9. เสนาวาสสิกฺขาปทวณฺณนา

[319] นวเม เสนาปริกฺเขเปน วา ปริกฺเขปารหฏฺฐาเนน วา สญฺจรณฏฺฐานปริยนฺเตน วา ปริจฺฉินฺทิตพฺพาฯ

เสนาวาสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. อุยฺโยธิกสิกฺขาปทวณฺณนา

[324] ทสเม เอกเมกํ ทสฺสนาย คจฺฉติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ ยตฺถ ฐิโต ปสฺสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติอาทิฯ อฏฺฐเม ปน เอกเมกํ ทสฺสนาย คจฺฉติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ ยตฺถ ฐิโต ปสฺสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ปาฬิฯ กสฺมา? องฺคปฺปมาณาเภเทปิ อนีกวิเสสโตฯ ทสเม ปน อฏฺฐมงฺคสฺส ทสฺสเนน ทุกฺกฏํ สิยาติฯ

อุยฺโยธิกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมตฺโต วณฺณนากฺกเมน อเจลกวคฺโค ปญฺจโมฯ

6. สุราปานวคฺโค

1. สุราปานสิกฺขาปทวณฺณนา

อายสฺมโต ยํ มุนิ สาคตสฺส,

มหิทฺธิกตฺตสฺส นิทสฺสเนน;

ปานสฺส โทโส ตสฺส ทสฺสนตฺถํ,

ปุพฺเพว โส ภทฺทวติํ ปยาโตฯ

ตสฺมา ปสฺสํ นาคมโปถยิตฺวา,

วินิสฺสฏํ สาคตํ อิทฺธิยา จ;

นโต สุราปานนิเสธนตฺถํ,

โกสมฺพิเมวชฺฌคมาติ เญยฺยํฯ

[326-8] ปสุปาลกาติ อชปาลกาฯ เยน มชฺชติ, ตสฺส พีชโต ปฏฺฐายฯ เกจิ ‘‘สจิตฺตกปกฺเข จิตฺตํ อกุสลเมวาติ (กงฺขา. อฏฺฐ. ปฐมปาราชิกวณฺณนา) วุตฺตตฺตา วตฺถุํ ชานิตฺวา ปิวโต อกุสล’’นฺติ วทนฺติฯ เอวํ สติ ‘‘อกุสเลเนว ปาตพฺพตายาติ น วตฺตพฺพ’’นฺติ วุตฺเต ‘‘สจิตฺตกปกฺขเมว สนฺธายา’’ติ วทนฺติฯ เอวํ สติ ‘‘กุสลากุสลาพฺยากตจิตฺตนฺติ วตฺตพฺพ’’นฺติ วุตฺเต ตมฺปิ ‘‘ตพฺพหุลนเยน วุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ กงฺขาวิตรณิยมฺปิ อวิเสเสตฺวา ‘‘อกุสลจิตฺต’’นฺติ (กงฺขา. อฏฺฐ. สุราปานสิกฺขาปทวณฺณนา) วุตฺตํ, ตสฺมา ‘‘ตํ อกุสเลเนว ปิวตี’’ติ วทนฺตีติฯ

สุราปานสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. องฺคุลิปโตทกสิกฺขาปทวณฺณนา

[330] องฺคุลิปโตทกสิกฺขาปทํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

3. หสธมฺมสิกฺขาปทวณฺณนา

[336] ตติเย กถํ ติเวทนํ? หสาธิปฺปาเยเนว ‘‘ปรสฺส ทุกฺขํ อุปฺปาเทสฺสามี’’ติ อุทกํ ขิปนฺตสฺส ทุกฺขเวทนํฯ เสสํ อุตฺตานํฯ

อิทํ สญฺญาวิโมกฺขญฺเจ, ติกปาจิตฺติยํ กถํ;

กีฬิตํว อกีฬาติ, มิจฺฉาคาเหน ตํ สิยาฯ

เอตฺตาวตา กถํ กีฬา, อิติ กีฬายํ เอวายํ;

อกีฬาสญฺญี โหเตตฺถ, วินยตฺถํ สมาทเยฯ

เอกนฺตากุสโล ยสฺมา, กีฬายาภิรตมโน;

ตสฺมา อกุสลํ จิตฺตํ, เอกเมเวตฺถ ลพฺภตีติฯ

หสธมฺมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ