3. ตติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทวณฺณนา

[687] ภทฺทากาปิลานี มหากสฺสปสฺส ปุราณทุติยา กิรฯ ญาตีนํ กุลํ ยสฺมิํ คามเก, ตเทตํ คามกํ ญาติกุลํ, กุลสนฺนิหิตํ คามกํ อคมาสีติ อตฺโถฯ ‘‘อชํ คามํ เนตี’’ติอาทีสุ วิย วา ทฺวิกมฺมิกํ กตฺวา คามกํ อคมาสิ ญาติกุลํ อคมาสีติปิ ยุชฺชติฯ

[692] ‘‘อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อุปจารํ อติกฺกาเมนฺติยา’’ติ วจเนนปิ เอวํ เวทิตพฺพํ – วิกาลคามปฺปเวสเน ทฺวินฺนํ เลฑฺฑุปาตานํเยว วเสน อุปจาโร ปริจฺฉินฺทิตพฺโพ, อิตรถา ยถา เอตฺถ ปริกฺเขปารหฏฺฐานํ ปริกฺเขปํ วิย กตฺวา ‘‘อติกฺกาเมนฺติยา’’ติ วุตฺตํ, เอวํ ตตฺถาปิ ‘‘อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อุปจารํ อติกฺกมนฺตสฺสา’’ติ วเทยฺยฯ ยสฺมา ปน ตตฺถ ปริกฺเขปารหฏฺฐานโต อุตฺตริ เอโก เลฑฺฑุปาโต อุปจาโรติ อธิปฺเปโต, ตสฺมา ตทตฺถทีปนตฺถํ ‘‘อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อุปจารํ โอกฺกมนฺตสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ ยํ ปน อนฺธกฏฺฐกถายํ ‘‘ปริกฺเขปารหฏฺฐานํเยว ‘อุปจาร’นฺติ สลฺลกฺเขตฺวา ปริกฺเขปปริกฺเขปารหฏฺฐานานํ นินฺนานาการณทีปนตฺถํ ‘อุปจารํ โอกฺกมนฺตสฺสา’ติ วุตฺตํ ปาฬิวิเสสมสลฺลกฺเขตฺวาว อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อุปจารํ อติกฺกมนฺตสฺส อิธ อุปจาโร ปริกฺเขโป ยถา ภเวยฺย, ตํ อุปจารํ ปฐมํ ปาทํ อติกฺกมนฺตสฺส อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ ทุติยํ ปาทํ อติกฺกมนฺตสฺส อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสา’’ติ วุตฺตํ, ตํ น คเหตพฺพเมว ปาฬิยา วิเสสสพฺภาวโตติฯ ‘‘อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อุปจารํ โอกฺกมนฺติยาติปิ เอกจฺเจสุ ทิสฺสติ, ตํ น คเหตพฺพนฺติ อปเร’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ ‘‘ปาฬิวิเสสมสลฺลกฺเขตฺวา’’ติ ทุวุตฺตํ, กสฺมา? วิกาลคามปฺปเวสนสิกฺขาปเทปิ กตฺถจิ ‘‘อุปจารํ อติกฺกมนฺตสฺสา’’ติ ปาโฐ ทิสฺสตีติ, โส อนฺธกฏฺฐกถาปาฐโต คหิโตติ อาจริโยฯ อปริกฺขิตฺตสฺส อุปจาโรกฺกมนเมว ปาโฐ ยุชฺชติ, น อติกฺกมนํฯ กสฺมา? พหูสุ ฐาเนสุ ปาฬิยา อฏฺฐกถาหิ วิรุชฺฌนโต, อิมสฺมิํ วาปิ สิกฺขาปเท วิรุชฺฌติฯ กถํ? คณมฺหา โอหียมานาย อรญฺเญ อาปตฺติ โหติ, น คาเมฯ อถ จ ปน นิทสฺสนมฺปิ ‘‘สิกฺขาปทา พุทฺธวเรนา’’ติ (ปริ. 479) คาถา ทสฺสิตา, ตสฺมา อุปจาโรกฺกมนปริยาปนฺนนทิํ อติกฺกาเมนฺติยา โหติฯ