ขนฺธเก ‘‘น จ , ภิกฺขเว…เป.… ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ’’ติ (มหาว. 283) วจนํ ปรสนฺตกโภชนวุตฺตนิยมนํฯ ตโต หตฺถโกว โน ตกฺโกติ อาจริโยฯ

ปรมฺปรโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา

[31-3] ปฏิยาโลกนฺติ ปจฺฉิมํ เทสํฯ ปูวคณนายาติ อติริตฺตปูวคณนายาติ อตฺโถฯ สเจ ‘‘อปาเถยฺยาทิอตฺถาย สชฺชิต’’นฺติ สญฺญาย คณฺหาติ, อจิตฺตกตฺตา สิกฺขาปทสฺส อาปตฺติ เอวฯ อถ อุคฺคหิตํ คณฺหาติ, น มุจฺจติเยวฯ อสํวิภาเค ปน อนาปตฺติ อกปฺปิยตฺตาฯ อจิตฺตกตา ปญฺญตฺติชานนาภาเวเนว, น วตฺถุชานนาภาเวนาติ เอเกฯ น, มาติกาฏฺฐกถายํ ‘‘ปาเถยฺยาทิอตฺถาย สชฺชิตภาวชานน’’นฺติ องฺเคสุ อวุตฺตตฺตาฯ โปราณคณฺฐิปเท ปเนวํ วุตฺตํ ‘‘เอเกน วา อเนเกหิ วา ทฺวตฺติปตฺตปูเรสุ คหิเตสุ เตสํ อนาโรจเนน วา สยํ วา ชานิตฺวา โย อญฺญํ คณฺหาติ, ตสฺส ทุกฺกฏํฯ เอกโต ตีสุ, จตูสุ วา ปวิฏฺเฐสุ เอเกน เจ ทฺเวปตฺตปูรา คหิตา, ทุติเย ทฺเว คณฺหนฺเต ปฐโม เจ น นิวาเรติ, ปฐมสฺส ปาจิตฺติยํฯ นิวาเรติ เจ, อนาปตฺติ, ทุติยสฺเสว ทุกฺกฏ’’นฺติฯ สเจ สญฺจิจฺจ น วทติ, โปราณคณฺฐิปเท วุตฺตนเยน ปาจิตฺติยํ, มาติกาฏฺฐกถาวเสน (กงฺขา. อฏฺฐ. กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา) ทุกฺกฏํฯ ‘‘อติเรกปฏิคฺคหณ’’นฺติ ตตฺถ ปญฺจมํ องฺคํ วุตฺตํ, ตสฺมา อปฺปฏิคฺคหิตตฺตา น ปาจิตฺติยํ, กตฺตพฺพากรณโต ปน ทุกฺกฏํฯ อญฺญถา กิริยากิริยํ อิทํ อาปชฺชติ, อนิวารณํ, อนาโรจนํ วา ฉฏฺฐงฺคํ วตฺตพฺพํ สิยาฯ เอกนิกายิกานํ วาติ เอตฺถ ‘‘อาสนฺนวิหารภิกฺขู, อาสนฺนอาสนสาลาคตา วา สเจ วิสภาเคหิ อานีตํ น ปฏิคฺคณฺหนฺติ, ‘อารามิกาทีนํเยว วา ทาเปนฺตี’ติ ชานาติ, ยตฺถ ปริโภคํ คจฺฉติ, ตตฺถ ทาตุํ วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘ทฺวตฺติปตฺตปูรา’ติ วจนโต ปจฺฉิอาทีสุ อธิกมฺปิ คณฺหโต อนาปตฺตี’’ติ เกจิ วินยธรมานิโน วทนฺติ, ตํ เตสํเยว นิสีทตุ, อาจริยา ปน ‘‘ปจฺฉิอาทีสุปิ อุกฺกฏฺฐปตฺตสฺส ปมาณวเสน ทฺวตฺติปตฺตปูรา คเหตพฺพาฯ อุกฺกฏฺฐปริจฺเฉทกถา เหสา’’ติ วทนฺติฯ

กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ปฐมปวารณสิกฺขาปทวณฺณนา

[236] ยาวทตฺถปวารณาย ปวาริตา กิญฺจาปิ ‘‘ปวาริตา’’อิจฺเจว อธิปฺเปตา อฏฺฐุปฺปตฺติยาว, อถ โข ปจฺฉิมาว อิธาธิปฺเปตาฯ

[237] ‘‘อลเมตํ สพฺพ’’นฺติ วุตฺตตฺตา อติริตฺตํ นาม โหติฯ ภิกฺขุสฺส อิทมฺปิ เต อธิกํ, อิโต อญฺญํ น ลจฺฉตีติ กิร อตฺโถฯ

[238-9] ‘‘อสนํ ปญฺญายตี’’ติ เอเตเนว ‘‘ภุตฺตาวี’’ติ เอตสฺส สิทฺธตฺตา วิสุํ อตฺถสิทฺธิ นตฺถิฯ ยทิ อตฺถิ, องฺคานํ ฉกฺกตฺตทสฺสนนฺติฯ วุตฺตมฺปิ เจตนฺติอาทิ ปวารณงฺคานํ ปญฺจกตฺตทสฺสนํฯ วรโกติ โย โกจิ วรโกฯ ‘‘ปวารณํ ปน ชเนติเยวาติ วิสุํ สิตฺถํ โวทกํ กโรนฺติ, ปวารณํ น ชเนติฯ ยาคุํ วา ปิวนฺโต ปฐมํ อุทกํ ปิวติ, วฏฺฏติฯ อวสิฏฺฐํ เหฏฺฐาสิตฺถํ ปวารณํ น ชเนตี’’ติ ลิขิตํฯ อุปติสฺสตฺเถโร ‘‘ชเนติเยวา’’ติ วทติ, ตํ น อิจฺฉนฺติ อาจริยาฯ ภชฺชิตปิฏฺฐนฺติ ตณฺฑุลจุณฺณเมวฯ ภชฺชิตสตฺตุโย ปิณฺเฑตฺวา กตโมทโก สตฺตุโมทโกฯ

‘‘ยาคุสิตฺถมตฺตาเนว ทฺเว…เป.… ปฏิกฺขิปติ, น ปวาเรตี’’ติ วุตฺตตฺตา ปรจงฺกมจฺฉาทโย ปกฺขิปิตฺวา ปกฺกยาคุํ ปิวนฺโต สเจ อญฺญํ ตาทิสํเยว ปฏิกฺขิปติ, ปวารณา น โหตีติ กิร ธมฺมสิริตฺเถโรฯ สเจ อญฺญํ ปฏิกฺขิปติ, น ปวาเรติฯ กสฺมา? อสนสงฺขาตสฺส วิปฺปกตโภชนสฺสาภาวโตฯ โภชนสาลายํ ภุญฺชนฺโต เจ, อตฺตโน อปาปุณนโกฏฺฐาสํ อภิหฏํ ปฏิกฺขิปติ, น ปวาเรติฯ กามํ ปฏิกฺขิปติ, ปตฺเต ปน อารามิโก อากิรติ, ตโต ภุญฺชิตุํ น วฏฺฏติฯ อิทญฺหิ พุทฺธปฺปฏิกุฏฺฐอเนสนาย อุปฺปนฺเนเยว สงฺคหํ คจฺฉติฯ ยถา หิ สงฺฆโต อุทฺธฏปิณฺฑํ ทุสฺสีโล เทติ, ตํ ปฏิกฺขิปติ, น ปวาเรติ, เอวํสมฺปทมิทํฯ ‘‘วิสภาโค ลชฺชี เจ เทติ, ตํ เตน สมฺโภคํ อกตฺตุกามตาย ปฏิกฺขิปติ, ปวาเรตีติ อปเร’’ติ วุตฺตํฯ ปริเวสนายาติ ภตฺตคฺเคฯ ‘‘มํเสน รสํ, มํสญฺจ รสญฺจ มํสรสนฺติ อาปชฺชนโต ‘มํสรส’นฺติ วุตฺเต ปฏิกฺเขปโต โหติ, มํสสฺส รสํ มํสรสนฺติ วิคฺคโห นาธิปฺเปโต’’ติ วุตฺตํฯ มํสกรมฺพโก นาม…เป.… วฏฺฏตีติ สุทฺธยาคุ เอว โหติฯ