เมนู

5. ปญฺจมสิกฺขาปทวณฺณนา

[812] ปญฺจเม อุทกสุทฺธิปจฺจเย สติปิ ผสฺสสาทิยเน ยถาวุตฺตปริจฺเฉเท อนาปตฺติฯ ตตฺถ ทฺวินฺนํ ปพฺพานนฺติ ‘‘ทฺวินฺนํ องฺคุลานํ สหปเวสเน เอเกกองฺคุลสฺส เอเกกํ ปพฺพํ กตฺวา ทฺเว ปพฺพา, เอกงฺคุลปฺปเวสเน ทฺวินฺนํ ปพฺพานํ อุปริ น วฏฺฏตีติ เวทิตพฺพํฯ มหาปจฺจริยมฺปิ อยเมว นโย ทสฺสิโต’’ติ ลิขิตํฯ

ปญฺจมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

[815] ฉฏฺฐสิกฺขาปทํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

7. สตฺตมสิกฺขาปทวณฺณนา

[820-822] ‘‘นครํ อติหรนฺตี’’ติ ปาโฐฯ ‘‘นครทฺวาเร อติหรนฺตี’’ติ กตฺถจิ, ตตฺถ ทฺวาเรนาติ อตฺโถฯ อยเมว วา ปาโฐฯ ตํ ปุพฺพาปรวิรุทฺธนฺติ ‘‘ปุนปิ วุตฺต’’นฺติ วุตฺตํ วาทํ สนฺธาย, น ตโต ปุพฺเพ ตตฺถ วุตฺตํ วาทํฯ เอตฺถ ‘‘มาตรมฺปิ วิญฺญาเปตฺวาติ วจเนน วิรุชฺฌตี’’ติ ลิขิตํ, ตํ ทุลฺลิขิตํ, น หิ เตน วิโรธํ สนฺธาย อิทํ วุตฺตนฺติฯ กรเณ เจ ปาจิตฺติยํ, การาปเนปิ ปาจิตฺติเยเนว ภวิตพฺพํฯ อถ การาปเน ทุกฺกฏํ, กรเณปิ ทุกฺกเฏเนว ภวิตพฺพํฯ น หิ กรเณ วา การาปเน วา วิเสโส อตฺถิ อาปชฺชเน สตีติ อธิปฺปาโยฯ

[823] สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏตีติ อปฺปฏิกฺขิปิตฺวา ‘‘สาธู’’ติ วตฺตุํ วฏฺฏตีติ อธิปฺปาโยฯ น หิ ปฏิคฺคเหตุํ วฏฺฏติฯ อนามาสตฺตา ‘‘อามกธญฺญํ ปน ญาตกปวาริตฏฺฐาเนปิ น วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํฯ อนุคณฺฐิปเท ปน ‘‘กปฺปิเยน ลทฺธํ ธญฺญํ ภชฺชิตฺวา ภุญฺชนฺติยา ทุกฺกฏํฯ อปรณฺเณปิ เอเสว นโย’’ติ จ ‘‘อนาปตฺติ อาพาธปจฺจยาติ วจนโต สตฺต ธญฺญานิปิ อนามาสานีติ สิทฺธํ, เตเนว เหฏฺฐา อฏฺฐกถายํ ทุกฺกฏวตฺถุมฺหิ สตฺต ธญฺญานิปิ คหิตานิ อนามาสานี’’ติ จ วุตฺตานิฯ อามาสานิ กปฺปิยวตฺถูนิ จ ยทิ ภเวยฺยุํ, ยถา ญาตกปวาริเต สนฺธาย ‘‘อปรณฺณํ วิญฺญาเปตี’’ติ อวิเสเสน วุตฺตํ, เอวํ ‘‘อนาปตฺติ ญาตกานํ ปวาริตานํ อญฺญสฺส อตฺถาย วิญฺญาเปติ, อุมฺมตฺติกาย อาทิกมฺมิกายา’’ติ วตฺตพฺพํฯ

ยสฺมา ทุกฺกฏวตฺถุตฺตา จ อนามาสตฺตา จ มาตรมฺปิ สตฺตวิธํ ธญฺญํ วิญฺญาเปตุํ น วฏฺฏติ , ตสฺมา ตทตฺถทีปนตฺถํ สตฺตวิธํ ธญฺญํ สนฺธาย ‘‘อนาปตฺติ อาพาธปจฺจยา’’ติ วุตฺตํ, ยถา ภิกฺขุนิยา อาพาธปจฺจยา วฏฺฏติ, ตถา ภิกฺขุสฺสาปีติ จฯ ยถา วา ปน ภิกฺขุนิยา ภชฺชนาทีนิ การาเปตุํ น วฏฺฏติ, เอวํ ภิกฺขุสฺสาปิฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ อนฺธกฏฺฐกถายํ ‘‘อญฺญตโร พาลภิกฺขุ กปฺปิยํ อชานนฺโต เอตทโวจ ‘อามกธญฺญํ สมฺปฏิจฺฉิตุํ ภิกฺขูนํ น วฏฺฏติฯ เอตํ ธญฺญํ ภชฺชิตฺวา โกฏฺเฏตฺวา ปจิตฺวา ยาคุขชฺชกํ ภตฺตญฺจ เทถา’ติ, อาณาปกสฺเสว ภิกฺขุสฺส อาปตฺติ, สพฺเพสํ อนาปตฺตี’’ติฯ ตสฺมา ‘‘สงฺฆวาริกานํ ธญฺญํ โกฏฺเฏถา’’ติ อารามิกานํ วตฺตุญฺจ น วฏฺฏติฯ ‘‘ทิวสํ ปริพฺพยํ คณฺหถ, ตณฺฑุเล สมฺปาเทถ, ตฺวํ เอตฺตเก คณฺห, ตฺวํ เอตฺตเก’’ติ เอวมาทีนิ ปน วตฺตุํ วฏฺฏตีติ จฯ ยํ ปน ‘‘อวิญฺญตฺติยา ลพฺภมานํ ปน นวกมฺมตฺถาย สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํ, ตมฺปิ เหฏฺฐา ‘‘อิมํ ตฬากํ เขตฺตํ วตฺถุํ วิหารสฺส เทมา’ติ วุตฺเต ‘สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํ นยํ สนฺธาย วุตฺตตฺตา สุวุตฺตเมวฯ ‘‘นวกมฺมตฺถาย ธญฺญํ เทมา’’ติ วุตฺเต ‘‘สาธู’’ติ วตฺตพฺพํฯ ยํ ปน เหฏฺฐา ‘‘ตตฺถ นิสฺสคฺคิยวตฺถุํ อตฺตโน วา สงฺฆคณปุคฺคลเจติยานํ วา อตฺถาย สมฺปฏิจฺฉิตุํ น วฏฺฏติ…เป.… ทุกฺกฏวตฺถุํ สพฺเพสมฺปิ อตฺถาย สมฺปฏิจฺฉโต ทุกฺกฏเมวา’’ติ วุตฺตํ, ตมฺปิ สุวุตฺตเมวฯ กสฺมา? ‘‘เจติยสฺส อตฺถาย ธญฺญํ ทาตุกาโมมฺหิ, ตุมฺเห ภนฺเต ตทตฺถาย สมฺปฏิจฺฉถา’’ติ วุตฺเต ปฏิคฺคเหตุํ อกปฺปิยตฺตาฯ ‘‘อิทํ ปน ตาทิสํ น โหตี’’ติ จ วุตฺตํฯ สพฺโพปายํ อุปติสฺสตฺเถรวาโท กิรฯ ธมฺมสิริตฺเถโร ปเนวมาห ‘‘ปุพฺเพปิ นวกมฺมตฺถาย ปฏิคฺคโห น วาริโต, สงฺฆสฺสตฺถาย ปฏิคฺคหิตมฺปิ ปฏิคฺคาหกสฺเสว อกปฺปิย’’นฺติฯ

สตฺตมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อฏฺฐมสิกฺขาปทวณฺณนา

[824] โปราณา ‘‘นิพฺพิฏฺฐราชภโฏ’’ติ ปฐนฺติฯ ตสฺสตฺโถ วาริตภตฺตเวตโน ราชภโฏติฯ ‘‘ตญฺเญว ภฏปถนฺติ ตํเยว ภตฺตเวตน’’นฺติ อตฺถํ วทนฺติฯ อุมฺมุกนฺติ อลาตํฯ

[826] เอตฺถ ฉฑฺฑิตํ กิริยาฯ อโนโลกนํ อกิริยา

อฏฺฐมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ