สมุฏฺฐานมฺปิ อิธ วุตฺตเมว อคฺคเหตฺวา ฉสมุฏฺฐานวเสน คเหตพฺพ’’นฺติ ลิขิตํฯ ตํ ‘‘อญฺเญ นจฺจ, คาย, วาเทหี’’ติ วตฺตุํ น ลพฺภตีติอาทิวจีกมฺมํ สนฺธาย ลิขิตญฺเจ, ตํ สุลิขิตํ เอฬกโลมสมุฏฺฐาเน วาจาย อภาวโตฯ ‘‘สยมฺปิ นจฺจิตุ’’นฺติอาทิกายกมฺมญฺเจ สนฺธาย ลิขิตํ, ทุลฺลิขิตํฯ

เอฬกโลมสมุฏฺฐานญฺหิ เอกนฺตโต กายกมฺมํ โหติ, ตสฺมา อุทฺธฏํ อคฺคเหตฺวา อาทิสทฺเทน สงฺคหิตเมว อิธ คเหตพฺพนฺติฯ เอตํ เอฬกโลมสมุฏฺฐานตฺตาติ เอตฺถ การณวจเน สุตฺตานุโลมมหาปเทสโตติ เอตฺถ ปน อุทฺธฏํ คเหตพฺพํ, เอวํ ยถาลาภวเสน ตํ ลิขิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ‘‘อาหจฺจภาสิตสิกฺขาปทวเสน เอฬกโลมสมุฏฺฐาน’’นฺติ วุตฺตนฺติ อุปติสฺสตฺเถโร ฯ ‘‘เอฬกโลมสมุฏฺฐานญฺเจ อิทํ สิกฺขาปทํ, อาณาปโก มุจฺเจยฺย, น จ มุจฺจตี’’ติ วุตฺตํฯ ตํ ‘‘กสฺมา’’ติ วุตฺเต ‘‘สพฺพอฏฺฐกถาสุ วุตฺต’’นฺติ อฏฺฐกถาจริโย อาหาติ ธมฺมสิริตฺเถโร

[837] อาราเม ฐตฺวาติ น เกวลํ ฐตฺวา, ตโต คนฺตฺวา ปน สพฺพิริยาปเถหิปิ ลภติฯ ‘‘อาราเม ฐิตาติ ปน อารามปริยาปนฺนาติ อตฺโถ, อิตรถา นิสินฺนาปิ น ลเภยฺยา’’ติ ลิขิตํ, ตํ สุลิขิตเมวฯ

ทสมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ลสุณวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อนฺธการวคฺควณฺณนา