10. กณฺฏกสิกฺขาปทวณฺณนา

[428] ยตฺถ เต น ปสฺสามาติ เตติ ตํฯ อถ วา ตว รูปาทิํ น ปสฺสามฯ อยํ สมณุทฺเทโส ปาราชิโก โหติฯ ‘‘สเจ ตํ ทิฏฺฐิํ ปฏินิสฺสชฺชติ, สงฺฆสฺส อาโรเจตฺวา สงฺฆานุมติยา ปพฺพาเชตพฺโพ’’ติ โปราณคณฺฐิปเท วุตฺตํ, ตํ น ยุตฺตํ, ทณฺฑกมฺมนาสนา หิ อิธาธิปฺเปตาฯ ยทิ โส ปาราชิโก, ลิงฺคนาสนา นาม สิยาฯ เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ จ ทิฏฺฐิ สตฺถริ อสตฺถาทิทิฏฺฐิ น โหติฯ สเจ สา ยสฺส อุปฺปชฺชติ, โส ปาราชิโก โหติ, ตสฺมิมฺปิ เอวเมว ปฏิปชฺชิตพฺพํ สํวเร อติฏฺฐนฺโต ลิงฺคนาสนาเยว นาเสตพฺโพติ อาจริยสฺส ตกฺโกฯ

กณฺฏกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมตฺโต วณฺณนากฺกเมน สปฺปาณกวคฺโค สตฺตโมฯ

8. สหธมฺมิกวคฺโค

1. สหธมฺมิกสิกฺขาปทวณฺณนา

[434] สหธมฺมิกสิกฺขาปทํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

2. วิเลขนสิกฺขาปทวณฺณนา

[438] อาปตฺติญฺจ สติสมฺโมสายาติ เอตฺถ จ-สทฺโท กตฺตพฺพญฺจ น กโรตีติ ทีเปติ, น จตฺตาริ เอวาติ วุตฺตํ โหติฯ รฏฺเฐกเทโส ชนปโทฯ พุทฺธกาเล อริฏฺฐกณฺฏกา สาสนปจฺจตฺถิกาฯ ‘‘นาลํ อนฺตรายายา’’ติ วจเนน หิ เต ภควโต อสพฺพญฺญุตํ ทีเปนฺติฯ ปรินิพฺพุเต ภควติ ทสวตฺถุทีปกา วชฺชิปุตฺตกาฯ เต หิ วินยสาสนปจฺจตฺถิกาฯ ปรูปหาราทิวาทา ปน สุตฺตนฺตาภิธมฺมปฺปจฺจตฺถิกาฯ เก ปน เต? เอกจฺเจ มหาสงฺฆิกาทโย, น สพฺเพติ ทีปนตฺถํ ‘‘ปรูปหารา…เป.… วาทา’’ติ วิเสสนวจนมาหฯ ตตฺถ เย กุหกา ปาปิจฺฉกา อภูตํ อุลฺลปิตฺวา ปฏิลทฺธวรโภชนานิ ภุญฺชิตฺวา มุฏฺฐสฺสตี นิทฺทํ โอกฺกมิตฺวา สุกฺกวิสฺสฏฺฐิํ ปตฺตา, อญฺเญหิ ตํ ทิสฺวา ‘‘อตฺถิ อรหโต สุกฺกวิสฺสฏฺฐี’’ติ วุตฺเต ‘‘มารกายิกา อุปสํหรนฺตี’’ติ วตฺวา ชนํ วญฺเจนฺติฯ เย จ สมฺมาปฏิปนฺนา อกุหกา, เตปิ ตํ วจนํ สุตฺวา เกจิ ตํทิฏฺฐิกา โหนฺติ อธิมานิโน จฯ อตฺตโน สุกฺกวิสฺสฏฺฐิํ ปสฺสิตฺวาปิ นาธิมุจฺจนฺติ, อนธิคเต อธิกตสญฺญิโนว โหนฺติฯ ตถา อตฺถิ อรหโต อญฺญาณกงฺขาวิตรณา นามโคตฺตาทีสุ วิย สจฺเจสุ ปรวิตรณา ปเรหิ ปญฺญตฺตา นามานีติ อธิปฺปาโย ยถาสมฺภวํ โยเชตพฺโพฯ ตตฺถ วินยธโร ‘‘อฏฺฐานเมตํ, ภิกฺขเว, อนวกาโส , ยํ อรหโต อสุจิ มุจฺเจยฺย (กถา. 313; มหาว. 353)ฯ ทิฏฺฐธมฺมา…เป.… อปรปฺปจฺจยา สตฺถุสาสเน’’ติอาทีนิ (มหาว. 30) สุตฺตปทานิ ทสฺเสตฺวา เต สาสนปจฺจตฺถิเกสุ นิคฺคหิตํ นิคฺคณฺหาตีติ อธิปฺปาโยฯ อิตเร ‘‘ปริยตฺติ มูล’’นฺติ วาทิโนฯ ‘‘ปาติโมกฺเข อุทฺทิสฺสมาเน’’ติ นิทานวเสน วุตฺตํฯ ตถาคตสฺส วิภงฺคปทานิ สิทฺธานิฯ สิทฺเธเยว กิํ อิมสฺส องฺคานิ? ครหิตุกามตา อุปสมฺปนฺนสฺส สนฺติเก สิกฺขาปทวิวณฺณนญฺจาติฯ

วิเลขนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. โมหนสิกฺขาปทวณฺณนา

[444] โมหนสิกฺขาปทํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

4. ปหารสิกฺขาปทวณฺณนา

[452] รตฺตจิตฺโตติ กายสํสคฺคราเคนฯ วิเหเฐตุกามํ ปน ทิสฺวา ‘‘สเจ อหํ อิมํ มาเรมิ, นตฺถิ เม โมกฺโข’’ติ จินฺเตตฺวา กุปิโต สตฺตสญฺญํ ปุเรกฺขตฺวา ปหารํ เทติ, ตสฺส ยถาวตฺถุกเมวฯ

ปหารสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ