[261] มหานามสิกฺขาปเทน กาเรตพฺโพติ สงฺฆวเสน ปวาริเต เภสชฺชตฺถาย สปฺปิอาทิปญฺจกํ วิญฺญาเปติ เจ, ตตฺถ ‘‘น เภสชฺเชน กรณีเยน เภสชฺช’’นฺติ เอตฺถ สงฺคหํ คจฺฉติ, ตสฺมา ‘‘เตน ปาจิตฺติย’’นฺติ วุตฺตํฯ ปาฬิมุตฺตเกสุ ‘‘ภิกฺขุนีนมฺปิ ทุกฺกฏ’’นฺติ ลิขิตํฯ

ปณีตโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ทนฺตโปนสิกฺขาปทวณฺณนา

[264-5] มุขทฺวารนฺติ กณฺฐนาฬิฯ อุจฺจารณมตฺตนฺติ อุกฺขิปิตพฺพมตฺตกํฯ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวาติ สมุทาจารวเสน, อฉฑฺฑิเตปิ ‘‘วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํฯ หตฺถปาสาติกฺกมนฺติ ทายกสฺสฯ ภิกฺขุสฺส เทตีติ อญฺญสฺส ภิกฺขุสฺสฯ กญฺชิกนฺติ ยํ กิญฺจิ ทฺรวํฯ ปตฺโต ปฏิคฺคเหตพฺโพติ ภูมิยํ ฐปิเต อภิหาราภาวโตฯ ‘‘ยถา ปฐมตรํ ปติตเถเว โทโส นตฺถิ, ตถา อากิริตฺวา อปเนนฺตานํ ปติตเถเวปิ อภิหฏตฺตา เนวตฺถิ โทโส’’ติ ลิขิตํฯ จรุเกนาติ ขุทฺทกปิณฺเฑนฯ ชาครนฺตสฺสปีติ ‘‘อปิ-สทฺเทน สุตฺตสฺสปี’’ติ ลิขิตํฯ เกจีติ อภยคิริวาสิโนฯ เตหิ กายสํสคฺเค กายปฏิพทฺเธนาปิ ตปฺปฏิพทฺเธนาปิ ถุลฺลจฺจยาปตฺติ ทสฺสิตา เอวาติ อตฺโถฯ กายปฏิพทฺธปฏิพทฺเธนาติ วจนมตฺตเมเวตํฯ ‘‘สตฺถเกนาติ ปฏิคฺคหิตเกนา’’ติ ลิขิตํ, ตํ ทุลฺลิขิตํ สติปิ มเล ปุน ปฏิคฺคเหตพฺพกิจฺจาภาวโตฯ เกสญฺจิ อตฺถายาติ อนุปสมฺปนฺนานํ อตฺถายฯ ‘‘สามเณรสฺส หตฺถํ ผุฏฺฐมตฺตเมว ตํ ปริจฺจตฺต’’นฺติ ลิขิตํฯ

ปฏิคฺคหณุปคภารํ นาม มชฺฌิมปุริเสน อุกฺขิปิตพฺพกํฯ มูลปฏิคฺคหณเมว วฏฺฏตีติ เอตฺถ ‘‘มจฺฉิกวารณตฺถนฺติ วุตฺตตฺตา ‘อภุญฺชนตฺถายาปิ ปฏิคฺคเหตฺวา คหิเต วฏฺฏตี’’’ติ เย วทนฺติ, เต วตฺตพฺพา ‘‘สีสมกฺขนเตลํ ปฏิคฺคเหตฺวา ‘อิทํ สีสมกฺขน’นฺติ อนาโภเคเนว สตฺตาหํ อติกฺกาเมนฺตสฺส กิํ นิสฺสคฺคิยํ ภเวยฺยา’’ติอาทิ, สุตฺตาธิปฺปาโย ปน เอวํ คเหตพฺโพ ‘‘มจฺฉิกวารณตฺถํ พีชนฺตสฺส ตสฺมิํ ลคฺครชาทิมฺหิ ปตฺเต ปติเต สุขํ ปริภุญฺชิตุํ สกฺกา’ติ สญฺญาย ปุพฺเพ ปฏิคฺคหิตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ ปริวตฺตนกถายํ ‘‘อมฺหากํ ตณฺฑุเลสุ ขีเณสุ เอเตหิ อมฺหากํ หตฺถคเตหิ สามเณรสนฺตเกหิปิ สกฺกา ปติฏฺฐเปตุ’นฺติ ภิกฺขูนํ จิตฺตุปฺปาโท เจ สมฺภวติ, ‘ปริวตฺตนํ สาตฺถก’นฺติ อุปติสฺสตฺเถโร’’ติ วุตฺตํฯ

ยทิ เอวํ สุทฺธจิตฺตานํ นิรตฺถกนฺติ อาปนฺนเมว, ตถา ‘‘ปณฺฑิโต เอส สามเณโร ปตฺตปริวตฺตนํ กตฺวา ทสฺสติ, มยเมว จ อิมสฺส วิสฺสาเสน วา ยาจิตฺวา วา ภุญฺชิสฺสามา’’ติ จิตฺเต สติ ภุญฺชิตุํ น วฏฺฏติ กเตปิ ปริวตฺตเนติ จ อาปนฺนํ, กิํ พหุนาฯ นิรเปกฺเขเหว คณฺหิตพฺพํ, น สาเปกฺเขหีติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตนฺติ อาจริโยฯ อยเมวตฺโถ ‘‘สเจ ปน สกฺโกติ วิตกฺกํ โสเธตุํ, ตโต ลทฺธํ ขาทิตุมฺปิ วฏฺฏตี’’ติ วจเนน สิทฺโธวฯ อาธารเก ปตฺโต ฐปิโต โหติ ยถาปฏิคฺคหิตภาเว นิราลโยฯ สมุทฺโททเกน อปฺปฏิคฺคหิตเกนฯ เมณฺฑกสฺส ขีรํ ขีรตฺตาว วฏฺฏติฯ ‘‘อตฺตโน ปน ขีรํ มุเขเนว ปิวนฺตสฺส อนาปตฺตีติ ทสฺเสตุํ วุตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ ‘‘สรีรนิสฺสิตมหาภูตานิ หิ อิธาธิปฺเปตานี’’ติ ลิขิตํ, ตทุภยมฺปิ ‘‘กปฺปิยมํสขีรํ วา’’ติอาทินา นเยน วิรุชฺฌติฯ

อปิจ ‘‘อปฺปฏิคฺคหิตภาชเน อญฺญภิกฺขุสนฺตเก อตฺตโน ปิณฺฑปาตํ ปกฺขิปติ, ‘ตํ โถก’นฺติ วา อญฺเญน วา การเณน วทติ, ตํ สพฺเพสํ น กปฺปติฯ กสฺมา? วินยทุกฺกฏตฺตา ฯ อตฺตนา ปฏิคฺคเหตฺวา ปกฺขิปิตพฺพํ วินยวิธิํ อกตฺวา ทุกฺกฏนฺติ อธิปฺปาโยฯ เอวํ ตาทิสํ กิมตฺถํ น ภุญฺชตีติ? อฏฺฐกถายํ ‘อุคฺคหิตโก โหตี’ติ วุตฺตตฺตาฯ เอวญฺหิ ตตฺถ วุตฺตํ ภูมิยํ วา ภาชเน วา ผลํ วา ยํ กิญฺจิ อามิสํ วา ยาวชีวิกมฺปิ อปฺปฏิคฺคหิตกํ อชานนฺโต อามสติ, น วฏฺฏติ, อุคฺคหิตกํ โหตี’’ติ อนุคณฺฐิปเท วุตฺตํ, ตสฺมา อิมสฺส มเตน ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส สเจ ปตฺเต อปฺปฏิคฺคหิเต ปิณฺฑํ ฐเปติ, ตํ อกปฺปิยํ อุคฺคหิตกนฺติ สิทฺธํฯ อยเมวตฺโถ ‘‘สเจ อตฺตโน วา ภิกฺขูนํ วา ยาคุปจนกภาชเน…เป.… นิรามิสํ กตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพ’’นฺติ วจเนน สํสนฺทิตฺวา กเถตพฺโพฯ ‘‘กปฺปิยมํสขีรํ วา’’ติ ปสงฺควเสน วุตฺตํฯ ทธิ เจ ปฏิลทฺธํ, ตญฺจ อธิปฺเปตนฺติ เกจิฯ

ทนฺตโปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมตฺโต วณฺณนากฺกเมน โภชนวคฺโค จตุตฺโถฯ

5. อเจลกวคฺโค

1. อเจลกสิกฺขาปทวณฺณนา

[269] วิฆาสาทานํ อนฺตรา ปูวลาเภน อญฺญตรา ปริพฺพาชิกา ปวิสิตฺวา ฐิตาฯ ทาเปตีติ อนุปสมฺปนฺเนนฯ

อเจลกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ