4. ทุฏฺฐุลฺลสิกฺขาปทวณฺณนา

[399] ‘‘ปาราชิกานีติ อตฺถุทฺธารวเสน ทสฺสิตานี’’ติ กถํ วิญฺญายตีติ เจ? ปริวารปาฬิโตฯ วุตฺตญฺหิ ตตฺถ ‘‘อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา จตสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ ภิกฺขุนี ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ เวมติกา ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ อาจารวิปตฺติํ ปฏิจฺฉาเทติ , อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ (ปริ. 290)ฯ ปาราชิกํ ปฏิจฺฉาเทนฺโต ภิกฺขุ อนาปตฺติ, โน อาปตฺติํ อาปชฺชติ อวุตฺตตฺตาติ เจ? น, สํกิลิฏฺเฐน จิตฺเตน ปฏิจฺฉาทเน วินา อาปตฺติยา อสมฺภวโตฯ ทุกฺกฏวาเร วตฺตพฺพาปิ ปาราชิกาปตฺติโย ปฐมํ อตฺถุทฺธารวเสน สงฺฆาทิเสเสหิ สห วุตฺตตฺตา น สกฺกา ปุน วตฺตุนฺติ น วุตฺตาติ เวทิตพฺพาฯ

ยาว โกฏิ น ฉิชฺชตีติ เจตฺถ โย อนฺตมโส ปฏิจฺฉาทนตฺถํ อญฺญสฺส อาโรเจตุ วา, มา วา, ปฏิจฺฉาทนจิตฺเตเนว อาปตฺติํ อาปนฺโนฯ ตสฺส ปุน อญฺญสฺส ปฏิจฺฉาทนตฺถํ อนาโรจเนเนว น โกฏิ ฉินฺนา โหติ, กิํ ปุน ปฏินิวตฺติตฺวา วจเนน ปโยชนนฺติ น อนฺติมสฺส อนาโรจเนน ฉินฺนา โหติ, อปฺปฏิจฺฉาทเนน เอว ฉินฺนา โหติ, ตโต อปฺปฏิจฺฉาทนตฺถํ อปุพฺพสฺส อาโรเจตพฺพํ, ตโต ปฏฺฐาย โกฏิ ฉินฺนา โหติ, ตทภาโว ปฏินิวตฺติตฺวา อปฺปฏิจฺฉาทนตฺถํ อาโรเจตพฺพํ, เอวมฺปิ โกฏิ ฉินฺนา โหตีติ เอวํ โน ปฏิภาตีติ อาจริโยฯ ตติเยน ทุติยสฺสาติ เอตฺถ ‘‘ทุติโย นาม ปฐโม’’ติ วทนฺตานํ ‘‘วตฺถุ ปุคฺคโล น วตฺตพฺโพ’’ติ วาริตตฺตา น สุนฺทรํฯ อญฺญสฺส จตุตฺถสฺส อาโรจเนปิ น สุนฺทรํฯ กสฺมา? ปุพฺเพว สุตฺวา อญฺญสฺส อนาโรจิตตฺตาฯ ‘‘สุเตน อญฺญสฺส อาโรเจตพฺพํ สิยา’’ติ วทนฺติฯ

ทุฏฺฐุลฺลสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. อูนวีสติวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา

[404] ปุนปฺปุนํ อุปฺปชฺชนโต พหุธาฯ หายนวฑฺฒนนฺติ มาตุกุจฺฉิสฺมิํ เจ ทฺวาทสนฺนํ มาสานํ อูนตาย หายนํ กตํฯ ปสูตสฺส วฑฺฒนํ กาตพฺพํฯ มาตุกุจฺฉิสฺมิํ เจ วฑฺฒนํ กตํฯ ปสูตสฺส หายนํ กาตพฺพํฯ นิกฺขมนียปุณฺณมาสี นาม สาวณมาสสฺส ปุณฺณมาสีฯ ‘‘ปาฏิปททิวเสติ ทุติเย อุปคจฺฉติ ทิวเส’’ติ ลิขิตํฯ โส หิ ปสูตทิวสโต ปฏฺฐาย ปริปุณฺณวีสติวสฺโส โหติฯ อวเสสานํ ทฺวินฺนํ วสฺสานํ อธิกทิวสานิ โหนฺเตว, ตสฺมา นิกฺกงฺขา หุตฺวา อุปสมฺปาเทนฺติฯ ตํ สนฺธายาติ คพฺภวสฺสญฺจ ปวาเรตฺวา ลทฺธวสฺสญฺจ อคเณตฺวา ชาตทิวสโต ปฏฺฐาย คเณตฺวา เอกูนวีสติวสฺสํฯ เอกูนวีสติวสฺโสติ ‘‘คพฺภวสฺสํ เอว ปหายา’’ติ ลิขิตํ, ตํ ทุลฺลิขิตํฯ

[406] อญฺญํ อุปสมฺปาเทตีติ อุปชฺฌาโย วา อาจริโย วา หุตฺวา อุปสมฺปาเทติฯ ‘‘โอปปาติกสฺส โสฬสวสฺสุทฺเทสิกภาวโต ปุน จตฺตาโร วสฺเส อติกฺกมิตฺวา อุปสมฺปทา กาตพฺพา’’ติ อาจริยา วทนฺตีติ เกจิฯ

อูนวีสติวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. เถยฺยสตฺถสิกฺขาปทวณฺณนา

[409] เถยฺยสตฺโถ เจ สุทฺธมาตุคาโม ทฺเว อาปตฺติโยฯ อถ ภิกฺขุนิโย, สมโย รกฺขติฯ เถยฺยสตฺถภาวสฺส ฐานํ กตฺวา รกฺขณียตฺตา สหธมฺมิกานํ รกฺขติเยวาติ เอเกฯ เถยฺยภาเว น สหธมฺมิกตา, ตสฺมา น รกฺขติ เอวาติ เอเกฯ อปาราชิกเถยฺยภาเว สติ สหธมฺมิกภาโวติ เจ? อิตรสฺมิํ อิตรนฺติ สมโย อนิสฺสโฏ อาปชฺชติฯ ภิกฺขุ เถยฺยสตฺโถ เจ, ยถาวตฺถุกเมวฯ เถยฺยสตฺเถ เถยฺยสตฺถสญฺญี สทฺธิํ สํวิธายาติ จฯ ‘‘สทฺธิ’’นฺติ ปทํ เกสุจิ นตฺถิ, ตํ อนนุรูปํฯ ตถา ทุติเยปิฯ

เถยฺยสตฺถสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. สํวิธานสิกฺขาปทวณฺณนา

[412] ‘‘เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรา อิตฺถี’’ติ จ ปาโฐ อตฺถิ, เกสุจิ นตฺถิฯ นตฺถิภาโว สุนฺทโร ‘‘เตน โข สมเยนา’’ติ อธิการตฺตาติ เกจิฯ อิธ เอกโตอุปสมฺปนฺนา, สิกฺขมานา, สามเณรีติ อิมาปิ ติสฺโส สงฺคหํ คจฺฉนฺติฯ อิมาสํ ปน สมโย รกฺขติ, อยมิมาสํ, มาตุคามสฺส จ วิเสโสฯ

[414] อปิเจตฺถ ‘‘วิญฺญู ปฏิพลา’’ติ วจนโต อปฺปฏิพลา อนาปตฺติวตฺถุกาติ เอเก, ตํ น ยุตฺตํ ทุกฺกฏวตฺถุกตฺตาฯ