เมนู

1. ปฐมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทวณฺณนา

[681] อาหตโกติ อานีโต, นิยตโกติ อธิปฺปาโยฯ อกปฺปิยอฑฺโฑ นาม สงฺฆสฺส วา อารามิกปุคฺคลสฺส วา วตฺถุสฺส การณา สงฺฆสฺส วาริกภาเวน สยเมว วา อธิกรณฏฺฐานํ คนฺตฺวา ‘‘อมฺหากํ เอโส ทาโส, ทาสี, วาปี, เขตฺตํ, อาราโม, อารามวตฺถุ, คาโว, คาวี, มหิํสี, อชา, กุกฺกุฏา’’ติอาทินา โวหรติ, อกปฺปิยํฯ ‘‘อยํ อมฺหากํ อารามิโก อารามิกา, อยํ วาปี อิตฺถนฺนาเมน สงฺฆสฺส หตฺเถ โทหนตฺถาย ทินฺนาฯ อิโต เขตฺตโต อารามโต อุปฺปชฺชนกจตุปจฺจยา อิโต คาวิโต มหิํสิโต อชาโต อุปฺปชฺชนกโครสา อิตฺถนฺนาเมน สงฺฆสฺส ทินฺนา’’ติ ปุจฺฉิเต วา อปุจฺฉิเต วา วตฺตุํ วฏฺฏติฯ ‘‘กต’’นฺติ อวตฺวา ‘‘กโรนฺตี’’ติ วจเนน กิร อเนนกตํ อารพฺภ อาจิกฺขิตา นาม โหติฯ คีวาติ เกวลํ คีวา เอว โหติ, น ปาราชิกํฯ การาเปตฺวา ทาตพฺพาติ เอตฺถ สเจ อาวุธภณฺฑํ โหติ, ตสฺส ธารา น กาเรตพฺพา, อญฺเญน ปน อากาเรน สญฺญาเปตพฺพํฯ ‘‘ติจิตฺตํ ติเวทน’’นฺติ วุตฺตตฺตา ‘‘มานุสฺสยวเสน โกธุสฺสยวเสนา’’ติ ตพฺพหุลนเยน วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

ปฐมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทวณฺณนา

[683] ภฏิปุตฺตกานํ กุมารภฏิกานํ คณา ภฏิปุตฺตคณากปฺปนฺติ กปฺปิยํฯ กปฺปคติกนฺติ กปฺปิยสภาวํฯ ปกฺกนฺตาสุปีติ อตฺตโน ปริสํ ฐเปตฺวา อิตราสุ ปกฺกนฺตาสุฯ ปณฺณตฺติํ อชานนฺตา อริยาปิ วุฏฺฐาเปนฺตีติ กตฺวา วา กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติกฺขเณ วิปากาพฺยากตสมงฺคิตาวเสน วา ‘‘ติจิตฺต’’นฺติ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ‘‘ปพฺพาชเน น ทุกฺกฏ’’นฺติ โปราณคณฺฐิปเท วุตฺตํฯ

ทุติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ตติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทวณฺณนา

[687] ภทฺทากาปิลานี มหากสฺสปสฺส ปุราณทุติยา กิรฯ ญาตีนํ กุลํ ยสฺมิํ คามเก, ตเทตํ คามกํ ญาติกุลํ, กุลสนฺนิหิตํ คามกํ อคมาสีติ อตฺโถฯ ‘‘อชํ คามํ เนตี’’ติอาทีสุ วิย วา ทฺวิกมฺมิกํ กตฺวา คามกํ อคมาสิ ญาติกุลํ อคมาสีติปิ ยุชฺชติฯ

[692] ‘‘อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อุปจารํ อติกฺกาเมนฺติยา’’ติ วจเนนปิ เอวํ เวทิตพฺพํ – วิกาลคามปฺปเวสเน ทฺวินฺนํ เลฑฺฑุปาตานํเยว วเสน อุปจาโร ปริจฺฉินฺทิตพฺโพ, อิตรถา ยถา เอตฺถ ปริกฺเขปารหฏฺฐานํ ปริกฺเขปํ วิย กตฺวา ‘‘อติกฺกาเมนฺติยา’’ติ วุตฺตํ, เอวํ ตตฺถาปิ ‘‘อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อุปจารํ อติกฺกมนฺตสฺสา’’ติ วเทยฺยฯ ยสฺมา ปน ตตฺถ ปริกฺเขปารหฏฺฐานโต อุตฺตริ เอโก เลฑฺฑุปาโต อุปจาโรติ อธิปฺเปโต, ตสฺมา ตทตฺถทีปนตฺถํ ‘‘อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อุปจารํ โอกฺกมนฺตสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ ยํ ปน อนฺธกฏฺฐกถายํ ‘‘ปริกฺเขปารหฏฺฐานํเยว ‘อุปจาร’นฺติ สลฺลกฺเขตฺวา ปริกฺเขปปริกฺเขปารหฏฺฐานานํ นินฺนานาการณทีปนตฺถํ ‘อุปจารํ โอกฺกมนฺตสฺสา’ติ วุตฺตํ ปาฬิวิเสสมสลฺลกฺเขตฺวาว อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อุปจารํ อติกฺกมนฺตสฺส อิธ อุปจาโร ปริกฺเขโป ยถา ภเวยฺย, ตํ อุปจารํ ปฐมํ ปาทํ อติกฺกมนฺตสฺส อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ ทุติยํ ปาทํ อติกฺกมนฺตสฺส อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสา’’ติ วุตฺตํ, ตํ น คเหตพฺพเมว ปาฬิยา วิเสสสพฺภาวโตติฯ ‘‘อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อุปจารํ โอกฺกมนฺติยาติปิ เอกจฺเจสุ ทิสฺสติ, ตํ น คเหตพฺพนฺติ อปเร’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ ‘‘ปาฬิวิเสสมสลฺลกฺเขตฺวา’’ติ ทุวุตฺตํ, กสฺมา? วิกาลคามปฺปเวสนสิกฺขาปเทปิ กตฺถจิ ‘‘อุปจารํ อติกฺกมนฺตสฺสา’’ติ ปาโฐ ทิสฺสตีติ, โส อนฺธกฏฺฐกถาปาฐโต คหิโตติ อาจริโยฯ อปริกฺขิตฺตสฺส อุปจาโรกฺกมนเมว ปาโฐ ยุชฺชติ, น อติกฺกมนํฯ กสฺมา? พหูสุ ฐาเนสุ ปาฬิยา อฏฺฐกถาหิ วิรุชฺฌนโต, อิมสฺมิํ วาปิ สิกฺขาปเท วิรุชฺฌติฯ กถํ? คณมฺหา โอหียมานาย อรญฺเญ อาปตฺติ โหติ, น คาเมฯ อถ จ ปน นิทสฺสนมฺปิ ‘‘สิกฺขาปทา พุทฺธวเรนา’’ติ (ปริ. 479) คาถา ทสฺสิตา, ตสฺมา อุปจาโรกฺกมนปริยาปนฺนนทิํ อติกฺกาเมนฺติยา โหติฯ