5. ตลสตฺติกสิกฺขาปทวณฺณนา

[456] ‘‘กายํ วา กายปฏิพทฺธํ วา’’ติ (ปาจิ. 456) วจนโต กายาทีสุ ยํ อุจฺจาเรติ , ตํ ตลํ นามฯ ตลเมว ตลสตฺติกํฯ โปถนสมตฺถฏฺเฐน สตฺติกนฺติ เอเกฯ ตํ ‘‘อุปฺปลปตฺตมฺปี’’ติ อิมินา นิยเมติฯ เอวํ กุปิตา หิ โกปวเสน โปถนาสมตฺถตํ อวิจาเรตฺวา ยํ กิญฺจิ หตฺถคตํ ปฏิกฺขิปนฺติ, สุขสมฺผสฺสมฺปิ โหตุ, ปาจิตฺติยเมวฯ ยสฺมา ปหริตุกามตาย ปหเฏ ปุริเมน ปาจิตฺติยํฯ เกวลํ อุจฺจาเรตุกามตาย อุคฺคิรณมตฺเต กเต อิมินา ปาจิตฺติยํฯ อิมินา ปน วิรชฺฌิตฺวา ปหาโร ทินฺโน, ตสฺมา น ปหริตุกามตาย ทินฺนตฺตา ทุกฺกฏํฯ กิมิทํ ทุกฺกฏํ ปหารปจฺจยา, อุทาหุ อุคฺคิรณปจฺจยาติ? ปหารปจฺจยา เอว ทุกฺกฏํฯ ปุริมํ อุคฺคิรณปจฺจยา ปาจิตฺติยนฺติ สทุกฺกฏํ ปาจิตฺติยํ ยุชฺชติฯ ปุริมญฺหิ อุคฺคิรณํ, ปจฺฉา ปหาโรฯ น จ ปจฺฉิมปหารํ นิสฺสาย ปุริมํ อุคฺคิรณํ อนาปตฺติวตฺถุกํ ภวิตุมรหตีติ โน ตกฺโกติ อาจริโยฯ ‘‘เตน ปหาเรน หตฺถาทีสุ ยํ กิญฺจิ ภิชฺชติ, ทุกฺกฏเมวา’’ติ อิมินาปิ ปหารปจฺจยา ทุกฺกฏํฯ อุคฺคิรณํ ยถาวตฺถุกเมวาติ สิทฺธํ, สุฏฺฐุ วีมํสิตพฺพํฯ ‘‘ติรจฺฉานาทีนํ อสุจิกรณาทีนิ ทิสฺวา กุชฺฌิตฺวาปิ อุคฺคิรนฺตสฺส โมกฺขาธิปฺปาโย เอวา’’ติ วทนฺติฯ

ตลสตฺติกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. อมูลกสิกฺขาปทวณฺณนา

[462] อุปสมฺปนฺเน อนุปสมฺปนฺนสญฺญี อมูลเกน สงฺฆาทิเสเสนาติ สุกฺกวิสฺสฏฺฐิกายสํสคฺคาทินา สงฺฆาทิเสสาปตฺติยา วตฺถุนาติ เวทิตพฺพํฯ น หิ อนุปสมฺปนฺนสฺส สงฺฆาทิเสสาปตฺติ นาม อตฺถิฯ

อมูลกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. สญฺจิจฺจสิกฺขาปทวณฺณนา

[468] อูนวีสติวสฺโส มญฺเญติ เอตฺถ สยํ สญฺญาย ตถา อมญฺญนฺโต กุกฺกุจฺจุปฺปาทนตฺถํ ‘‘มญฺเญ’’ติ วทนฺโต กิํ มุสาวาเทน กาเรตพฺโพติ? น สิยา องฺคสมฺปตฺติยา, น จ เกวลํ ‘‘มญฺเญ’’ติ อิมินา นิยมโต องฺคสมฺปตฺติ โหติฯ ปรมตฺถวิหิตํ กตฺถจิ โหติฯ ‘‘อุทกํ มญฺเญ อาทิตฺต’’นฺติอาทิมฺหิ ปโร กุกฺกุจฺจํ อุปฺปาเทตุ วา , มา วา, ตํ อปฺปมาณนฺติ มาติกาฏฺฐกถายํ (กงฺขา. อฏฺฐ. สญฺจิจฺจสิกฺขาปทวณฺณนา) ‘‘กุกฺกุจฺจุปฺปาทน’’นฺติ ตสฺส อธิปฺปายวเสน วุตฺตนฺติฯ

สญฺจิจฺจสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ