อิมเมวตฺถํ สนฺธาย ‘‘เยน ยํ ปฐมํ กปฺปิยํ กตํ, ตเมว โส ปุน กาตุํ น ลภติ, อญฺเญน กาตพฺพ’’นฺติ ลิขิตํฯ ตตฺถ ตนฺติ ตํ ปฐมํ กตนฺติ อตฺโถฯ เปเสตฺวา กาเรตพฺพนฺติ เอตฺถ อนุปสมฺปนฺโน เจ คโต, ตตฺรฏฺเฐน เอเกน ภิกฺขุนา ปฏิคฺคาเหตฺวา อปเรน กาเรตพฺพนฺติ ตตฺถ เอโกว เอวเมว กาตุํ น ลภตีติฯ ‘‘ยํ กิญฺจิ คิลานํ อุทฺทิสฺสา’ติอาทิวจนโต วิหาราทีสุ คิลานสฺส ปาปุณนโกฏฺฐาสมฺปิ คิลานาติริตฺตํ นาม, ตสฺมา วฏฺฏตี’’ติ วทนฺติฯ อาหารตฺถายาติ วิกาเล เอวาติ เอเกฯ

[241] กายกมฺมํ อชฺโฌหรณโตฯ วจีกมฺมํ วาจาย ‘‘อติริตฺตํ กโรถ ภนฺเต’’ติ อการาปเนนาติ เวทิตพฺพํฯ

ปฐมปวารณสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. ทุติยปวารณสิกฺขาปทวณฺณนา

[243] สาธารณเมวาติ สพฺพปวารณานํ สาธารณํ ‘‘ยาวตฺตกํ อิจฺฉสี’’ติ อิทํฯ

ทุติยปวารณสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. วิกาลโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[247-9] นฏานํ นาฏกานิ นฏนาฏกานิ, สีตาหรณาทีนิฯ มูลญฺจ ตํ ขาทนียญฺจาติ มูลขาทนียํฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ ปิฏฺฐนฺติ จุณฺณํฯ ขารกมูลนฺติ ยูปสมูลํฯ จจฺจุมูลํ เนฬิยมูลํฯ ตมฺพกํ วจํฯ ตณฺฑุเลยฺยกํ จูฬกุหุฯ วตฺถุเลยฺยกํ มหากุหุฯ วชกลิ นิโกฏฺฐํฯ ชชฺฌรี หิรโตฯ

โกฏฺฐํ ชรฏฺฐํ วุจฺจติฯ คณฺฐิ มุหุกุลมุทุ วิจยตฺถ วชมุชุ วทุฬวิฯ

วชฺชเยติเม กิํสุกํ, หลิทฺทิฯ กเสรุโก, กฏิพลวนฺติ ตสฺส นามํฯ อมฺพาฏกํ อมูลกํ ปิฒล กกฺกุลฯ มสาลุ กินฬฯ อาลุว กฬิ ตฑฺฒิอฬิ อลส กฏิสฺสล นเมทติ เมรฯ สิคฺคุ สีริ โกฬ กาลกํ เนกฬวิฯ ขีรวลฺลิกนฺโท ตุมูโรริโย โหติฯ สงฺขโต โธวนเมวฯ อยํ ‘‘ปริสงฺขาโร’’ติ ลิขิตํฯ ขีรกาโกลี กิริกเวฬิฯ ชีวิกํ ชีวิหิฯ อุสภก อุมฺมสุวิยิฯ

หินฺตาลํ กิติลิฯ กุนฺตาล โตโห ติลิสตา ปทิกฬิโร ปฏเสวลกฬิฯ กรมนฺทกํ กรมฺพ ทณฺโฑกิร อุทกโชติ กณฺฑโกฯ ‘‘สิงฺฆตโกติปิ วุจฺจตี’’ติ ลิขิตํฯ ผคฺคว หกิฬิฯ นตฺตมาลนฺติ กรญฺชิฯ

เสลฺลุ โลโหลิยํฯ กาสมทฺทก กุทุววลิ อนสิกินฯ อุมฺมาทิย เมเลลิทิยฯ จีนมุคฺโค เวนมุตฺติ หุรมุคฺคฯ ราชมาโส มาหวิลิติฯ อคฺคิมนฺโต มุญฺจิฯ สุนิปณฺณโก ติปิลวนินาฬิกา ติลกฯ ภูมิยํ ชาตโลณีติ เอตฺถ โลณีนามสฺส สาธารณตฺตา ‘‘ภูมิย’’นฺติ วิเสเสตฺวา วุตฺตํฯ พฺรหฺมีปตฺตํ เทเมเตเย ปณสาฯ ‘‘ทีปวาสิโน วทนฺตี’’ติ สิถิลํ กตฺวา กสฺมา วุตฺตนฺติ เจ? ‘‘ขาทนียตฺถํ ผรตีติ ลกฺขเณน อสมานตฺตา’’ติ วุตฺตํฯ ปเทลิวินิเตกิฯ สุลสิปณฺณนฺติ ตสาปลิกํฯ

อคนฺธิกปุปฺผํ กริสฺสเยติ เจกวาทิทปุปฺผํ เจเลปติมลํฯ ชีวนฺตีปุปฺผํ ชีวิตนฺทิคมลฯ พกุล มุถุวลฯ กุยฺยก ปุนปุนฺนามปุนฺนรา, ชาติสุมนฯ นวมาลิกา เจเหมลฯ

ตินฺติณิก กจินี วิเลยิฯ มาตุลุงฺค ลวโนฯ ปุสฺสผล สุปุลิฯ ติมฺพรูสก ติคิพฺเพเรหิติ สุสตุธุตฯ ติปุสวาติงฺคณ ธุตติเกณ ปฏิยิฯ โจจ วริยิเยลิฯ โมจ อติเรลิฯ โคฏฺฐผลํ ปูวผลนฺติ เอเกฯ โกฏฺฐเส กิร อจฺฉิวฯ

อสมุสฺสิ พิมฺพ อิติ เกจิฯ กาสฺมรีติ เสปณฺณิฯ อติเตเมติ กริยเมติสฺสฯ ชาติผลํ กตํเมติฯ กฏุกผลํ ติริรกฯ

ตรุณผลํ กิริอุปุลุฯ โปกฺขรฏฺฐิ กิญฺจกฺขฏฺฐิฯ สิทฺธตฺถกํ สาสปํ เสตวณฺณํฯ ราชิกํ รตฺตํ โหติฯ

หิงฺคุํ หิงฺคุชตุนฺติ สพฺพาปิ หิงฺคุวิกติโยฯ เอตฺถ หิงฺคุชตุ นาม ปตฺตสาขา ปจิตฺวา กาตพฺพาฯ สาขา ปจิตฺวา กตา สิปาฏิกาฯ อญฺเญหิ มิสฺเสตฺวา กตาติ เกจิฯ ตกํ กฏฺฐชนฺติ อคฺคิเกฬินิฯ นิกิติสฺสากาเลสโยฯ ติเมร, ตกปตฺติ ปสาขาปตฺเต ปจิตฺวา กาตพฺพาฯ ‘‘ตกปณฺณิ สาวติ เอว กาตพฺพา’’ติ ลิขิตํฯ

วิกาลโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา

[253] อปรชฺชุ สนฺนิธิ นาม โหตีติ อตฺโถฯ อชฺช ปฏิคฺคหิตนฺติ น เกวลํ ปฏิคฺคหิตเมว, อถ โข อุคฺคหิตกมฺปิ, เตเนว อฏฺฐกถายํ ‘‘ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอวํ สนฺนิธิกตํ ยํ กิญฺจิ ยาวกาลิกํ วา ยามกาลิกํ วา อชฺโฌหริตุกามตาย คณฺหนฺตสฺส ปฏิคฺคหเณ ตาว อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ ยทิ ตํ ปฐมเมว ปฏิคฺคหิตํ, ‘‘ปฏิคฺคหเณ ตาวา’’ติ น วตฺตพฺพํ, ตสฺมา เวทิตพฺพเมตํ ‘‘อตฺตโน กาเล คหิตํ อชฺช ปฏิคฺคหิต’นฺติ วุตฺต’’นฺติฯ

เอตฺถาห – ยถา ปญฺจ เภสชฺชานิ อุคฺคหิตกานิ อนธิปฺเปตานิฯ สตฺตาหาติกฺกเม อนาปตฺติ อนชฺโฌหรณียตฺตา, ตถา อิธาปิ อุคฺคหิตกํ นาธิปฺเปตนฺติ? เอตฺถ วุจฺจติ – เภสชฺชสิกฺขาปเท (ปารา. 618 อาทโย) อุคฺคหิตกํ นาธิปฺเปตนฺติ ยุตฺตํ อตฺตโน กาลาติกฺกมนมตฺเตน ตตฺถ อาปตฺติปฺปสงฺคโตฯ เอตฺถ น ยุตฺตํ อตฺตโน กาลาติกฺกมนมตฺเตน อาปตฺติปฺปสงฺคาภาวโตฯ อชฺโฌหรเณเนว หิ เอตฺถ อาปตฺตีติ อธิปฺปาโย, ตสฺมา อนุคณฺฐิปทมเตน อชฺช อุคฺคเหตฺวา ปุนทิวเส ภุญฺชนฺโต ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ

ตตฺรายํ วิจารณา – อตฺตนา ภุญฺชิตุกาโม อชฺช อุคฺคเหตฺวา ปุนทิวเส ภุญฺชติ, ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ สามเณราทีนํเยว อตฺถาย อุคฺคเหตฺวา คหิตํ ปุนทิวเส ปฏิคฺคเหตฺวา ภุญฺชนฺโต อาปตฺติยา น กาเรตพฺโพติฯ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอตฺถายมธิปฺปาโย – สเจ เพลฏฺฐสีโส วิย ทุติยตติยาทิทิวสตฺถาย อชฺช ปฏิคฺคเหตฺวา สามเณราทีนํ โคปนตฺถาย เทติ, ตสฺส ปุนทิวเส อชฺโฌหรณตฺถํ ปฏิคฺคหเณ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ สมฺภวติฯ สยเมว สเจ ตํ โคเปตฺวา ฐเปติ, ปุนทิวเส ปติตํ กจวรํ ทิสฺวา วิมติวเสน วา ปฏิคฺคณฺหโต ปฏิคฺคหณโตว อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ สมฺภวติฯ โน เจ ปฏิคฺคณฺหาติ, ตํ ทุกฺกฏํ นตฺถิฯ ‘‘อิทญฺหิ ‘เอกํ ปาทํ อติกฺกาเมติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’ติอาทิ วิยา’’ติ วุตฺตํฯ โย ปน เอกปฺปหาเรเนว ทฺเวปิ ปาเท อติกฺกาเมติ, ตสฺส ตํ ถุลฺลจฺจยํ นตฺถิ, เอวํสมฺปทมิทนฺติ เวทิตพฺพํฯ