8. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา

[253] อปรชฺชุ สนฺนิธิ นาม โหตีติ อตฺโถฯ อชฺช ปฏิคฺคหิตนฺติ น เกวลํ ปฏิคฺคหิตเมว, อถ โข อุคฺคหิตกมฺปิ, เตเนว อฏฺฐกถายํ ‘‘ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอวํ สนฺนิธิกตํ ยํ กิญฺจิ ยาวกาลิกํ วา ยามกาลิกํ วา อชฺโฌหริตุกามตาย คณฺหนฺตสฺส ปฏิคฺคหเณ ตาว อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ ยทิ ตํ ปฐมเมว ปฏิคฺคหิตํ, ‘‘ปฏิคฺคหเณ ตาวา’’ติ น วตฺตพฺพํ, ตสฺมา เวทิตพฺพเมตํ ‘‘อตฺตโน กาเล คหิตํ อชฺช ปฏิคฺคหิต’นฺติ วุตฺต’’นฺติฯ

เอตฺถาห – ยถา ปญฺจ เภสชฺชานิ อุคฺคหิตกานิ อนธิปฺเปตานิฯ สตฺตาหาติกฺกเม อนาปตฺติ อนชฺโฌหรณียตฺตา, ตถา อิธาปิ อุคฺคหิตกํ นาธิปฺเปตนฺติ? เอตฺถ วุจฺจติ – เภสชฺชสิกฺขาปเท (ปารา. 618 อาทโย) อุคฺคหิตกํ นาธิปฺเปตนฺติ ยุตฺตํ อตฺตโน กาลาติกฺกมนมตฺเตน ตตฺถ อาปตฺติปฺปสงฺคโตฯ เอตฺถ น ยุตฺตํ อตฺตโน กาลาติกฺกมนมตฺเตน อาปตฺติปฺปสงฺคาภาวโตฯ อชฺโฌหรเณเนว หิ เอตฺถ อาปตฺตีติ อธิปฺปาโย, ตสฺมา อนุคณฺฐิปทมเตน อชฺช อุคฺคเหตฺวา ปุนทิวเส ภุญฺชนฺโต ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ

ตตฺรายํ วิจารณา – อตฺตนา ภุญฺชิตุกาโม อชฺช อุคฺคเหตฺวา ปุนทิวเส ภุญฺชติ, ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ สามเณราทีนํเยว อตฺถาย อุคฺคเหตฺวา คหิตํ ปุนทิวเส ปฏิคฺคเหตฺวา ภุญฺชนฺโต อาปตฺติยา น กาเรตพฺโพติฯ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอตฺถายมธิปฺปาโย – สเจ เพลฏฺฐสีโส วิย ทุติยตติยาทิทิวสตฺถาย อชฺช ปฏิคฺคเหตฺวา สามเณราทีนํ โคปนตฺถาย เทติ, ตสฺส ปุนทิวเส อชฺโฌหรณตฺถํ ปฏิคฺคหเณ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ สมฺภวติฯ สยเมว สเจ ตํ โคเปตฺวา ฐเปติ, ปุนทิวเส ปติตํ กจวรํ ทิสฺวา วิมติวเสน วา ปฏิคฺคณฺหโต ปฏิคฺคหณโตว อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ สมฺภวติฯ โน เจ ปฏิคฺคณฺหาติ, ตํ ทุกฺกฏํ นตฺถิฯ ‘‘อิทญฺหิ ‘เอกํ ปาทํ อติกฺกาเมติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’ติอาทิ วิยา’’ติ วุตฺตํฯ โย ปน เอกปฺปหาเรเนว ทฺเวปิ ปาเท อติกฺกาเมติ, ตสฺส ตํ ถุลฺลจฺจยํ นตฺถิ, เอวํสมฺปทมิทนฺติ เวทิตพฺพํฯ

เอตฺถ ปฏิคฺคหิตภาวํ อวิชหนฺตเมว สนฺนิธิํ ชเนตีติ ธมฺมสิริตฺเถโร, ตํ ‘‘ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ ปาฬิยา วิรุชฺฌติฯ กปาเลน ปีโต ปน สฺเนโห อพฺโพหาริโกฯ กิญฺจาปิ อุณฺเห โอตาเปนฺตสฺส ปคฺฆรติ, ตถาปิ ‘‘เภสชฺชสิกฺขาปเท วิยา’’ติ วุตฺตํฯ อิตรถา กปาเลน ปีตา สปฺปิอาทโยปิ สตฺตาหาติกฺกเม อาปตฺติํ ชเนยฺยุนฺติฯ สยํ ปฏิคฺคเหตฺวาติ อิธาปิ ปุพฺเพ วุตฺตวิธิเยวฯ ทุทฺโธตปตฺตกถาปิ เอเตน สเมติ วิย ฯ อาหารตฺถายาติ กาเลปิ ลพฺภติฯ ปกติอามิเสติ กปฺปิยามิเสฯ สามิเสน มุเขน อชฺโฌหรโต ทฺเวติ ‘‘หิยฺโย ปฏิคฺคหิตยามกาลิกํ อชฺช ปุเรภตฺตํ สามิเสน มุเขน อชฺโฌหรโต ทฺเว ปาจิตฺติยานี’’ติ ลิขิตํฯ อชฺช ปฏิคฺคหิตํ ยาวกาลิกมฺปิ หิ ยามาติกฺกนฺตปานเกน สํสฏฺฐํ สนฺนิธิํ กโรติฯ อกปฺปิยมํเสสุ มนุสฺสมํเส ถุลฺลจฺจยํ, เสสมํเส ทุกฺกฏญฺจ วฑฺฒติฯ

[255] สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ อาหารตฺถายาติ กาเลปิ ทุกฺกฏเมว สนฺนิธิํ อนาปชฺชนโตติ เกจิฯ ตทหุ ปฏิคฺคหิตํ ตทหุ ปุเรภตฺตํ วฏฺฏตีติ เจ? น, ปาฬิยมฺปิ อฏฺฐกถายมฺปิ วิเสสสฺส นตฺถิตายฯ เภสชฺชสิกฺขาปเท ปุเรภตฺตํ ยถาสุขํ ปริภุญฺชนํ วุตฺตนฺติ เจ? อาหาเร สปฺปิอาทิ สงฺคหํ ยาติ, เตน ตคฺคติกวเสน วุตฺตํ, น เภสชฺชวเสน วุตฺตนฺติ อุปติสฺโสฯ

สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ปณีตโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[259] อกปฺปิยสปฺปินาติ เยสํ มํสํ น กปฺปติ, เตสํ สปฺปินาฯ ‘‘วสาเตลญฺหิ ฐเปตฺวา อกปฺปิยสปฺปิ นาม นตฺถี’’ติ ลิขิตํฯ วิสงฺเกตนฺติ เอตฺถ ‘‘สูโปทนวิญฺญตฺติปิ น โหตี’’ติ วุตฺตํฯ กายิกานีติ กาเยน อาปชฺชิตพฺพานิฯ